گزارش
منیره فغفوری - بر اساس قانون رتبه‌بندی، معلمانی که امتیازات لازم برای ارتقا به یکی از رتبه‌ها را کسب کرده‌اند، هر سه سال یک‌بار مجدداً مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. طرح رتبه‌بندی معلمان یکی از همان طرح‌های بلاتکلیف‌مانده و پربحث در نظام تعلیم و تربیت است که هرچند در سند بالادستی آموزش و پرورش یعنی سند تحول بنیادین در مورد آن صحبت شده است. اما از طرح موضوع تا اجرا، مسیری ۱۰ساله طی شد تا رتبه‌بندی معلمان بعد از توقف در ایستگاه‌های پاستور و بهارستان سرانجام برای معلمان به سرانجام برسد و آن‌طور که شواهد و اظهارات مسئولان آموزش و پرورش نشان می‌دهد از ۳۱ شهریور ۱۴۰۰ قابلیت اجرا دارد. طرحی که بعد از کش‌وقوس فراوان میان شورای نگهبان و مجلس، سرانجام در اسفند ماه تصویب و به قانون تبدیل شد، بر این اساس ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در تاریخ ۲۳ اسفند ۱۴۰۰ این قانون را برای اجرایی شدن به وزارت آموزش و پرورش و سازمان برنامه و بودجه کشور ابلاغ کرد؛ وزارت آموزش و پرورش هم موظف است ضمن تدوین آیین‌نامه اجرایی این قانون، آن را به مرحله اجرا درآورد. آموزش و پرورش اخیراً آیین‌نامه نظام رتبه‌بندی فرهنگیان را تدوین کرده است و عباس نجار سرپرست مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و امور اداری این وزارتخانه مدعی شد: در تدوین آیین‌نامه مشارکت نمایندگان و معلمان را داشتیم. قانون رتبه‌بندی معلمان ابلاغ شد چند روز پیش علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت در توییتر از ابلاغ آیین‌نامه اجرایی رتبه‌بندی معلمان خبر داد.قانون رتبه‌بندی که مطالبه چندین ساله معلمان است، ویژه معلمان رسمی و پیمانی است و آن دسته از معلمانی که ۳۰ سال سابقه خدمت به بالا تا ۳۵ سال دارند نیز از امتیاز بیشتری نسبت به سایر مشمولان برخوردارند. در مجموع هر معلم رسمی و پیمانی با بیش از ۲ سال سابقه کار می‌تواند از مزایای طرح رتبه بندی برخوردار شود. بر اساس نظام رتبه‌بندی، سنجش صلاحیت معلمان طبق شایستگی‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای انجام می‌شود. شایستگی‌های عمومی شامل شرایط عمومی استخدام بر اساس مقررات استخدامی مورد عمل، شایستگی‌های تخصصی شامل رشته، مدرک تحصیلی، دانش موضوعی مرتبط با محتوای تخصصی دروس آموزشی و امور تربیتی، روش‌ها و فنون تدریس و هدایت و نظارت آن و شایستگی‌های حرفه‌ای شامل اخلاق حرفه‌ای، توانایی‌ها و مهارت‌های آموزشی، پرورشی و پژوهشی (کاربردی و مساله محور) بر اساس آزمون‌های الکترونیکی می‌شود. مشمولان در صورت کسب صلاحیت‌ها و داشتن شرایط مربوط، می‌توانند به رتبه بالاتر ارتقا یابند و از مزایای جدول افزایش امتیازات موضوع این تصویب‌نامه برخوردار شوند. شیوه‌نامه ارزیابی معلمان هفته آینده ابلاغ می‌شود یوسف نوری وزیر آموزش و پرورش، با اشاره به ابلاغ آیین‌نامه رتبه‌بندی معلمان، اظهار کرد: رتبه‌بندی معلمان، قانون مزمنی بود که از سال ۱۳۹۰ مورد تأکید بود. هم مورد تأکید مقام معظم رهبری به جهت رسیدگی به وضعیت کیفیت نظام تعلیم و تربیت و همچنین از نظر معیشت معلمان اهمیت دارد؛ در شعار و قول انتخاباتی رئیس‌جمهور در ۲۵ خرداد سال گذشته، این موضوع به وضوح اعلام شد. وی ادامه داد: رتبه‌بندی معلمان دارای مستندات قانونی مثل سند تحول بنیادین، سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۲ و همچنین ماده ۶۳ قانون بودجه کل کشور است و الحمدلله با همگرایی که بین دولت، مجلس و شورای نگهبان بود این وعده ۱۰ ساله به تحقق پیوست و امروز ۱۲ تیرماه شاهد امضا و ابلاغ این آیین‌نامه بودیم. نوری تصریح کرد: این آیین‌نامه در ۲۵ ماده تصویب شد که مواد اول آن اهداف، اصطلاحات و مشمولان است که برگرفته از قانون است؛ جداولی امتیاز در ماده ۴ است که تبصره‌ای دارد تا شیوه‌نامه‌ای برای اجرای آن توسط وزارت آموزش و پرورش با همکاری سازمان امور استخدامی و سازمان برنامه و بودجه تهیه شود؛ البته بخش اول آن تمام شده است و امیدواریم در هفته آینده این شیوه‌نامه را به استان‌ها ابلاغ کنیم. وی اضافه کرد: هیأت های ممیزه تعیین شدند همچنین کانون‌های ارزیابی که در آیین‌نامه آمده است، تعیین شدند و ان‌شاءالله ارزیابی حرفه‌ای از معلمان به عمل خواهد آمد. وزیر آموزش و پرورش گفت: مشمولان بر اساس آیین‌نامه، معلمان هستند؛ البته یک سری محدودیت‌ها برای افراد وجود دارد مثل افراد مأمور، افرادی که در مرخصی بدون حقوق به سر می برند. افرادی که کد استخدامی ندارند یا افرادی که مأمور به تحصیل هستند. وی افزود: باید صلاحیت‌ها یا شایستگی‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای معلمان احصا شود علاوه بر این امتیاز تجربه اضافه خواهد شد. کف امتیازات نیز ۴۸۰ امتیاز بوده و در نهایت ۹۰۰ امتیاز برای استاد معلم است. نوری ادامه داد: مشمولانی که نصاب را در جدول شماره ۳ نیاورند برای اینکه محروم از مزایای قانون نشوند در رتبه اول یعنی آموزشیار معلم قرار می گیرند تا یک سال فرصت داشته باشند امتیازات لازم را برای رتبه‌هایی که استحقاق آن را دارند، به دست آورند. همچنین وظایف و اختیاراتی به هیأت‌های ممیزه و کانون‌های ارزیابی داده شده است که فعالیت می‌کنند. وی با بیان اینکه اجرای رتبه‌بندی از ۳۱ شهریور ۱۴۰۰ هست و بودجه ۳۸ هزار میلیارد تومان برای آن پیش‌بینی شده است، گفت: ان‌شاءالله با توجه به قول آقای میرکاظمی، شاهد پرداخت آن باشیم و تمام معوقات پرداخت شود. معیار رتبه بندی معلمان چیست؟ آن‌طور که آیین‌نامه تدوین‌شده آموزش و پرورش نشان می‌دهد، معیارهای عمومی نظیر داشتن روحیه جهادی و تحول‌گرایی، رعایت حجاب و پوشش اسلامی، انگیزه معلمی، رفتار احترام‌آمیز با دانش‌آموزان و اولیا، تعهد سازمانی و… با ۳۰۰ امتیاز تأثیر بسزایی در افزایش رتبه معلمان دارد، بعد از آن هم شایستگی‌های تخصصی همچون مدرک تحصیلی با حداکثر ۷۵ امتیاز، پژوهش‌های مرتبط با بهبود عملکرد با حداکثر امتیاز ۳۰، تألیف کتاب و مقاله با حداکثر امتیاز ۲۰ و… قرار می‌گیرد. با وجود تمام بحث و بررسی‌هایی که بر سر نحوه، زمان و چگونگی اجرای قانون رتبه‌بندی معلمان وجود داشت، نسخه نهایی از آیین‌نامه اجرایی رتبه‌بندی معلمان عوامل مؤثر در این کار را شامل شایستگی عمومی، تخصصی، حرفه‌ای و تجربه در نظر گرفته است. هر رتبه چه امتیازی نیاز دارد؟ با این ملاک‌ها سرانجام معلمان در ۵ گروه آموزشیار معلم، مربی معلم، استادیار معلم، دانشیار معلم و استاد معلم طبقه‌بندی می‌شوند که برای دستیابی به هر کدام از این رتبه‌ها به‌جز آموزشیار معلم که تا ۵۰۰ امتیاز را شامل می‌شود برای سایر رتبه‌ها به‌ترتیب حداقل ۵۰۰، ۶۰۰، ۷۵۰ و ۹۰۰ امتیاز ضرورت دارد. البته وزارت آموزش و پرورش باید نسبت به طراحی و استقرار سامانه رتبه‌بندی برای دریافت مدارک و مستندات معلمان هم اقدام کند و داده‌های دریافت‌شده در این سامانه به‌طور شفاف قابل رصد باشد. رتبه‌بندی فقط مسیر صعودی ندارد با توجه به قوانین وضع‌شده برای قانون رتبه‌بندی معلمان، معلمانی که امتیازات لازم برای ارتقا به یکی از رتبه‌های موضوع این قانون را کسب کرده‌اند، هر سه سال یک‌بار مجدداً طبق ضوابط این آیین‌نامه اجرایی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و اگر امتیاز لازم را برای حفظ رتبه کسب نکنند، به رتبه پایین‌تر تنزل خواهند کرد و به‌دنبال این موضوع موظف به گذراندن دوره بازآموزی در دانشگاه‌های وابسته به آموزش و پرورش می‌شوند و اگر این مورد برای بار دوم تکرار شود، معلم از رسته آموزشی و فرهنگی خارج خواهد شد. علاوه بر این موضوع به‌طور کلی اجرای نظام رتبه‌بندی دو سال بعد از اجرا مبتنی بر اهداف سند تحول بنیادین و تأثیر بر کیفیت نظام تعلیم و تربیت مورد بررسی و در صورت نیاز بازنگری می‌شود. با اجرای قانون رتبه‌بندی؛ حداقل حقوق معلمان چقدر می‌شود؟ عضو کمیسیون آموزش تحقیقات و فناوری مجلس توضیح داد: حداقل حقوق یک معلم بعد از اجرای رتبه‌بندی به حدود ۸ میلیون تومان می‌رسد. احمد حسین فلاحی عضو کمیسیون آموزش تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی، درباره آخرین وضعیت اجرای رتبه بندی معلمان گفت: «کمیسیون آموزش مجلس موضوع اجرای نظام رتبه‌بندی معلمان را به رایزنی رئیس کمیسیون آموزش و رئیس مجلس با دولت واگذار کرد و مقرر شد با اعتبار ۱۵ هزار میلیارد تومان رتبه‌بندی معلمان در سال جاری اجرایی شود. این در حالی است که اعتبار رتبه‌بندی معلمان برای سال آینده با ۲۵ هزار میلیارد تومان مصوب شد.» فلاحی ادامه داد: «قانون رتبه بندی معلمان تصویب و به تایید شورای نگهبان رسید همچنین منابع مالی آن مشخص و ابلاغ شده است. ارگانی که باید رتبه بندی معلمان را به سرانجام برساند سازمان برنامه و بودجه است. اجرای رتبه‌بندی با توجه به دامنه وسیع معلمان کشور، فرایندی زمان‌بر است اما معلمان امیدوار باشند به زودی این قانون به مرحله اجرا خواهد رسید.» عضو کمیسیون آموزش تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی توضیح داد: «حداقل حقوق یک معلم بعد از اجرای رتبه‌بندی به حدود ۸ میلیون تومان می‌رسد هرچند که در شرایط فعلی حقوق اکثر معلمان حدود ۴ میلیون تومان است. البته کف حقوق در سال آینده با مصوبه اخیر مجلس ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است اما اگر رتبه‌بندی معلمان جنبه اجرایی پیدا کند کف حقوق آنان به ۸ میلیون تومان خواهد رسید. این در حالی است که عمده معلمان دارای رتبه ۲ و ۳ هستند.» عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس خاطرنشان کرد: «رتبه‌بندی قطعاً از همان ۳۱ شهریور ماه ۱۴۰۰ برای معلمان اعمال می‌شود. ممکن است کمی اجرای این قانون دیر یا زود داشته باشد اما قطعاً به نتیجه خواهد رسید سازمان برنامه و بودجه اگر هزینه اجرای رتبه بندی فرهنگیان را تخصیص دهد خیلی زودتر این قانون اجرایی خواهد شد.» عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اهمیت موضوع رتبه بندی معلمان گفت: «رتبه بندی باعث می‌شود هم کیفیت آموزشی افزایش پیدا کند و هم در نظام آموزش و پرورش ایجاد شایستگی را شاهد باشیم؛ علاوه بر این هم در نظام آموزش و پرورش ایجاد شایستگی را شاهد خواهیم بود تا بر اساس آن شایستگی‌ها، مشکلات معیشتی معلمان رفع شود.» چگونگی پرداخت حقوق معلمان در کشوری با میزان جمعیتی تقریبا مشابه ایران یک کارشناس آموزش و پرورش ضمن یادآوری این موضوع که رتبه‌بندی معلمان حدود ۱۰ سال در پیچ‌وخم‌های اداری و قانونی جامانده و تا کنون به جمع‌بندی نهایی برای اعمال در احکام حقوقی معلمان نرسیده است، به بررسی نظام حقوقی معلمان در آلمان که کشوری با میزان جمعیتی تقریبا مشابه ایران است پرداخت. علی‌اکبری ، نظام حقوقی معلمان در آلمان- با تاکید بر میانگین حقوق آنان در سال ۲۰۲۲ - را بررسی کرد و گفت: هدف آن است که جوانب مختلف چگونگی پرداخت حقوق معلمان در کشوری با میزان جمعیتی تقریبا مشابه ایران، مورد مداقه و مطالعه تطبیقی قرار بگیرد. وی افزود: فردی که به عنوان معلم در آلمان کار می‌کند معمولاً حدود ۲۸۳۰ یورو در ماه درآمد دارد. دستمزدها از ۱۳۰۰ یورو (کمترین) تا ۴۵۰۰ یورو (بالاترین) متغیر است. این میانگین حقوق ماهانه شامل مسکن، حمل و نقل و سایر مزایا است. حقوق معلمان بر اساس تجربه، مهارت، جنسیت یا موقعیت مکانی بسیار متفاوت است. این کارشناس آموزش و پرورش با اشاره به توزیع حقوق معلمان در آلمان گفت: حقوق متوسط معلمان ماهانه ۳۰۶۰ یورو است، به این معنی که نیمی (۵۰ درصد) از افرادی که به عنوان معلم کار می کنند کمتر از ۳۰۶۰ یورو درآمد دارند، در حالی که نیمی دیگر بیش از ۳۰۶۰ یورو درآمد دارند. «میانه»، نشان‌دهنده ارزش متوسط حقوق است. با بررسی نمودار توزیع حقوق، ۲۵ درصد از معلمان کمتر از ۱۹۶۰ یورو درآمد دارند در حالی که ۷۵ درصد آنها بیش از ۱۹۶۰ یورو درآمد دارند. همچنین ، ۷۵ درصد از معلمان کمتر از ۴۰۸۰ یورو درآمد دارند در حالی که ۲۵ درصد بیش از ۴۰۸۰ یورو درآمد دارند. علی‌اکبری در توضیح تفاوت بین میانگین و میانه حقوق گفت: هر دو شاخص هستند. اگر حقوق شما هم از میانگین و هم از میانه بالاتر باشد، به این معناست که خیلی خوب کار می‌کنید. اگر حقوق شما کمتر از هر دو باشد، پس بسیاری از افراد بیشتر از شما درآمد دارند و فضای زیادی برای پیشرفت وجود دارد. اگر دستمزد شما بین میانگین و میانه باشد، ممکن است اوضاع کمی پیچیده باشد. وی در مقایسه حقوق معلمان بر اساس سال‌های تجربه و در پاسخ به اینکه تجربه و سن چه تاثیری بر پرداختی‌ها دارد عنوان کرد: سطح تجربه، مهمترین عامل در تعیین حقوق در آلمان است. طبیعتاً هر چه سال‌های تجربه بیشتر باشد، دستمزد شما بیشتر می‌شود. یک معلم با کمتر از دو سال تجربه تقریباً ۱۴۸۰ یورو در ماه درآمد دارد. در حالی که انتظار می‌رود فردی با سطح تجربه بین دو تا پنج سال ۱۹۸۰ یورو در ماه درآمد داشته باشد که ۳۴ درصد بیشتر از فردی با تجربه کمتر از دو سال است. سطح تجربه بین پنج تا ۱۰ سال حقوقی معادل ۲۹۲۰ یورو در ماه حقوق دارد که ۴۸ درصد بیشتر از فردی با دو تا پنج سال تجربه است. این کارشناس آموزش و پرورش ادامه داد: به طور متوسط، حقوق یک فرد تا زمانی که از مرز ۱۰ سال تجربه عبور کند، دو برابرحقوق اولیه‌اش خواهد بود. علاوه بر این، معلمانی که تخصص آنها بین ۱۰ تا ۱۵ سال است، حقوقی معادل ۳۵۶۰ یورو در ماه دریافت می‌کنند که ۲۲ درصد بیشتر از فردی با پنج تا ۱۰ سال تجربه است. اگر سطح تجربه بین ۱۵ تا ۲۰ سال باشد، دستمزد مورد انتظار ۳۸۸۰ یورو در ماه است که ۹ درصد بیشتر از فردی با ۱۰ تا ۱۵ سال سابقه است. علی‌اکبری اضافه کرد: در نهایت، کارمندان با بیش از ۲۰ سال سابقه حرفه‌ای حقوقی معادل ۴۲۰۰ یورو در ماه دریافت می‌کنند که هشت درصد بیشتر از افراد با ۱۵ تا ۲۰ سال سابقه است.