ناتو بی ناتو

 غلامعباس زادمهر- یکی از پیمان‌های مهم جهانی که ظرف 70 سال گذشته شکل گرفته است، پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) است. با اینکه انتظار می‌رفت سازمان ناتو با انحلال پیمان ورشو، ضعیف شود و درنهایت کنار گذاشته شود اما با تلاش‌های آمریکا، نه‌تنها چنین اتفاقی نیفتاده، بلکه حوزه ماموریت‌های ناتو و دامنه نفوذ آن گسترش یافته است. بر همین اساس در دهه اخیر آمریکا سعی کرده کشورهای شرق را برای پیوستن به ناتو تحریک کند. در عین حال این اقدامات می‌تواند سناریوهای مختلفی را در حوزه امنیتی پیرامون ایران رقم بزند که مشخصا تهدید حضور ناتو برای جمهوری اسلامی ایران یکی از مهم‌ترین این سناریوهاست.
پیشرفت احتمالی فنلاند و سوئد در مسیرشان برای پیوستن به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) ناشی از ترس در این کشورها در قبال جنگ روسیه و اوکراین است اما تحلیلگران می‌گویند که این تحول می‌تواند عواقبی فراتر از بحران فعلی داشته باشد.”فنلاند و سوئد از سال ۱۹۹۳ عضو اتحادیه اروپا بوده‌اند، اما در عین حال تاکنون جزو اقلیت کوچکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا که در ائتلاف نظامی ناتو عضو نیستند، بوده‌اند. در صورت پیوستن آنها به ناتو، تنها چهار کشور از ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا شامل اتریش، قبرس، ایرلند و مالت خارج از ناتو باقی خواهند ماند.همچنین این اتفاق موجب خواهد شد که ۲۴ عضو از ۳۲ عضو مفروض ناتو از اعضای اتحادیه اروپا باشند.
تحلیلگران می‌گویند که عضویت این دو کشور در ناتو باعث تقویت این ائتلاف خواهد شد: طبق داده‌های بانک جهانی، هر دو کشور جزو ثروتمندترین کشورهای جهان هستند و بودجه نظامی هر دو کشور به طور کلی در راستای میانگین‌های اعلام شده از سوی ناتو به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی اعضا است.
البته اقدامات فنلاند و به تبع آن سوئد، با واکنش روسیه مواجه شده است. وزارت امور خارجه روسیه اعلام کرد که بیانیه فنلاند نشان‌دهنده «تغییر ریشه‌‌ای در سیاست خارجی این کشور» است و نسبت به اقدامات متقابل هشدار داد. به گزارش سی‌‌ان‌‌ان، این وزارتخانه گفت: «هلسینکی باید از مسوولیت و عواقب چنین اقدامی آگاه باشد.» این وزارتخانه گفت که پیوستن احتمالی فنلاند به ناتو آسیب جدی به روابط دوجانبه روسیه و فنلاند وارد می‌‌کند که برقرارکننده ثبات و امنیت در منطقه شمال اروپا به‌حساب می‌‌آید. در این بیانیه آمده است: «روسیه مجبور خواهد شد اقدامات تلافی‌‌جویانه، چه از نظر ماهیت نظامی-فنی و چه از جنبه‌های دیگر انجام دهد تا تهدیدات علیه امنیت ملی خود را که از این طریق ایجاد می‌‌شود، متوقف کند. پسکوف نیز گفت که واکنش روسیه به فعالیت ناتو در نزدیکی مرزهای کشورش بستگی دارد. پسکوف تصریح کرد: «این بستگی به این دارد که این روند توسعه چه چیزی را به‌‌دنبال خود دارد؛ اینکه زیرساخت‌های نظامی تا چه حد و به چه میزان در نزدیکی مرزهای ما استقرار پیدا خواهد کرد.»
فنلاند برای سال‌های متوالی به‌عنوان یک الگو برای برخی کشورهای اروپا مطرح بود که از آن به‌عنوان «فنلاندسازی» که به معنای بی‌‌طرف‌‌سازی بود، یاد می‌‌کردند؛ اما حمله روسیه به اوکراین در ۲۴ فوریه موجب شد تا این کشور نیز تقاضای پیوستن به ناتو را داشته باشند. به همین دلیل روز پنج‌شنبه اولین باری بود که رهبران فنلاند آشکارا اعلام کردند که قصد دارند به ناتو بپیوندند و این اطمینان به‌وجود آمد که حالا روسیه با یک کشور عضو ناتو مرز ۸۱۰ مایلی مشترک خواهد داشت. الحاق فنلاند و سوئد به ناتو خطرات قابل توجهی را برای افزایش چشم‌‌انداز جنگ بین روسیه و غرب به همراه دارد؛ چراکه بر اساس اصل اساسی این اتحاد که حمله به یک کشور حمله به همه است، می‌‌تواند ناتو را وارد جنگ با روسیه کند. رهبران فنلاند، سالی نینیستو، رئیس‌‌جمهوری و سانا مارین، نخست‌‌وزیر فنلاند گفتند که عضویت در ناتو امنیت فنلاند را تقویت می‌‌کند و افزودند که به‌عنوان عضو ناتو، فنلاند کلیت سازمان دفاعی خود را تقویت خواهد کرد. پوتین دلایل مختلفی را برای حمله خود به اوکراین ارائه کرده است؛ اما هدف آن تا حدی جلوگیری از گسترش ناتو به شرق بود؛ اما بر اساس آنچه تاکنون دیده شده، تصوراتش درست از آب درنیامده است.