گام بزرگ نفتی

 سهراب اسدی- در شرایط کنونی صنعت نفت ایران نیازمند ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه است تا بتواند با حفظ شرایط خود، کمی بهتر از گذشته شود اما اگر بخواهد متناسب با ذخایر خود افزایش تولید داشته باشد، به سرمایه بیشتری نیاز دارد. طی ۱۰ سال و حتی چهار دهه گذشته عملا سرمایه گذاری قابل توجهی در صنعت نفت و گاز نداشتیم و اگر اکنون گفته می‌شود که با برداشته شدن تحریم‌ها می‌توانیم به تولید قبل بازگردیم، به دلیل تلاشی است که همکاران صنعت نفت با تمام قوا داشته‌ و توانستند وضعیت را حفظ کنند.
اقتصاد و تجارت کشور ما از نارسایی ساختاری رنج می برد. بخش عمده ای از این نارسایی، معلول گستردگی بیش از حد بخش عمومی یا دولتی است که از اصل ۴۴ قانون اساسی ما ناشی می شود. برابر اصل مذکور، کلیه معادن و صنایع بزرگ و مادر از جمله صنعت نفت و گاز، کلا و تماما در حیطه قلمرو بخش دولتی است. این اصل، از تاریخ تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بارها مورد نقد و بررسی قرار گرفته و همواره از موانع عمده و چالش های بزرگ ورود و حضور بخش خصوصی در این صنعت به حساب آمده است. مشکلات عملی ناشی از گستردگی بخش دولتی و ممنوعیت ورود بخش خصوصی در این زمینه، «مجمع تشخیص مصلحت نظام» را نهایتا بر آن داشت تا در سال ۸۲ با طراحی «سیاست های کلی نظام»، تفاسیری از اصل مذکور و حدود و ثغور بخش های دولتی، تعاونی و خصوصی ارایه دهد و موجب تصویب قانونی از سوی مجلس شورای اسلامی در این زمینه گردد.
در حال حاضر، پروژه های نفتی کشور ما جهت شناسایی، اکتشاف، استخراج و بهره برداری از حوزه های معین مخازن نفت و گاز، یا توسعه، بازسازی و اصلاح مخازن نفت و گاز موجود و خدمات مورد نیاز، شامل کالاهای سرمایه ای یا واسطه ای یا مواد اولیه، عمدتا از طریق قراردادهای بیع متقابل یا بای بک (Back Buy) صورت می پذیرد. واقع مطلب این که قراردادهای بیع متقابل، به شکل کنونی و با ساختار حقوقی نسبتا سخت و پیچیده آنها عمدتا در حوزه های کشف شده، آن هم فقط جهت عملیات توسعه و استخراج یک فاز مشخص از یک حوزه معین به کار می روند و همخوانی چندانی با قراردادهای اکتشاف و به ویژه عملیات توسعه چند فازی یامرحله به مرحله ندارند.
جای شک و تردید نیست که صنعت نفت و گاز کشور ما به عنوان مهمترین منبع درآمد، نیاز به مدیریت کارآمد و سرمایه گذاری های کلان دارد.
امروز و با توجه به ناترازی‌های موجود در حوزه انرژی، سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز ضروری است.طرح توسعه یکپارچه میدان آزادگان که با هدف رساندن تولید به ۵۷۰ هزار بشکه در روز نفت خام از کل میدان اجرایی خواهد شد، برای نخستین بار موضوع ازدیاد برداشت با تزریق آب در حجم وسیع را شامل شده است. طول مدت این قرارداد در دوره توسعه ۷ ساله بوده و تا ۲۰ سال بهره‌برداری از میدان به طول خواهد انجامید.
در ارزیابی اولیه طرح، حفر بیش از ۴۲۰ حلقه چاه جدید تولیدی و تزریقی و احداث بیش از ۴۳۰ کیلومتر خطوط لوله جمع‌آوری و انتقال نفت و آب، و احداث ۷ مانیفولد جدید و توسعه ۳ مانیفولد موجود و۲ واحد تفکیک و  ۲ واحد فرآورشی پیش‌بینی شده است.با توجه به حضور مستقیم و غیرمستقیم بخش عمده‌ای از پیمانکاران بالادستی کشور در این طرح و همچنین تاکید بر استفاده حداکثری از توان داخل، ضمن ایجاد اشتغال گسترده در کشور و منطقه، پویایی بسیار خوبی در بخش صنایع و تجهیزات مرتبط با نفت و گاز نظیر لوله‌سازی، پمپ‌سازی، شیرهای سرچاهی و ... ایجاد خواهد شد.با توجه به آنکه ۴ درصد از ارزش قراردادهای نفتی برای اجرای مسئولیت‌های اجتماعی هزینه خواهد شد ۲۸۰ میلیون دلار از این قرارداد در مسئولیت‌های اجتماعی سرمایه‌گذاری می‌شود.این قرارداد در قالب IPC (قراردادهای جدید نفتی) امضا می‌شود و بازپرداخت با توجه به آغاز تولید نفت از سال دوم آغاز می‌شود.
اما تا زمانی که امکان استفاده از خدمات بزرگ دنیا را نداشته باشیم، تصور اینکه میزان تولید نسبت گذشته افزایش چشم‌گیری پیدا کند، تقریبا دور از ذهن است. اینکه تاکنون توانسته‌ایم ظرفیت تولید سابق را حفظ کنیم، از نظر من یک جهاد اکبر بوده و تلاش زیادی توسط متخصصان صنعت نفت ایران برای این مهم صورت گرفته، اما افزایش تولید بیشتر نیازمند سرمایه‌گذاری است ک باید مورد توجه قرار بگیرد.
 نیازمند سرمایه‌گذاری برای حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی هستیم؛ یک زمانی ایران دومین تولیدکننده نفت اوپک بود اما اکنون پنجمین تولیدکننده است که همین موضوع نشان می‌دهد تا چه میزان نیازمند تغییر در شرایط فعلی هستیم.