گزارش
جواد هاشم زاده - ظهر دوشنبه دوم خرداد، مجتمع تجاری «متروپل» در خیابان امیری آبادان، فرو ریخت؛ اما چرا؟ چرا متروپل آبادان فرو ریخت؟ متروپل، برج‌های دوقلوی شهر آبادان، ظهر روز دوشنبه دوم خرداد ۱۴۰۱ فروریخت. ابعاد حادثه در اولین ساعت‌ها هنوز مشخص نیست اما تا اینجا و بر اساس اخبار خبرگزاری ایسنا، حداقل ۵ شهروند جان خود را دست داده‌اند، ۲۵ شهروند مصدوم واحتمال می‌رود بیش از ۸۰ نفر زیر آوار مانده باشند. متروپل یک برج ۱۰ طبقه دوقلو بود که توسط هولدینگ ساخت و ساز عبدالباقی در محله امیری آبادان ساخته شده و در شرف افتتاح قرار داشت. متروپل نه مثل پلاسکوی تهران یک ساختمان قدیمی بود که فرسودگی، عامل فروریختن آن باشد و نه غیرقانونی ساخته شده بود که فروریختن آن را بتوان به عوامل غیرسازه‌ای ربط داد. پس علت فروریختن متروپل چیست؟ علت فروریختن متروپل چیست؟ تصاویر و ویدئوهایی در فضای مجازی وجود دارند که پیش بینی کرده بودند این ساختمان به دلیل عدم رعایت اصول کیفی و پایداری بنا به قتلگاه شهروندان آبادانی بدل شود. طبق برخی گزارش‌ها، سازه اصلی متروپل به قدری سست بود که ستون اصلی و حمال مجتمع‌ها نشست کرده و شکم داده بود. اعتراضات به ساخت این بنای ناایمن، باعث شد که بهمن سال گذشته، کارشناسان نظام‌مهندسی آبادان از این بنا بازدید و «در خصوص ایرادات موجود، موارد و مشکلات یافت شده را صورت‌جلسه نمودند». سایت نظام مهندسی آبادان همچنین اعلام کرده که در این بازدید، «حسین عبدالباقی مالک و سرمایه‌گذار این پروژه بر آمادگی گروه اجرایی این پروژه در خصوص رفع مشکلات یا ایرادات ابلاغ شده از جانب سازمان نظام مهندسی تاکید نمود.» مالک و سازنده این برج‌ها که در حال حاضر بخش عمده‌ای از ساخت‌وسازهای اطراف اروند و منطقه آزاد اروند را مدیریت می‌کند، هلدینگ عبدالباقی است با مدیریت حسین عبدالباقی. فردی که به گفته منتقدانش، بر اساس ارتباطات که داشته توانسته است بازار ساخت‌وساز آبادان را با تبدیل زمین‌های افتاده شهر به فضاهای تجاری و خدماتی، قبضه کند. آبان ما گذشته به پیمانکار طرح اطلاع و هشدار داده شده بود که به علت عدم رعایت شرایط و ضوابط ساخت و ساز در چنین سازه بزرگی، ریزش آن قطعی خواهد بود. در واقع ماه‌ها پیش از این حادثه به مالک و سازندگان ساختمان متروپل درباره وقوع حادثه‌ای که امروز اتفاق افتاده است هشدار داده شده بود. برخی از منابع محلی نیز به اطلاعاتی مبنی بر اخراج مهندس ناظر این پروژه به علت افشای تخلفات صورت گرفته در ساخت و ساز و عدم رعایت اصول ایمنی و استاندارهای لازم در چنین سازه‌ای اشاره می‌کنند و آن‌را ناشی از نفوذ مالک این مجموعه یعنی حسین عبدالباقی می‌دانند (وقایع روز مستقلا نمی‌تواند این اطلاعات را تأیید یا تکذیب کند.) پس از ریزش ساختمان متروپل نیز مجددا ویدئویی متعلق به چندین ماه پیش دست به دست می‌شود که بنابر محتویات آن، پایه و ستون‌های اصلی ساختمان متروپل آبادن ماه‌ها قبل نشست کرده بوده و هر لحظه احتمال ریزش تمام ساختمان وجود داشته است ولی مالک و پیمانکار پروژه نه تنها به آن اعتنا نکرده که حتی سعی در اختفای آن از انظار عمومی کرده بوده است. معرفی هولدینگ عبدالباقی سایت این هلدینگ، مدعی‌ست که نزدیک به ۷۰ سال سابقه در حوزه ساخت و ساز شهر آبادان دارد، این در حالی‌ست که یک جستجوی ساده در گوگل، نشان می‌دهد این هلدینگ لااقل تا چند سال گذشته تنها به کار خرید و فروش ملک در آبادان شهرت داشته است. همچنین در این سایت می‌توان به وضوح دید که بخش عمده‌ای از ساخت‌وسازهای تجاری آبادان توسط تیم عبدالباقی انجام شده یا در دست انجام است. پایگاه خبری فیدوس، که یک خبرگزاری محلی در آبادان است مدتی قبل نسبت به واگذاری‌های زمین با قیمت‌گذاری‌ها و شرایط باورنکردنی به این هولدینگ ابراز نگرانی کرده و آن را نشانه‌ای از رابطه پنهان حسین عبدالباقی (مدیرعامل هولدینگ) با دولت عنوان کرده بود. بر اساس این گزارش، بخشی از زمین‌های باارزش واگذار شده به این هلدینگ که باعث شده نام حسین عبدالباقی به سلطان اروند معروف شود به این شرح است: فروریختن برجِ متروپل قبل از افتتاح آن، نگرانی‌های فراوانی را در مورد کیفیت و مقاومت دیگر سازه‌های این هلدینگ در سطح شهر آبادان به وجود آورده است. تا به حال این حادثه دلخراش به ضرب و جرح شهردار آبادان از سوی مردم و بازداشت مدیرعامل هلدینگ عبدالباقی منجر شده. اما این در حالی‌ست که همچنان آگهی‌های پرزرق و برق پیش‌فروش واحدهای متروپل و ویدئوهایی در تایید کیفیت بالای ساخت و ساز این بنای فروریخته در سایت و اینستاگرام این هلدینگ خودنمایی می‌کنند. ریزش ساختمان متروپل در آبادان پیش‌بینی شده بود پروژه متروپل آبادان که پس از ریزش، فاجعه‌آفرین شد از ماه‌ها قبل با گزارش‌هایی مبنی بر نشست ستون اصلی و شکم دادن سقف طبقات زیرین مواجه شده بود که یک کارشناس، علت وقوع چنین حوادثی را نظارت‌های صوری مهندسان و عدم پیگیری تخلفات ساختمانی توسط شهرداری عنوان کرد. از ماه‌ها قبل هشدار داده شده بود که پروژه ۱۰ طبقه نوساز متروپل آبادان فرو می‌ریزد؛ همین اتفاق هم افتاد و به دلیل ریزش ساختمان تا این لحظه پنج نفر کشته و ۲۵ نفر مصدوم شدند؛ براساس گزارش‌ها احتمال زیر آوار ماندن ۸۰ تن نیز وجود دارد. طبق برخی گزارش‌ها مجتمع برج‌های دوقلوی متروپل به قدری سست بود که ستون اصلی و حمال مجتمع‌ها نشست کرده و شکم داده بود. تصاویر و ویدئوهای منتشر شده در فضای مجازی نیز چنین چیزی را نشان می‌داد. مالک، داربست‌هایی در اطراف پروژه کشیده بود که برخی مدعی هستند با هدف پنهان‌کاری وضعیت وخیم پروژه ایجاد شده بوده. گفته می‌شود مهندسان سازمان نظام مهندسی آبادان هشدار داده بودند که این مجتمع به افتتاح نخواهد رسید. سال‌هاست که به موضوع نظارت‌های صوری، زد و بند و احداث ساختمان‌های ناایمن از سوی رسانه‌ها و کارشناسان پرداخته می‌شود. بر اساس اذعان جامعه مهندسی، طی ۵۰ سال اخیر عمر مفید ساختمان‌ها در ایران از ۳۲ سال به ۲۶ سال کاهش یافته است. ایجاد سازمان نظام مهندسی ساختمان در سال ۱۳۷۳ هم ظاهرا کمکی به بهبود این معضل نکرده و هر از گاهی با فجایعی همچون ریزش برج متروپل مواجهیم. درخصوص علت وقوع حوادث ساختمانی با احمدرضا سرحدی ـ عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان گفت‌وگو کردیم. او نظارت‌های صوری مهندسان سازمان نظام مهندسی و بی‌توجهی عوامل شهرداری به هشدارهای مهندس ناظر را از عوامل اصلی کاهش کیفیت ساخت و سازها عنوان کرد. سرحدی تاکید کرد: در مورد پروژه متروپل اطلاع دقیقی ندارم همواره پیش آمده که تعداد اندکی از همکاران ما به وظایف قانونی خود در بحث نظارت بر ساختمان‌ها عمل نکرده و کنترل‌های لازم را صورت نمی‌دهد. شهرداری به عنوان ناظر و حافظ منافع عمومی باید به این موارد رسیدگی کند ولی معمولا ترجیح می‌دهد پولش را بگیرد و وقتی گزارش تخلفی از طرف مهندس سازمان نظام مهندسی دریافت می‌کند توجهی نشان نمی‌دهد. این عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان تاکید کرد: شهرداری بیشتر بر روی مواردی مثل اضافه بنا حساس است. و علاقه‌ای به کنترل نقشه‌ها ندارد. اگر هم کنترلی صورت می‌دهد درخصوص معماری است که که اگر پروژه اضافه بنا داشته باشد بتواند عوارضش را بگیرد. کنترل نقشه‌های محاسباتی عملا توسط شهرداری انجام نمی‌شود. وی با بیان اینکه معمولا نگاه منفعت‌جویانه باعث افت کیفیت ساختمان‌ها و بروز حوادثی مشابه متروپل می‌شود خاطرنشان کرد: آن‌چه در ساختمان پلاسکو اتفاق افتاد به دلیل عدم توجه به مبحث ۲۲ مقررات ملی ساختمان در بحث نگهداری بود که هنوز هم به نتیجه نرسیده و رها شده است. در قضیه آبادان هنوز گزارش تخلفات ارایه نشده و نمی‌توان صرفا شهرداری یا سازمان نظام مهندسی را مقصر دانست و باید منتظر گزارش این حادثه باشیم. ناظر ساختمان «متروپل» یک ماه پیش اخطاریه داده بود رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان خوزستان با اشاره به صدور حدود ۵ هزار تذکر فنی به شهرداری‌های استان در مورد پروژه‌های مختلف، گفت: یک ماه پیش مهندس ناظر پروژه متروپل آبادان اخطاریه‌هایی در مورد وضعیت سازه پروژه به مالک و مراجع مربوطه داد. کوروش خواجوی با اشاره به حادثه فرو ریختن ساختمان متروپل آبادان اظهار کرد: یک ماه پیش مهندس ناظر پروژه متروپل آبادان اخطاریه‌هایی در مورد وضعیت سازه پروژه به مالک و مراجع مربوطه داد. وی افزود: متاسفانه سازمان‌های نظام مهندسی تنها اختیار اعلام وضعیت، هشدار و تذکر از نظر فنی را دارند و ضمانت اجرایی توقف پروژه را ندارند. رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان خوزستان گفت: اکنون هدف و تمرکز کار بر امداد و نجات است و در حال تلاش هستیم تا مشاوره‌های فنی برای کمک به عوامل امداد و نجات ارائه دهیم. خواجوی بیان کرد: در فرصت مناسب باید همه اشکالات سیستمی در این زمینه بررسی شود. از نظر ساختاری وظیفه مهندس ناظر و مجموعه نظام مهندسی اعلام اشکالات فنی است و ما مسئول توقف پروژه نیستیم. وی تصریح کرد: حتما پروژه‌های دیگری نیز داریم که از سوی ناظران و سازمان نظام مهندسی نامه‌های متعددی در خصوص این پروژه‌ها نوشته شده است. در سال ۱۴۰۰ حدود ۵ هزار تذکر فنی جدی به شهرداری‌های خوزستان اعلام شده است که این آمار یعنی ۵ هزار ساختمان. رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان خوزستان گفت: البته قسمت عمده‌ای از این تذکرات منجر به توقف پروژه می‌شود و در اکثر موارد شهرداری‌ها در این زمینه اقدام می‌کنند اما موارد استثنایی نیز وجود دارد که حتی وقتی شهرداری هم در خصوص توقف پروژه اقدام می‌کند، مالک در اطراف پروژه حصار می‌کشد و به صورت نامحسوس به کار خود ادامه می‌دهد که آمار دقیقی از این بخش نداریم. وی که در یک برنامه تلویزیونی صحبت می‌کرد، افزود: زمانی که بعد از ارسال نامه درخواست توقف، متوجه می‌شویم که اجرای پروژه ادامه دارد مجددا نامه‌نگاری انجام می‌شود. در مجموع برای درمان اصلی این مساله، همه سرمایه‌گذاران و مالکان صنعت ساختمان باید بپذیرند این بررسی‌ها، گزارش‌های فنی و ایرادات مهندسان کار، صوری نیست و برای پیشگیری از چنین حوادثی و صیانت از جان هموطنان، ضرورت دارد. مقصر حادثه آبادان باید تاوان پس دهد دبیر کانون انبوه‌سازان با بیان اینکه پروژه متروپل حتما توسط یک تیم متخصص اجرا شده است گفت: هر شخص یا ارگانی اعم از شهرداری، نظام مهندسی یا سازنده در این حادثه مقصر بوده باید تاوان بدهد. فرشید پورحاجت اظهار کرد: پروژه متروپل آبادان بسیار بزرگ بود که قطعا یک تیم متخصص و مهندسان مشاور در آن دخیل بوده‌اند. این‌طور نیست که بگوییم بدون هیچ‌گونه الزامات فنی احداث شده است. اگر غیر از این باشد دستگاه‌های نظارتی مثل شهرداری، سازمان نظام مهندسی و اداره کل راه و شهرسازی استان خوزستان باید پاسخگو باشند. وی افزود: باید ببینیم آیا ضوابط و مقررات فنی و مهندسی در پروژه متروپل رعایت شده یا خیر. به نظر من این الزامات رعایت شده اما شاید در جزئیات دچار ایراداتی بوده که باید بررسی شود. فعلا زود است که در این خصوص قضاوت کنیم و باید منتظر گزارش بررسی علت حادثه بمانیم. رئیس انجمن انبوه‌سازان خوزستان تاکید کرد: پروژه به قدری بزرگ بوده که اجرای آن کار یک شخص نیست و از طرف دیگر حتما توسط شرکت‌های دارای تخصص انجام شده است. پورحاجت با بیان اینکه ابایی از معرفی مقصر حادثه متروپل آبادان نداریم گفت: هر کس اعم از سازنده، نظام مهندسی، شهرداری و غیره مقصر بوده باید تاوان بدهد. نمی‌شود به همین سادگی از این مساله گذشت. اتفاق بسیار دردناکی رخ داده و کسانی که قصوری در آن داشتند پاسخگوی تبعات آن باشند. وی تصریح کرد: در خصوص بررسی علت حادثه باید دستگاه‌های متولی شامل شهرداری، نظام مهندسی و اداره کل راه و شهرسازی استان اظهارنظر کنند. رئیس انجمن انبوه‌سازان استان خوزستان گفت: در خصوص فروریزش ساختمان متروپل عنوان می‌شود از ماه‌ها قبل درباره وقوع چنین حادثه‌ای پیش‌بینی صورت گرفته که باید مشخص شود به چه علت به گزارش‌ها بی‌توجهی شده یا تمهیدات ایمنی رعایت نشده است. افشاگری از علت حادثه ساختمان متروپل در آبادان سرپرست سازمان نظام مهندسی کل کشور با اشاره به حادثه ساختمان متروپل آبادان گفت: شهرداری آبادان به گزارش‌های سازمان نظام مهندسی درباره وضعیت ساخت و ساز این پروژه توجه نکرد. «حمزه شکیب» درباره حادثه فروریختن ساختمان متروپل آبادان، اظهار کرد: بر اساس گزارش مقدماتی و اطلاعات فعلی که نیاز به تکمیل دارد، ساختمان متروپل در سال ۹۶ پروانه ساخت را اخذ کرده است، اما طراحی ساختمان توسط سازمان نظام‌مهندسی انجام نشده است. وی توضیح داد: بعد از اینکه دفتر نمایندگی سازمان نظام‌مهندسی در آبادان متوجه ساخت این برج شد، ورود کرد و پیمانکار مجبور شده تا مهندس ناظر را انتخاب کند. سرپرست سازمان نظام‌مهندسی ساختمان توضیح داد: مهندسان ناظر، فرآیند ساخت را به‌صورت مرتب کنترل کرده‌اند و گزارش وضعیت بحرانی پروژه را داده بود؛ حتی در آخرین گزارش خود که مربوط به سال ۱۴۰۱ است، یکبار دیگر گزارش وضعیت بحرانی پروژه به شهرداری داده شد، اما توجهی به گزارش سازمان نظام‌مهندسی نشد. شکیب گفت: سازمان نظام‌مهندسی وظیفه قانونی و ابزار توقف پروژه را ندارد و فقط می‌تواند در طول فرآیند ساخت، گزارش تخلفات را به شهرداری ارایه دهد و شهرداری می‌بایست جلوی ساخت‌وساز غیرمجاز را بگیرد. وی تاکید کرد: در تخلفی آشکار ۳ طبقه این برج به‌صورت اضافه ساخته شده است و بی‌توجهی به گزارش مهندسان ناظر این فاجعه را رقم زد. سرپرست سازمان نظام‌مهندسی ساختمان گفت: این حادثه باید درسی باشد که مقررات ملی ساختمان را رعایت کنیم.