جامعه
هادی رادمهر- کاهش جمعیت یک بحث جهانی است که با بررسی‌های انجام شده عوامل مستقیم و غیرمستقیم اثرگذار بر کاهش باروری تعیین شده است و در این زمینه چند مانع جدی وجود دارد از جمله بالا رفتن سن ازدواج، فراهم نبودن امکانات اقتصادی و معیشتی، ادامه تحصیل، روابط نادرست دختر و پسر، کاهش درآمدها، سیاست‌های جمعیتی نادرست، افزایش ناباروری زوج‌ها و هزاران علت دیگر که در نهایت کاهش جمعیت را به دنبال دارد. به گفته کارشناسان در سال‌ها اخیر سه عامل کاهش نرخ ازدواج، کاهش تمایل زوجین به فرزند آوری و مشکلات ناباروری باعث سقوط شاخص‌های جمعیتی شده است؛ عواملی که هر کدام خود از ابعاد مختلفی برخوردار بوده و از عوامل سیاسی، اقتصادی، پزشکی و علی الخصوص فرهنگی تاثیر می‌پزیرند. جمعیت جوان به عنوان یکی از عوامل مهم اقتدار کشورها به شمار می‌رود. نیروی مولد و جوان به عنوان یکی از پایه های اصلی قدرت و رشد اقتصادی - اجتماعی کشورها محسوب می‌شود.قدرت و توسعه هر کشور در رابطه با نیروی انسانی و جمعیت معنا پیدا می کند. حرکت به سمت توسعه همه جانبه نیاز جدی به توسعه و ارتقاء سرمایه انسانی دارد. یکی از مهم ترین مولفه های سرمایه انسانی، وضعیت سلامت مردم است. خوشبختانه امید به زندگی زنان و مردان در کشورمان در طول ۴۵ سال گذشته افزایش چشمگیری داشته و در حال حاضر امید به زندگی به بیش از ۷۵ سال رسیده است. براساس سرشماری سال ۱۳۸۵، میانگین سنی در کشور ۲۵ سال بود که این رقم در سال ۹۵ به ۳۰ سال افزایش پیدا کرده است. در این میان ساختار خانواده در ایران نیز با تغییرات جدی مواجه بوده؛ تعداد اعضای خانواده در سال ۱۳۹۰ حدود ۳.۵ نفر بوده است اما در سال ۹۵ به ۳.۳ نفر کاهش یافته و به نظر می‌رسد این نزولی ادامه یابد. امروز فراتر از انتظار ما، ۱۰ درصد از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند و برآورد می‌شود که تا سال ۱۴۲۰، جمعیت سالمند کشور دو برابر شود که این امر بسیار تکان دهنده است. در حال حاضر کشور در برهه پنجره فرصت جمعیتی قرار گرفته است که تا ۳۰ سال آینده تداوم خواهد داشت. بدیهی است بهره مندی از این فرصت مستلزم مدیریت صحیح برای استفاده بهینه از امکانات بالقوه جمعیت فعال اقتصادی می باشد و با برنامه ریزی های اقتصادی، کار آفرینی و اشتغال زایی برای جمعیت فعال و مولد همراه با اتخاذ سیاست های حمایتی و ترغیب فرزندآوری، انتظار می رود مسیر برای سازندگی، شکوفایی و بالندگی کشور فراهم گردد. کشور ما سال ها از جمعیت جوان برخوردار بوده و همچنان لازم است این ثروت حیاتی حفظ و تقویت شود. متاسفانه در سال های اخیر روند باروری در کشور شیب نزولی داشته است.عدم تمایل خانواده‌ها به فرزند آوری مسئله دیگری است که در سال‌های اخیر به وضوح مشاهده می‌شود امروزه می‌بینیم که این مسئله موجب کاهش تعداد فرزندان در خانواده‌ها شده به شکلی که اغلب خانواده‌های ایرانی ۱- ۲ فرزند داشته یا اصلا تمایلی به پدر و مادر شدن ندارند این در حالی است که برای جلوگیری از بحران و پیری جمعیت در ۲۰ سال آینده هر خانواده حداقل باید سه فرزند داشته باشد. مسئله مهم دیگری که در نتیجه عدم تمایل به فرزند آوری در سال‌های اخیر به وجود آمده افزایش افسارگسیخته آمار سقط جنین در کشور است. ر کاهش باروری عوامل غیرمستقیم و مستقیم دخیل هستند؛ عوامل غیرمستقیم همچون افزایش شهرنشینی، اشتغال زنان، افزایش سواد و تغییر نگرش‌هاست. تغییر نگرش به این معنی است که مردم در گذشته زود ازدواج می‌کردند، زود هم بچه‌دار می‌شدند و فرزند آبروی اجتماعی، باور اقتصادی و منزلت اجتماعی بود اما امروز این نگرش وجود ندارد. عوامل مستقیم در کاهش باروری نیز شامل کاهش میزان ازدواج، استفاده از روش‌های مختلف تنظیم خانواده و سقط‌های عمدی است.مجموعه عوامل بهداشتی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دست به دست هم دادند که این روند ایجاد شود و ادامه این روند نشان می‌دهد که آینده ایران در حوزه جمعیت تماشایی نخواهد بود. فراموش نکنیم که جمعیت برای کشورهای در حال توسعه یک نقطه قوت است و اگر این کشورها سرمایه انسانی نداشته باشند از مسیر توسعه عقب می‌مانند، کاهش جمعیت در این کشورها به منزله بازگشت به عقب است.