انرژی
آمار سدهای کشور هر روز عددی کمتری را نسبت به سال قبل نشان می‌دهند و عمق بی آبی بیشتر و بیشتر می‌شود، موضوعی که به گفته کارشناسان اگر راه حلی برای آن در نظر گرفته نشود، در آینده ای نه چندان دور دچار بحران های بزرگی خواهیم شد. آخرین آمار از وضعیت سدهای کشور، گویای این است که با سپری شدن ۱۰۸ روز از سال آبی، تا ۱۸ دی‌ماه (سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰) میزان کل حجم آب در مخازن سدهای کشور حدود ۱۹.۳۸ میلیارد متر مکعب است که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته ۲۸ درصد کاهش نشان می‌دهد. میزان کل حجم ورودی به سدهای کشور از ابتدای مهرماه تا ۱۸ دی‌ماه سال جاری معادل ۶.۴۶ میلیارد متر مکعب است که کاهشی معادل ۳۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته را نشان می‌دهد. همچنین میزان پرشدگی سدهای مهمی چون زاینده‌رود، شمیل و نیان و سفید رود در شرایط فعلی به ترتیب حدود ۱۳ درصد، ۹۴ درصد و ۲۳ درصد بوده و در استان‌های خوزستان و تهران، میزان پرشدگی مخازن طی سال آبی جاری به ترتیب در حدود ۴۵ درصد و ۱۸ درصد است. بی شک این آمار برای فصلی کنونی مناسب نیست و آنطور که داریوش مختاری، کارشناس ارشد مدیریت منابع آبی گفته وضعیت منابع آبی ایران مطلوب نیست، تراکم شدید جمعیتی در یک پهنه مشخص جمعیتی همراه با بارگذاری‌های سنگین و متمرکز در یک پهنه از یک دشت یا یک جغرافیا مشکلاتی را ایجاد کرده است. در این بین تهران، مشهد، اصفهان و کرمان وضعیت پرخطری نسبت به بقیه دارند. راه رویارویی با این گلوگاه خودداری از تغییر کاربری فزاینده اراضی شهری، خودداری از توسعه بی رویه مسکن و واگذاری انشعاب‌های اضافی آب شهری است. وی با بیان اینکه از یک سو صنایع آب بر از جمله نیروگاه، پتروشیمی، فولاد و سیمان در جغرافیای خشک فلات مرکزی که با کمیابی منابع آب روبرو است، مستقر و آبخوان‌ها را خالی می کنند و از سوی دیگر عمده فرآورده‌های این صنایع برای دو بخش مصرفی یعنی مسکن و خودرو به کار گرفته می شوند، گفت: این دو بخش مصرفی به جای اینکه چرخه تولید و نوآوری را بازآفرینی کنند به طور مشخص یک گرداب سنگین مصرف را پدید آورده اند که بر بهره برداری و مصرف بی رویه منابع آب به طور مستقیم یا غیرمستقیم تاثیر می گذارد. این کارشناس ارشد مدیریت منابع آبی با بیان اینکه باید تدابیری لحاظ شود تا صنایع آب بر با صنایع کوچک و بومی جایگرین شوند، اظهار کرد: تنها در این شرایط است که می توان منابع آبی کشور را نجات داد؛ در غیر این صورت کشور با چالش‌های بزرگی در آینده مواجه خواهد شد که حل آنها نیز بدون جواب خواهد بود لذا باید به فکر حل چالش های بخش آب بود. مختاری با اشاره به راه کارهای موجود برای این بخش، تاکید کرد: می توان روش‌های هشت گانه کاهش مصرف آب شهری و یا پروژه های ۱۵ گانه طرح‌های تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی و یا طرح‌های تکمیلی استقرار واحدهای گلخانه ای تولید محصولات کشاورزی را اجرا و به آسانی چند میلیارد متر مکعب آب صرفه‌جویی کرد و در بخش‌های گردشگری و صنایع کوچک و پربازده به کار گرفت و آبخوان‌ها را نجات داد. وی با تاکید بر اینکه دیگر زمان آزمون و خطا نیست و باید فکری جدی به حال منابع آبی کشور شود، گفت: اگر راه حل و تدبیری صورت نگیرد، بی شک در آینده نمی‌توانیم با این اوضاع مقابله کنیم، آب یک بخش ارزشمند از منابع کشور است که باید راهکارهای حفظ آن به درستی اجرایی شود و مشکلات فعلی را از میان برداریم. این کارشناس ارشد مدیریت منابع آبی با بیان اینکه بی تردید باتوجه به کاهش بارندگی‌ها، حفظ منابع آبی موجود از اهمیت بسزایی برخوردار است لذا دولت برنامه ریزی دقیقی برای مصرف بهینه و بهره برداری مناسب از منابع آبی را در دستور کار خود قرار دهد. سرپرست مدیریت امور هماهنگی گازرسانی شرکت ملی گاز تشریح کرد؛ آخرین وضعیت طرح بهینه‌سازی مصرف گاز در موتورخانه‌ها به چه صورت است؟ سرپرست مدیریت امور هماهنگی گازرسانی شرکت ملی گاز ایران گفت: از ۱۸ هزار موتورخانه ساختمان‌های مسکونی تاکنون ۱۵۵۰۰ موتورخانه در طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها ثبت‌نام کرده و ۱۳ هزار موتورخانه اقدام‌های اصلاحی برای بهینه‌سازی مصرف را به‌صورت رایگان دریافت کرده‌اند. به گزارش شانا، طبق آمار در چهار ماه سرد سال ۱۴۰۰، بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از تولید گاز کشور در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود. تشدید مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری موجب شده است که صنایع عمده مانند سیمان و فولاد، پتروشیمی‌ها و نیروگاه‌ها با کمبود سوخت مواجه شوند و این موضوع عدم‌النفع بیش از ۲۰ میلیارد دلاری برای کشور در پی داشته است. یکی از راهکارهای اصلی برای کنترل مصرف در بخش خانگی و تجاری، اجرای پروژه‌های «بهینه‌سازی مصرف گاز» است که این پروژه‌ها ذیل ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید تدوین شده‌اند. به‌طور کلی دو پروژه مهم با عنوان ۱- طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها، ۲- طرح جایگزینی بخاری‌های فرسوده، جزو مهم‌ترین پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری هستند که اجرای آنها موجب کاهش قابل ملاحظه هدررفت گاز می‌شود. طرح افزایش کارایی موتورخانه‌های موجود در کشور برای نخستین بار در مردادماه سال ۱۳۹۳ در شورای اقتصاد دولت یازدهم به تصویب رسید. این طرح ابتدا با هدف افزایش کارایی در ۵۰۰ هزار واحد از موتورخانه‌های مسکونی و ۱۰۰ هزار واحد از موتورخانه‌های اداری-تجاری همراه با نصب کنتورهای هوشمند گاز به‌منظور کاهش مصرف گاز طبیعی تا سقف ۱۳ میلیون مترمکعب در روز در دستور کار قرار گرفت. در طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها مبلغی نزدیک به ۲ میلیارد دلار از ارزش صرفه‌جویی حاصل از اجرای طرح از محل صادرات سوخت مایع صرفه‌جویی می‌شود و به شرکت‌های سرمایه‌گذار مجری طرح حداکثر طی مدت ۳ سال پرداخت خواهد شد. به‌طور کلی درباره این طرح، پرسش‌های مختلفی مطرح می‌شود: چرا اجرای طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها از سال ۹۳ تا ۹۹ به حاشیه رفته بود؟ چرا الزام نصب کنتور هوشمند از این طرح حذف شد؟ چرا میزان صرفه‌جویی پیش‌بینی‌شده از گاز در این طرح از روزانه ۱۳ میلیون مترمکعب به روزانه کمتر از ۲ میلیون مترمکعب کاهش یافت؟ بهینه‌سازی مصرف و ارتقای موتورخانه‌ها در چه وضعیتی است؟ سیدجلال نورموسوی، مدیر هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران در گفت‌وگویی به این پرسش‌ها پاسخ داده است. در ادامه مشروح مصاحبه سرپرست مدیریت امور هماهنگی گازرسانی شرکت ملی گاز ایران را می‌خوانید. *طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها از سال ۹۳ تا ۹۹ اجرایی نشد و سپس در یک سال گذشته توسط شرکت ملی گاز در دستور کار قرار گرفته است. به نظر شما موانع اجرای این طرح در این سال‌ها چه بوده است؟ با توجه به اینکه طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها ابتدا در سال ۹۳ به شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت ابلاغ شد، کارهای مقدماتی، مطالعاتی و بحث‌های مربوط به شیوه اجرا، در شرکت بهینه‌سازی پیگیری و تبدیل به یک دستورالعمل اجرایی شد. شرکت بهینه‌سازی مصرف برای اجرای این دستورالعمل شیوه‌ای را پیشنهاد داد که از مشاورین ذی‌صلاح استفاده کند و ما به‌عنوان شرکت گاز نیز همکاری‌هایی با آنها داشته باشیم. این شرکت یکسری از کارهای مقدماتی را نیز انجام داد، اما اشکالاتی در بحث اجرا وجود داشت که منجر به گرفتن اصلاحیه‌های متعدد در شیوه اجرا در سال ۹۴ و ۹۵ شد. در مرحله اجرا باید توجه داشت که شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، شرکتی نیست که نیروی اجرایی کافی داشته باشد، برای همین در اجرای طرح به مشکل خورد. چون در این طرح لازم بود نظارت اولیه از موتورخانه‌ها صورت بگیرد، بعد خودِ طرح اجرا و برخی اصلاحات در موتورخانه‌ها انجام شود، سپس نظارت بعد از اجرا نیز صورت بگیرد و شرکت بهینه‌سازی مصرف بر اقدامات اصلاحی انجام‌شده صحه‌گذاری کند تا پرداخت‌ها انجام شود. در نتیجه با توجه به حجم بالای کار و کمبود نیرو در شرکت بهینه‌سازی تصمیم بر این گرفته شد که طرح موتورخانه‌ها با همکاری شرکت‌های گاز استانی اجرایی شود، اما با توجه به حضور دو شرکت در یک پروژه در کارها تداخل پیش آمد. در این حالت معمولاً اجرای طرح‌ها هم دچار مشکل می‌شود و هم اینکه زمان‌بر خواهد شد. به همین خاطر در نشست مجددی که سال گذشته در وزارت نفت برگزار شد، تصمیم گرفته شد کلاً اجرای این طرح به شرکت ملی گاز واگذار شود. *بعد از سپردن این طرح به شرکت گاز چه اقدام‌هایی صورت گرفت؟ شاید در کمتر از چند ماه موافقت‌نامه بین شرکت ملی گاز و شرکت ملی نفت به‌عنوان پرداخت‌کننده منعقد شد و الحمدالله در اجرا شرکت ملی گاز سریع عمل کرد و الان هم به نتایج خوبی رسیده است. طبق این طرح، سه کار اصلاحی روی موتورخانه‌های مردم انجام می‌شود که شامل ۱- تنظیم مشعل، ۲- اصلاح پوشش بدنه و عایق‌بندی، ۳- نصب رسوب‌گیر است. در اصلاحیه مصوبه در سال ۹۹، الزام نصب کنتور هوشمند از این طرح حذف شد. آیا دلیل خاصی داشت؟ برخی کارشناسان معتقدند به‌دلیل الزام به نصب کنتور هوشمند برای تمامی ساختمان‌ها و از طرفی قیمت بالای آن و دسترسی سخت به آن، این طرح تا سال ۹۹ اجرایی نشد. نصب کنتور هوشمند اولاً هزینه‌های زیادی را به‌دنبال دارد که منابع مالی زیادی را می‌طلبید. در طرح افزایش کارایی موتورخانه‌ها نیز منبعی برای تأمین مالی این موضوع دیده نشده بود. الان هم که شرکت گاز به‌صورت رایگان موتورخانه‌ها را ارتقا می‌دهد از منابع مالی داخلی وزارت نفت استفاده میکند. دوم اینکه تأمین تعداد زیادی کنتور هوشمند با توجه به اینکه فعلاً سازنده داخلی وجود ندارد، امکان‌پذیر نبود. طبق گزارشهای کارشناسی اصلاً نصب کنترل هوشمند برای مصارف کم گاز در ساختمان‌ها مقرون‌به‌صرفه نیست. حتی اگر این کنتور هوشمند به‌راحتی در دسترس باشد، اولویت نصب با کارخانه‌ها و صنایع بزرگ است. *مدیرعامل سابق و فعلی شرکت ملی گاز در مصاحبه‌ای عنوان کرده‌اند که طرح افزایش کارایی موتورخانه منجر به کاهش سالانه ۵۰۰ میلیون مترمکعب گاز می‌شود، در حالی که در طرح اولیه میزان صرفه‌جویی روزانه ۱۳ میلیون مترمکعب (سالانه ۴.۷ میلیارد مترمکعب) برآورد شده بود. چرا این میزان صرفه‌جویی کاهش یافت؟ آیا طرح کوچک شد تا قابل اجرا باشد؟ مدل محاسبه میزان صرفه‌جویی گاز در طرح اولیه به این صورت بود که شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت هر ۵۰۰ مترمربع ساختمان را معادل یک موتورخانه در نظر گرفته بود که طبق این طرح قرار بود ۱۵ درصد از میزان مصرف آن کاهش یابد. شما بهتر از بنده می‌دانید که الان ساختمان‌های جدیدالاحداث به هیچ‌وجه سمت موتورخانه نمی‌روند و همه از پکیج استفاده می‌کنند.