جامعه
افزایش مداوم دمای هوا در تهران و دیگر نقاط کشور طی دهه‌های اخیر، اکنون به یکی از جدی‌ترین چالش‌های محیط‌زیستی ایران تبدیل شده است؛ چالشی که نه‌تنها بر الگوی بارش، پوشش گیاهی و مدیریت منابع آب اثر گذاشته، بلکه تبعاتی چون تشدید خشکسالی و فرونشست دشت‌ها را نیز در پی داشته است. بر اساس اعلام اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان تهران، میانگین دمای کشور در دهه‌های گذشته حدود ۱.۵ تا ۲ درجه افزایش یافته؛ تغییری که به‌ظاهر کوچک است اما اثرات قابل‌توجه و زنجیره‌ای به همراه دارد. حسن عباس‌نژاد، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان تهران، می‌گوید به‌ازای هر یک درجه افزایش دما، میزان تبخیر بین ۷ تا ۱۴ درصد بالا می‌رود و اکنون عملاً شاهد رشدی بیش از ۲۰ درصد در میزان تبخیر هستیم؛ موضوعی که در کنار کاهش بارش‌ها و روند رو‌به‌گسترش خشکسالی، فشار مضاعفی بر منابع آب وارد کرده و الگوهای طبیعی را تغییر داده است. به گفته عباس‌نژاد، افزایش دما صرفاً یک پدیده جوی نیست؛ بلکه پیامدهای زیستی و شهری آن کاملاً قابل مشاهده است. پاییز زودرس، کاهش مقاومت گیاهان حساس به گرما و از بین رفتن برخی گونه‌ها، تغییر الگوی فضای سبز، و افزایش محسوس مصرف آب در منازل و بخش شهری از جمله آثار مستقیم این روند عنوان شده است. این تغییرات در تهران موجب شده چهره بخش‌هایی از شهر دستخوش دگرگونی شود و نیاز به بازنگری در گونه‌های گیاهی مورد استفاده در فضای سبز بیش از گذشته احساس شود. فشار بر سفره‌های زیرزمینی و تشدید فرونشست افزایش تبخیر و کاهش بارش‌ها باعث شده سفره‌های زیرزمینی با سرعت بیشتری تخلیه شوند و امکان تغذیه مجدد آن‌ها کاهش یابد. مدیرکل محیط‌زیست استان تأکید می‌کند که برداشت‌های فراتر از ظرفیت نیز این وضعیت را تشدید کرده است. این موضوع باعث می‌شود که دشت‌های پیرامونی تهران که پیش‌تر نیز آسیب‌پذیر بودند اکنون شاهد فرونشست‌های عمیق‌تر و گسترده‌تر باشند؛ پدیده‌ای که متخصصان آن را یکی از مخرب‌ترین اثرات تغییرات اقلیمی و فشار بر منابع آب می‌دانند. تحلیل‌های محیط‌زیستی نشان می‌دهد که مجموعه این عوامل افزایش دما، رشد تبخیر، کاهش بارش، مصرف بالای آب و کاهش تنوع گیاهی به‌صورت هم‌زمان و تقویت‌کننده یکدیگر عمل می‌کنند. کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت تداوم روند فعلی، مدیریت منابع آب، حفظ پوشش گیاهی و جلوگیری از گسترش فرونشست، نیازمند اقداماتی فوری، اصلاح سیاست‌ها و تغییر الگوی برداشت و مصرف آب خواهد بود.