گزارش
میثم دوستی - همانطور که اندیشکده آمریکایی در مقاله ای تاکید کرده که احیای برجام علیرغم کاستی ها تنها گزینه موجود است و در صورت عدم توافق، ایالات متحده نمی تواند فشار اقتصادی کافی ایجاد کند تا منابع موجود برای فعالیت های هسته ای، موشکی و منطقه ای ایران را تحت فشار قرار دهد، ماجرای توافق بازی کشدار خود را ادامه می دهد.... مذاکرات مستقیم میان ایران و ۱+۴ در اسفند ماه ۱۴۰۰ قطع شد با این حال مذاکرات و رایزنی ها به طور تلفنی و رد و بدل پیام ها میان طرف های برجامی و ایران و آمریکا به طور غیرمستقیم در این سه ماه ادامه داشته است. عمده موانع بر سر راه هرگونه توافق و بازگشت به برجام میان ایران و آمریکاست. ایران آمریکا را به انفعال و بی عملی و نداشتن تصمیم سیاسی محکم برای بازگشت به برجام متهم می کند و از آن طرف آمریکایی ها سعی دارند با برخی از فشارهای سیاسی و اقتصادی همچنان از پذیرش تعهداتشان در چارچوب برجام و توافقات احیای این توافق شانه خالی کنند. در این بین با شروع جنگ اوکراین و درگیری ها میان مسکو ـ کیف در عمل اروپا و آمریکا را وارد جنگی تمام عیار با روسیه کرد که بازتاب این رویداد را در مذاکرات هسته ای در وین شاهد بودیم. استمرار این بحران و بروز بحران های بعدی از جمله انرژی و غذا در سطح اروپا و آمریکا این کشورها را با چالش مواجه کرد به نحوی که آنها هم تلاش کرده و دارند که از قبل مذاکرات وین و برجام برای خود و مشکلات پیش رو کلاهی ببافند. برخی کارشناسان در این رابطه معتقدند، اروپا بدش نمی‌آید در شرایط فعلی که با بحران غذا و انرژی رو به رو است و بحران اوکراین و روسیه هم طولانی شده است، بازار انرژی ایران را با احیای برجام فعال کند تا فشارها را از خود بکاهند. این در حالی است که اروپایی‌ها و نیز آمریکا حاضر به پرداخت هزینه این کار به ایران نیستند. به عبارتی می‌خواهند از آب بپرند اما پایشان خیس نشود! آنها ایران را به درخواست های فرابرجامی متهم می کنند در حالی که برخی از تحریم های آمریکا علیه ایران به ویژه آنهایی که در زمان ترامپ به بهانه و اسامی مختلف غیر از هسته ای تصویب و اعمال شده است در عمل اجازه انتفاع ایران از لغو تحریم‌ها در چارچوب برجام را نمی دهد. مقامات ایران، به ویژه دولت جدید تاکید دارند که احیای برجام نباید صرفا اسمی باشد بلکه باید انتقاع سیاسی و اقتصادی از این توافق برای ایران نیز کامل و قابل دسترس باشد نه آنکه آمریکا روی کاغذ بگوید لغو کردم اما در عمل اتفاقی نیفتد. در خوشبینانه‌ترین حالت باید گفت که اروپایی‌ها بر این تصور بودند، با ارایه و تصویب قطعنامه علیه ایران در شورای حکام ولو با محتوای ضعیف موجب حرکت دوباره ایران و آمریکا به سمت تعامل و توافق و بازگشت مستقیم به مذاکرات و در نهایت می شوند اما به نظر آن ها انتظار واکنش قاطع ایران در قطع برق دوربین های فراپادمانی و سرعت دادن به نصب سانتریفیوژهای پیشرفته را نداشتند و با رایزنی‌ها و پیغام و پسغام سعی کردند مانع ایران از این اقدامات شوند. در حالی که از نظر ایران پاسخ «های، هوی» است. برخی کارشناسان ایرانی بر این نظرند، سه کشور اروپایی و آمریکا با این اقدام در عمل زنگ اول بن بست کشاندن مذاکرات احیای برجام را به صدا درآوردند. در مذاکرات فنی و سیاسی بارها و بارها پیش آمده است که دو طرف ننوانستند به راه حلی برای مسایل شان دست یابند و مذاکرات طولانی شده است اما اقدامی که بر هم زننده میز مذاکرات و بسته شدن پنجره دیپلماسی باشد انجام نداده‌اند اما آنچه در ارتباط با تصویب قطعنامه در شورای حکام از سوی آمریکا و نیز اروپا شاهد بودیم، به طور مشخص نشان می دهد که این کشورها نه تنها ابتکار و پیشنهادی برای حل و فصل مسایل ندارند یا ارایه نمی دهند، که کمر به مرگ برجام بسته‌اند. پیش انداختن آژانس در این چارچوب برای اعمال فشار به ایران، تکرار بازی قبلا باخته از سوی اروپایی‌ها و آمریکاست. نه ایران، ایران ۲۰۰۵ است و نه این کشورها از قدرت و دربرگیرندگی گذشته برخوردارند. ایران در سطح فنی و حقوقی دستاوردهای بزرگی داشته است و یک بازیگر تعیین کننده در این عرصه است. در مقابل ایران، سه کشور اروپایی هنوز وابسته و مطیع آمریکا و تحت سیاست و نفود رژیم اسراییل قرار دارند. کشورهای اروپایی که از ۲۰۱۸ با تلاش های زیاد دیپلماتیک برجام را از تعرض و خطرات ترامپ برحذر داشتند امروز با دست خودشان تیشه به ریشه آن می زنند. اروپایی ها از یک طرف علیه ایران قطعنامه صادر می کنند و از طرف دیگر نماینده شان در مذاکرات برجامی را برای اینکه نخ نازک ارتباط میان ایران و ۱+۴ و ایران و آمریکا پاره نشود، جلو می اندازند اما این اقدامات تا وقتی اراده واقعی برای حل و فصل مساله نیست و این کشورها چشم شان را بر روی واقعیتی به نام « انتفاع ایران از برجام» بسته اند، راه به جایی نخواهد برد. دولت بایدن تحریم‌های جدید را با احیای برجام مغایر می‌داند در مین راستا خبرنگار روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال به نقل از منابع آگاه خود مدعی شد که دولت جو بایدن تحریم های اعمال شده روز پنجشنبه را با احیای برجام مغایر می داند. لارنس نورمن خبرنگار روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال در حساب کاربری خود در توئیتر ادعا کرد: از برخی منابع متوجه شدم که دولت بایدن معتقد است تحریم‌هایی که امروز اعمال شده‌اند با برجام احیاشده مغایرت دارند و در صورت دستیابی به توافق، رفع خواهند شد. این خبرنگار آمریکایی ادامه داد: علاوه بر این متوجه شده‌ام که از اروپایی‌ها خواسته شده این پیام را به ایرانی‌ها انتقال دهند. خبرنگار وال استریت ژورنال افزود: حدود ۱۵۰ مورد تحریم قبلی دولت بایدن، همگی با توافق سازگار دانسته می شدند و گفته شد در صورت احیای برجام رفع نخواهند شد. دولت دموکرات جو بایدن که خود به شکست سیاست های فشار حداکثری آمریکا علیه ایران بارها معترف بوده، در اقدام جدید ضد ایرانی دیگری به رغم سردادن شعار دیپلماسی در قبال تهران، تحریم هایی را علیه صنعت پتروشیمی ایران اعمال کرد. وزارت خزانه داری آمریکا روز پنجشنبه به وقت محلی با انتشار بیانیه ای اعلام کرد: دفتر کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا شبکه ای از تولیدکنندگان پتروشیمی ایرانی و همچنین شرکت های پوششی در چین و امارات که از شرکت پتروشیمی تریلیانس و شرکت بازرگانی پتروشیمی ایران حمایت می کنند، تحریم کرد. بر اساس ادعای وزارت خزانه داری آمریکا، این شرکت ها نقش موثری در دلالی فروش محصولات پتروشیمی ایران در خارج از این کشور دارند. وزارت خزانه داری آمریکا مدعی شد: این شبکه به انجام معاملات بین‌المللی و دور زدن تحریم‌های ایران کمک می‌کند و از فروش محصولات پتروشیمی ایران به مشتریان در چین و سایر منطقه شرق آسیا حمایت می‌کند. برایان نلسون معاون وزیر خزانه داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی آمریکا ادعا کرد: آمریکا مسیر دیپلماسی معنادار را برای دستیابی به بازگشت متقابل به پایبندی به برجام دنبال می کند. وی تصریح کرد: در صورت عدم دستیابی به توافق، ما به استفاده از اختیارات تحریمی خود برای محدود کردن صادرات نفت، فرآورده های نفتی و محصولات پتروشیمی ایران ادامه خواهیم داد. آمریکا به افشای شبکه‌هایی که ایران از آنها برای فرار از تحریم‌ها استفاده می‌کند، ادامه خواهد داد. بر این اساس دو شخص حقیقی و ۹ شرکت با ادعای فروش محصولات پتروشیمی ایران تحریم شده اند. تحریم های جدید آمریکا علیه ایران در حالی است که کمیته روابط خارجی سنای آمریکا روز چهارشنبه به وقت محلی نشستی پشت درهای بسته با نمایندگان دولت بایدن از جمله رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران تشکیل داد تا طرح به اصطلاح ب آن را در قبال ایران و مذاکرات وین بداند اما سناتورها پس از این نشست اذعان کردند که دستان کاخ سفید خالی است. به ریاض نرو، شیر نفت ایران را باز کن از سوی دیگرمجله آمریکایی نیوزویک با توصیه به رئیس‌جمهور آمریکا برای احیای برجام تاکید کرد: رئیس‌جمهور آمریکا به‌جای پرواز به ریاض و در آغوش گرفتن بن سلمان باید هر کاری که لازم است برای بازگشت تولید نفت ایران انجام دهد. مجله آمریکایی نیوزویک نوشت: جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا قرار است در اواسط ماه جولای به عربستان سفر کند و با حاکمان این کشور دیدار کند. در حالی که دستورکارهای زیادی برای این سفر تعیین شده است، اما تنها یک دلیل برای این سفر به ذهن می‌آید و آن قماری ناامیدانه از سوی بایدن برای متقاعد کردن ریاض به افزایش تولید نفت خود برای کاهش قیمت‌های تاریخی بنزین در آمریکاست و این در حالی است که فقط چند ماه به انتخابات میان دوره‌ای کنگره باقی مانده است. این اشتباهی وحشتناک است به‌ویژه اینکه بدانیم مقادیر نفتِ برابر، اگر نگوییم بیشتر، با احیای توافق هسته‌ای ایران آزاد خواهد شد. تعمیق روابط با عربستان و خودداری از پرداختن به عوامل وابستگی آمریکا به نفت، صرفاً هزینه سیاست‌های معقول‌تر را افزایش می‌دهد. بهای ترمیم روابط با سعودی‌ها بسیار بالا خواهد بود. عربستان سعودی یکی از بی‌رحم‌ترین رژیم‌های اقتدارگرا در جهان است که ایدئولوژی تندرو سلفی آن مهم‌ترین عامل ترویج رادیکالیسم خشونت‌آمیز در منطقه و آن‌سوتر است. شاهزاده بن سلمان، حاکم واقعی عربستان، مردی است که نشان داده است ابایی از خشونت ندارد. او در سال ۲۰۱۸ دستور قتل خاشقچی ستون نویس واشنگتن پست و مخالف سرشناس سعودی را در ترکیه داد. بن سلمان همچنین به جنگی خونین و بیهوده در یمن دست زده است که این کشور فقیر را ویران کرده است. از همه نظر، عربستان سعودی، متحدی نامناسب برای آمریکاست. این کشور به‌طور واضع کشوری کمتر آزاد و حتی عمیقاً اقتدارگرا در مقایسه با ایران است. میلیون‌ها نیروی کار خارجی به‌عنوان برده در این کشور کار می‌کنند که برای خروج از عربستان باید از دولت اجازه بگیرند. زنان برای انجام فعالیت‌های مختلف باید از مرد «نگهبان» خود اجازه بگیرند. آیا در ایران وضعیت بهتری را شاهدیم؟ قبل از وضع دوباره تحریم‌ها از سوی ترامپ و شیوع کرونا، زنان ایران، نرخ مشارکت بالاتری در نیروی کار داشتند. برخی اقلیت‌های مذهبی در این کشور از آزادی بیشتری برخوردارند و انتخابات منظم در ایران برگزار می‌شود که می‌تواند در چارچوب محدوده وضع‌شده توسط رژیم، رقابتی باشد. باید گفت ایران در زمینه حقوق اساسی و مدنی، بهتر از عربستان است. هیچ عذر و بهانه اخلاقی وجود ندارد که عربستانی‌ها را بر ایرانی‌ها ترجیح دهیم و خشم آمریکا از ایران بیشتر احساسی است تا عقلانی. جو بایدن چقدر طلای سیاه می‌تواند از عربستان استخراج کند؟ هرچقدر که باشد مسلماً کمتر از آن رقمی است که پس از احیای روابط با ایران عایدش خواهد شد. ماه گذشته سازمان کشورهای صادرکننده نفت از رشد ۶۸۴ هزار بشکه‌ای تولید روزانه نفت خود خبر داد که عمده این افزایش از سوی عربستان انجام گرفته بود. این رقم به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند قیمت‌ها را کاهش دهد. اگر ما به دنبال افزایش یک میلیون بشکه‌ای تولید نفت هستیم، جو بایدن می‌تواند خیلی ساده چشمانش را به سمت شرق باز کند. ایران بعد از احیای توافق هسته‌ای موسوم به برجام روزانه ۲ میلیون بشکه نفت روانه بازار جهانی می‌کرد. بعد از اینکه ترامپ با تندخویی این توافق را پاره کرد و تحریم‌ها را برگرداند صادرات نفت ایران کاهش یافت و انتظار می‌رود این رقم در سال ۲۰۲۲ کمتر از یک‌میلیون بشکه در روز باشد. ایران اعلام کرده اگر تحریم‌ها برداشته شود می‌تواند ۳.۸ میلیون بشکه در روز نفت تولید کند و با جذب سرمایه‌های خارجی می‌توان این رقم را بیش از پیش افزایش داد؛ اما چه مانعی در سر راه احیای توافق هسته‌ای با ایران و آزاد شدن پتانسیل صادراتی نفت ایران قرار دارد. اصرار آمریکا به پادگانی نگه‌داشتن خلیج‌فارس، ازجمله جنگ فاجعه‌بار عراق و دیگر ماجراجویی‌های پس از ۱۱ سپتامبر هزینه‌ای بیشتر از کل نفت وارداتی آمریکا از سال ۱۹۸۰ به این‌سو داشته است. اگر این پول‌ها صرف تولید خودروهای برقی و رهایی از خودروهای بنزینی شده بود، اگر این هزینه صرف توسعه حمل‌ونقل عمومی شده بود، آمریکا اکنون در این وضعیت قرار نداشت. رئیس‌جمهور آمریکا به‌جای پرواز به ریاض و در آغوش گرفتن بن سلمان باید او را به کناری بیندازد و هر کاری که لازم است برای بازگشت تولید نفت ایران انجام دهد و دموکرات‌ها باید مبلغ هنگفتی را برای توسعه خودروهای برقی و دوگانه سوز در آمریکا اختصاص دهند. انجام این کارها بسیار بهتر از آن است که شاهد باشیم یک رئیس‌جمهور دیگر آمریکا به‌عنوان راهی برای نجات، از سعودی‌ها گدایی می‌کند.