ده سال دیگر

 عرشیا فخریان- در عصر حاضر که حرکت شتابناک علوم و فناوری‌ها بیش از گذشته وجود خود را بر محیط پیرامون تحمیل می‌سازد و همگرایی و هم‌افزایی علوم نیز این روند حیرت‌آور را سرعتی دو چندان بخشیده است، ایجاد رصدخانه‌های علوم و فناوری‌ بیش ‌از پیش عمومیت‌یافته است. رصد علوم و فناوری‌ که از آن با نام "دیده‌بانی" و "پایش محیطی" نیز یاد می‌شود مطالعه، بررسی و کنکاش نظام‌یافته‌ای است که به منظور کشف علم و فناوری‌های در حال ظهور، نو پیدا و مغفولی انجام می‌شود که می‌توانند بیشترین تأثیر را بر سیاست‌ها و سوگیری‌های یک سازمان، نهاد یا کشور داشته باشند. رصد علم و فناوری از این چشم‌انداز به مثابه راداری است که رویدادهای جدید، غیرمنتظره و بزرگ و کوچک دنیا را به گونه‌ای نظام‌مند و وظیفه‌گرا نشان می‌دهد.
به قول دکتر رضا داوری اردکانی مردمی که مهیای آینده نباشند از روشها نمی توانند بهره ببرند واز عهده آینده نگری و برنامه ریزی برای آینده برنمی‌آیند. دره و کوه و دشت و صحرا و منابع زیر و روی زمین و ... همیشه بوده اند اما دیری نیست که اینها همه ماده خام تصرف بر وفق برنامه شده اند وجود اینها و حتی شناخت سطحیشان خود به خود ربطی به آینده پیدا نمی‌کند و برای برنامه‌ریزی کافی نیست، آینده نگری به نحوه ارتباط با جهان مادی و به درک امکانهای تصرف در جهان و هماهنگ ساختن نظم اجتماعی با این تصرف‌ها بستگی دارد.
در حقیقت آینده نگری در نظر آوردن کاری است که ما می توانیم و می خواهیم و باید بکنیم و راهی است که می پیماییم درستی و اعتبار آن هم کمتر به درست بودن اعداد و ارقام و بیشتر به خودآگاهی جمعی نسبت به آیندهو عزم راهیان و تواناییهای روحی و اخلاقی آنانبستگی دارد. آینده نگری کتاب جغرافیای سیاسی و اقتصادی و گزارش محیط زیست و امثال اینها نیست بلکه یک طرح عملی است. طرحی که نه فقطقابلیت و امکان اجرایش باید محرز باشد بلکه با آن مناسب ترین امکانها در تاریخ کشور و مردم تحقق یابد.
از اساسی ترین ابزارهای حکمرانی، ترسیم هدف و برنامه ریزی برای تحقق نتایج و ثمرات سیاست های متخذه می باشد. آینده مفهوم مبهم و راز آلودی است که بشر برای مدیریت، کنترل، پیش بینی و پیش گویی آن تلاش قابل توجهی را مصروف داشته و می دارد. سیاستگذاری بدون مد نظر داشتن آینده آن، امری نامعقول و غیرقابل پذیرش خواهد بود. بر این اساس از جمله اموری که نظام های سیاسی باید به آن توجه ویژه ایی داشته باشند، آینده نگری و ترسیم و تصویر سازی آن چیزی است که به واسطه برنامه ها و سیاست های خویش در صدد تحقق و رسیدن به آن هستند. جمهوری اسلامی ایران نیز به واسطه تجربه 4 دهه حکمرانی و سیاستگذاری این موضوع را از نظر دور نداشته است.صدور بیانیه گام دوم از سوی مقام معظم رهبری و در چهل سالگی پیروزی انقلاب اسلامی، در همین راستا قابل سنجش و ارزیابی خواهد.
با استفاده از علم آینده پژوهی در حوزه های مختلف و تحولاتی که از ابعاد مختلف در آینده در حوزه یا بخش مورد بررسی رخ خواهد داد، با تجزیه و تحلیل و ایده پردازی های کارشناسی شده، وضعیت کنونی و حال خودمان را می توانیم بسازیم یا توسعه بدهیم. نباید فراموش کرد که تمامی اتفاقات و تحولات حال حاضر دنیا در بخش های مختلف از جمله هوش مصنوعی، مرهون تلاش های اندیشمندان و نخبگان در سال های گذشته با مدل آینده پژوهی بوده است.
بعنوان مثال با توجه به بحران اخیر انرژی و اثرات مخرب آن در اقتصاد کشور اگر بخواهیم این موضوع را از طریق مدل آینده پژوهی مدیریت کنیم این سوال پیش می آید که در سال 1414 یعنی ده سال آینده، با توجه با فناوری های نوین حاضر و پیش بینی تکنولوژی های جدید که در آینده بوجود خواهد آمد، ساختار بخش صنعت انرژی کشور در چه شرایط و وضعیتی قرار خواهد گرفت؟
 برای پاسخ به این سوال، کارشناسان و نخبگان حقیقی و حقوقی متخصص و صاحب نظر در صنعت انرژی شروع به ایده پردازی در این خصوص می نمایند و نهایتا نظرات، ایده ها و مدل هایی که امکان اجرایی شدن آنها با توجه به شرایط موجود کشور وجود دارد در زمان حال، نه در سال 1414 طراحی و اجرا می شود.