صفحه اول
حبیب امیدوار- یکی از مسائل مهم در دوران اخیر بحث فعالیت های فرهنگی، دشمن برای نفوذ به جامعه ایران و به نوعی تلاش در عرصه تهاجم فرهنگی است. امروزه نیز با گسترش وسایل ارتباط جمعی و عدم کنترل دولتها و حتی عدم تلاش سازمان های بین المللی در کنترل کردن این وسایل ارتباط جمعی هر روزه حربه های جدیدی به کار بسته می شود تا در فرهنگ و آداب و رسوم کشور نفوذ شود و نوعی هویت بیگانه و وارداتی جانشین الگوهای اسلامی، مذهبی و حتی سنتی جامعه ما گردد. بهترین راه مقابله با این تهاجم چگونه است و راه تشخیص فرهنگ صبح که بر طبق ضوابط و معیارهای اسلامی و ایرانی باشد، چیست؟ فرهنگ، بارمفهومی وسیعی دارد و بنابر تعاریف معمول، کلیه عادات، اخلاق، ملکات و باورها و ابزارهایی که در آنها موثرند، در مقوله فرهنگ جای می‌گیرند و تعریف می‌شوند. زبان، ادبیات و هنر با تمام ابعادآن، آداب و رسوم، تعلقات و همچنین باورها و اندیشه های سیاسی و دینی در مقوله فرهنگ می‌گنجد.ابزارهایی چون مطبوعات، کتاب، صداوسیما، فیلم، تئاتر، شعر و موسیقی و...نیز همگی به دلیل تاثیرگذاری عمیق در مقوله‌های فرهنگی که به آنها اشاره شد،ازنظر سازمان و وظایف، جزو قلمرو فرهنگ محسوب می‌شوند. تبادل فرهنگی ملت ها در طول تاریخ در بستری طبیعی برای تازه ماندن معارف و حیات فرهنگی بشر ادامه داشته، که جامع هی انسانی را در مسیر سعادت واقعی به پیش م یبرد. در این میان آنچه مسلم است، تبادل فرهنگی و تهاجم فرهنگی در دو جهت مخالف قرار دارند. پدیده تهاجم فرهنگی یا غلبه یک فرهنگ بر سایر فرهنگ ها، پدیده مشکل ساز برای جوامع و خانوادهها است. جنگ رسانه‌ای نیز در مفهوم بسیط و همه‌جانبه خود، دامنه بسیاری از اقدامات روان‌شناختی، فنون نفوذ، تاکتیک‌های ارتباطی و رسانه‌ای را دربر می‌گیرد. مفهوم جنگ رسانه‌ای به لحاظ تعریف با چند مفهوم قرابت معنایی دارد. درواقع با برداشتن «دانه‌ی مفهومی» جنگ رسانه‌ای، «خوشه‌ی مفهومی» آن برداشته می‌شود که شامل مفاهیمی از قبیل پروپاگاندا، دیپلماسی عمومی، جنگ نرم، قدرت نرم، قدرت رسانه‌ای، دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی رسانه‌ای، افکار عمومی، جنگ روانی، عملیات روانی، تهدید رسانه‌ای، قدرت رسانه‌ای و… است. معمولاً با اندکی تسامح، برخی از این اصطلاحات در جایگاه مترادف هم به کار برده می‌شوند. به‌طورکلی جنگ رسانه‌ای قرابت معنایی زیادی با مفهوم «جنگ نرم» دارد و رسانه‌ها از برجسته‌ترین مؤلفه‌های این جنگ به شمار می‌روند. مقام معظم رهبری در بیان واقعیت جنگ رسانه‌ای و اهمیت آن می‌فرمایند: «در وضع کنونی و با این جغرافیای فرهنگی و سیاسی و نظامی و اقتصادی موجود دنیا، کشوری با مشخصات جمهوری اسلامی ایران با این اهداف و با این موقعیّت و جایگاهی که برای خود انتخاب کرده، در این جنگ رسانه‌ای چه موضعی دارد. طبیعی است که ما مورد تهاجم باشیم؛ یعنی هیچ شبهه‌ای نباید به ذهن راه بیابد در این‌که ما یکی از اهداف اصلی و اوّلی تهاجم رسانه‌ای هستیم. حالا ما در مقابل این تهاجم در این جنگ بزرگ و البته نابرابر، می‌خواهیم وظایفمان را انجام دهیم. چه کار باید بکنیم؟ شما ببینید کار ما چقدر سنگین و حسّاس است!» از دیدگاه امام خمینی (ره) فرهنگ اساس سعادت یا شقاوت یک ملت است و رستگاری هر جامعه از راه اصلاح و احیاء فرهنگی امکان‌پذیر است. از نگاه امام فرهنگ دارای دو ساحت اصلی است. نخست بعد فردی فرهنگ که با انسان و سعادت او ارتباط دارد و دیگری بعد اجتماعی فرهنگ که در عرصة حیات اجتماعی انسان‌ها حضور دارد. به هر روی با این نگاه فرهنگ موضوعی است ویژة انسان و ارتباطی وثیق با هدایت و تربیت او دارد. از نگاه ایشان فرهنگ سازنده و پیشرو در حوزه‌های فردی و اجتماعی سبب هدایت انسان‌ها و جامعه و تربیت الهی هر دو خواهد شد. ایشان با توجه به هر دو بعد فردی و اجتماعی فرهنگ، تأثیراتی عمیق بر هر دو ساحت فرهنگ اسلامی – ایرانی گذاشته‌اند، به گونه‌ای که الگوی تحول فرهنگی ایران پس از انقلاب اسلامی می‌تواند به تنهایی موضوع تحقیقی جامع و فراگیر باشد. ایشان در بُعد فردی مسائل فرهنگی سال‌ها به خودسازی و تربیت خویش و دیگران پرداختند و در قالب سلوک اخلاقی و عرفان عملی اسلام نمونه‌ای از انسان تربیت‌یافتة الهی را به جهان امروز معرفی نمودند. جوانان بسیاری نیز در این نظام تربیتی که امام احیاگر آن بودند رشد یافتند و سیر الی‌ا خویش را با مراد خود پیمودند و به عناصر اصلی انقلاب اسلامی تبدیل شدند. در ابعاد اجتماعی نیز تئوری اصلاح فرهنگی امام در قالب انقلاب اسلامی معرفی و تبیین شده است. از نگاه امام فرهنگ مطلوب یک جامعه باید حاوی 3 ویژگی زیر باشد:1. دارای یک نظام تربیتی برای رشد و تعالی انسان باشد.2. فعال، پیشرو و روزآمد باشد و هیچ گاه دچار تحجر، انفعال و غرب‌زدگی نشود.3. با محوریت فرهنگ خودی تأمین‌کنندة استقلال فرهنگی باشد.