سیاسی
معاون وزیر خارجه گفت: تلاش کردیم با مدیرکل آژانس در قاهره به توافقی برای شیوه جدید همکاری برسیم، اما تروئیکای اروپایی آن را دستکاری و سوءاستفاده کرد. «سعید خطیب‌زاده» معاون وزیر و رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران در گفت‌وگویی با بیان اینکه در ارتباط با طرح موسوم به طرح صلح ترامپ به نیت طرف مقابل یعنی رژیم اسرائیل بسیار بدبین هستیم، گفت: دلایل زیادی برای بدبینی وجود دارد، اما تاکید بر این داریم که تصمیم‌گیری در مورد حال و آینده فلسطین بر عهده خود فلسطینی‌هاست. وی در گفت‌وگو با شبکه راشاتودی تاکید کرد: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید فنی، منصف، بی‌طرف و محافظ سایت‌های تحت نظارت و پادمان باشد، اما عمدتاً به دلیل فشار سیاسی برخی کشورهای عضو در این کار شکست خورده است. خطیب‌زاده در جریان سفر به روسیه در ارتباط با آخرین تحولات مربوط به موضوع هسته‌ای ایران و همچنین تحولات غرب آسیا با خبرنگار شبکه RT گفت‌وگو کرد که متن کامل پرسش و پاسخ آن به شرح زیر است: سوال: ایران در مقایسه با دوره‌های قبلی تحریم‌ها، چقدر آمادگی دارد تا با این محدودیت‌ها مقابله کند؟ و آیا فکر می‌کنید آمریکایی‌ها با این تحریم‌ها به چیزی دست پیدا خواهند کرد؟ خطیب‌زاده: می‌خواهم خیلی روشن بگویم: از نظر حقوقی، آنچه اروپا و دیگران انجام دادند، کاملاً غیرقانونی و بی‌اعتبار بود. چون نتوانستند مراحل لازم مندرج در برجام را طی کنند، عجله کردند و فقط قطعنامه‌های قبلی را دوباره اعمال کردند. فکر می‌کنم از نظر حقوقی اشتباه کردند. اما مهم‌تر از آن، از نظر استراتژیک هم حرکت بسیار اشتباهی بود. چون نه تنها در پرونده هسته‌ای، بلکه در کل، سازمان ملل را بی‌ربط کردند و اهرم فشار خود را از دست دادند. قبلاً به آن می‌گفتند «اهرم فشار»، حالا آن را از دست دادند. به همه نشان دادند که تا چه حد در سیاست‌های کلان و مسائل مهم، بی‌ربط هستند. آمریکایی‌ها به همه نشان دادند که حتی تروئیکای اروپایی (سه کشور اروپایی) را هم به عنوان شریک کوچک حساب نمی‌کنند. پس این حرکت از نظر استراتژیک اشتباه و از نظر سیاسی هم تصمیم عاقلانه‌ای نبود. چون بیش از ۱۰۰ کشور عضو جنبش عدم تعهد موضع گرفتند و گفتند این اقدام را به رسمیت نمی‌شناسند و همراه ایران، روسیه و چین اعلام کردند که قطعنامه ۲۲۳۱ برای همیشه خاتمه یافته و تحریم‌ها دیگر وجود ندارند. اقدام ظاهری تروئیکای اروپایی به اعمال واقعی تحریم منجر نشده است. پس وقتی گفتم «آشفتگی حقوقی»، درست گفتید؛ از نظر سیاسی و استراتژیک هم آشفتگی است. اما مهم‌تر، نشان داد که تروئیکای اروپایی تا چه حد ناتوان از درک این جنبه‌هاست. سوال: همان‌طور که گفتید، روسیه و چین با این اعمال مجدد تحریم‌ها مخالفت کرده‌اند و گفته‌اند روند کاملاً معیوب بوده. اما سوال این است: ایران چقدر آماده است تا با این اعمال مجدد تحریم‌ها مقابله کند؟ در اصل، آیا آن‌ها می‌توانند بازوی ایران را بپیچانند تا آنچه می‌خواهند انجام دهد؟ خطیب‌زاده: موضع ایران همیشه منصفانه بوده، چون بر استدلال‌های حقوقی درست، سازگار با سیاست خارجی ایران و از نظر استراتژیک سازنده است. ایران همیشه به قانون و تعهدات بین‌المللی پایبند بوده. ما به دنبال نظم بین‌المللی مبتنی بر قانون هستیم، برخلاف کسانی که فقط زورگویی می‌کنند و فکر می‌کنند «زور حق است». بگذارید این‌طور بگویم: ایران دهه‌هاست با تحریم‌های غیرقانونی، یک‌جانبه و فراسرزمینی آمریکا روبه‌رو بوده. این کار بسیار بی‌پروا، خشم‌آور و غیرقانونی است که کشوری که به قوانین بین‌المللی پایبند است، تحریم شود. اما ما می‌دانیم چرا این کار را می‌کنند: این یک حرکت سیاسی از سوی آمریکایی‌هاست، چون فکر می‌کنند می‌توانند اراده خود را بر دیگران تحمیل کنند. ایران نشان داده که مقاوم است، در مواضعش استوار است و چاره‌ای جز مقاومت در برابر این زورگویی آمریکایی‌ها ندارد. آن‌ها با این کار به هیچ چیز نمی‌رسند. تنها چیزی که کار می‌کند، دیپلماسی است. باید بفهمند تنها زبانی که ایران به آن پاسخ می‌دهد، زبان احترام و برابری است. ما به دیپلماسی در زمان مناسب نگاه می‌کنیم. سوال: شما دیپلمات هستید، در جهان سفر کرده‌اید و نماینده ایران در کشورهای زیادی بوده‌اید. از زورگویی گفتید، از تلاش برای ارعاب ایران. این سوءتفاهم کامل از مفهوم حاکمیت بین کشورهای غربی و بقیه جهان چیست؟ چرا حاکمیت برای آن‌ها یک چیز است و برای دیگران چیز دیگری؟ خطیب‌زاده: آنچه اکنون رخ می‌دهد، بسیار نشان‌دهنده منطق آن‌هاست. یادتان هست در سال ۲۰۱۷، در سند امنیت ملی دولت اول ترامپ، کشورهایی مثل روسیه و چین را «تجدیدنظرطلب» نامیدند؟ حالا ببینید چه کسی تجدیدنظرطلب است؟ چه کسی سعی دارد نظم بین‌المللی را بازنگری کند؟ چه کسی حاکمیت، تمامیت ارضی و استقلال ملی دیگران را نادیده می‌گیرد؟ متأسفانه اکنون کشورهایی مثل آمریکا سعی دارند اراده خود را بر دیگران تحمیل کنند، برخلاف تعهدات بین‌المللی‌شان. آنچه می‌بینیم، تمرین هژمونی بر دیگران است. وقتی ترامپ به قدرت رسید، قول داد برای صلح آمده و دکترینش «صلح از طریق قدرت» بود. اما حالا برای همه روشن است که استفاده از زور عریان علیه دیگران است. این وضعیتی است که در آن هستیم و باید روشن بگوییم: زور صلح نمی‌آورد، رادیکالیسم فقط رادیکالیسم می‌آفریند و خشونت بیشتر و بی‌ثباتی ایجاد می‌کند. باید با هم کار کنیم تا حداقل به عدالت و انصاف نسبی در صحنه جهانی برسیم. سوال: درباره همکاری و کار مشترک، تحت چه شرایطی ایران آماده است تا بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را دوباره به تأسیسات هسته‌ای خود راه دهد؟ خطیب‌زاده: شما می‌دانید که برنامه هسته‌ای ایران همیشه تحت نظارت بوده. تمام سایت‌ها ۲۴ ساعته تحت نظارت بودند و بیش از ۲۲ بازرس در محل حضور داشتند، وقتی اسرائیل و آمریکا تجاوز علیه ما را آغاز کردند. پس این سوال را باید از آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها بپرسید که تجاوز را شروع کردند و بازرسان را اخراج کردند. آژانس هم که نتوانست این تجاوز را محکوم کند، باید پاسخ دهد چرا نتوانسته صریح بگوید این حملات غیرقانونی را محکوم می‌کند. یادتان هست در ۱۹۸۱ وقتی اسرائیل یک ساختمان خالی در عراق را بمباران کرد، شورای امنیت سازمان ملل متحد به اتفاق آرا آن را محکوم کرد. آن ساختمان خالی بود و قرار بود بعداً برای برنامه هسته‌ای استفاده شود. اما سایت‌هایی که در ایران بمباران کردند، همه اعلام‌شده، در حال استفاده و برای فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای بودند. با این حال، نه آژانس و نه شورای امنیت نتوانستند محکوم کنند. این سوال مهمی است که باید از مدیرکل آژانس و آمریکایی‌هایی که به اسرائیل پیوستند، پرسید. اما برای احترام به سوال شما، می‌گویم: پس از تجاوز، ما هم تلاش کردیم با مدیرکل آژانس در قاهره به توافقی برای شیوه جدید همکاری برسیم، به‌ویژه درباره سایت‌های مورد حمله. چون هیچ شیوه‌ای برای سایت‌های بمباران‌شده وجود ندارد.