صفحه اول
امیر مسعود قنبری- بر اساس آخرین آمار ارائه شده در ترازنامه منابع هیدروکربوری کشور در سال ۹۶، ایران سالانه ۵۱ و ۲ دهم میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت میکند. ۳۴ درصد این یارانه، در حوزه نیروگاهی پرداخت میشود. حوزههای پالایشگاهی، پتروشیمی، و صنایع انرژی بر، مانند سیمان و فولاد، بیشترین سهم یارانه انرژی را دریافت میکنند و بخش خانگی، تجاری و حمل و نقل در رتبههای بعدی قرار دارند. منتقدان دولت میگویند مصرف بنزین پس از کنار گذاشتن کارت سوخت در دولت روحانی افزایش یافت و افزایش بیشتر قیمت بنزین میتوانست مصرف آن را کنترل کند.اصولا یارانه های انرژی اقداماتی هستند که قیمت را برای مصرف کنندگان زیر قیمت بازار و یا برای تولید کنندگان بالاتر از سطح بازار حفظ می کند یا هزینه های مصرف کنندگان و تولید کنندگان را کاهش می دهد. یارانه های انرژی ممکن است انتقال مستقیم نقدی به تولیدکنندگان، مصرف کنندگان یا سازمان های مربوطه و همچنین مکانیسم های حمایت غیرمستقیم مانند معافیت های مالیاتی و تخفیف، کنترل قیمت ها، محدودیت های تجاری و محدودیت دسترسی به بازار باشد. توسعه عمده صنایع انرژی مدرن امروزه همه بر حمایت یارانه ای قابل توجهی متکی بوده است. استدلال اصلی برای یارانه های انرژی عبارتند از:تامین امنیت - از یارانه ها برای تامین عرضه مناسب کالاهای داخلی با حمایت از تولید سوخت های محلی به منظور کاهش وابستگی به واردات و یا حمایت از فعالیت های خارج از کشور از شرکت های انرژی ملی استفاده می شود.بهبود محیط زیست - یارانه ها برای کاهش آلودگی، از جمله انتشار گازهای گلخانه ای، و تعهدات بین المللی استفاده می شود.اشتغال و مزایای اجتماعی - یارانه ها برای حفظ اشتغال به خصوص در دوره های انتقال اقتصادی مورد استفاده قرار می گیرند. بعضی از یارانه های انرژی با هدف توسعه پایدار مواجه می شوند، زیرا ممکن است منجر به مصرف بیشتر و زباله شوند، که باعث افزایش اثرات مضر مصرف انرژی بر محیط زیست، ایجاد بار سنگین در امور مالی دولتی و تضعیف پتانسیل رشد اقتصادی، تضعیف خصوصی سازی و سرمایه گذاری عمومی در بخش انرژی می شوند همچنین اکثر مزایای یارانه های سوخت فسیلی در کشورهای در حال توسعه به 20 درصد ثروتمندترین خانوارها می رسد. جلوگیری از گسترش شبکه های توزیع و توسعه تکنولوژی های انرژی و همیشه به افرادی که به آنها نیاز دارند کمک نمی کند.مطالعه انجام شده توسط بانک جهانی نشان می دهد که یارانه ها برای تجارت های بزرگ تجاری که در بخش انرژی دخالت دارند، توجیه پذیر نیستند. با این وجود، در برخی موارد، منطقی است که از یارانه ها برای افزایش دسترسی به انرژی برای فقیرترین خانواده های کشورهای در حال توسعه استفاده شود. یارانه های انرژی باید دسترسی به منابع انرژی مدرن را تشویق کنند نه هزینه های عملیاتی شرکتها را. مطالعه انجام شده توسط موسسه منابع جهانی نشان می دهد که یارانه های انرژی اغلب به پروژه های با سرمایه زیاد می پردازند به این دلیل که از گزینه های کوچکتر یا توزیع شده استفاده می کنند. یارانه حاملهای انرژی و بهطور خاص یارانه بنزین همواره یکی از چالشهای اصلی دولتها در ایران بوده است. تصور رایج این است که از آنجایی که ایران بهعنوان یک کشور تولیدکننده نفت و فرآوردههای آن، باید این بنزین را به قیمتی پایینتر از قیمت تمامشده بهدست مصرفکننده نهایی برساند. این موضوع موجب شده دولتها همواره برای بنزین بهعنوان یکی از حاملهای انرژی یارانه پرداخت کنند و قیمت آن را پایینتر از قیمت واقعی نگه دارند. بهطور کلی دولتها دو نوع یارانه پرداخت میکنند؛ یارانه آشکار که بهصورت مستقیم و عموماً نقدی به مصرفکننده نهایی پرداخت میشود و یارانه پنهان که بهصورت غیرمستقیم در کالاها و خدمات پرداخت میشود؛ در واقع دولت بخشی از قیمت نهایی کالا یا خدمت مورد نظر را میپردازد تا مصرفکننده نهایی، هزینه کمتری را پرداخت کند. در آخرین گزارش سازمان برنامه و بودجه در لایحه بودجه ۱۳۹۸، حجم یارانه پنهان ۶۴۹ هزار میلیارد تومان عنوان شده است. اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری نیز هفته گذشته اعلام کرد دولت بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت میکند. بر این اساس حدود ۸۵ درصد یارانههای پنهانی که در ایران پرداخت میشود مربوط به حاملهای انرژی است که بنزین نیز در همین دستهبندی قرار میگیرد. مقایسه یارانه پنهان انرژی در ایران با سایر کشورها نشان میدهد ایران پس از کویت بیشترین نرخ پرداخت یارانه انرژی را در دنیا دارد.