صفحه اول
مصطفی یاور- ازجمله مسائل علمی که در مباحث سیاست نظری و عملی جایگاهی ویژه دارد، موضوع «منافع ملی» است. «منافع ملّی» عنوانی است که از یک سو با سیاست گذاری ها، موضع گیری ها، جهت گیری های دولت و ملت در ارتباط است و از سوی دیگر با آرمان ها و اهداف ملی نیز رابطه ای متقابل و تنگاتنگ دارد.جمهوری اسلامی ایران با یکی از شدیدترین رژیم‌های تحریمی مواجه بوده است. این تحریم‌ها که عمدتاً از سوی ایالات متحده و اتحادیه اروپا اعمال شده‌اند، هدفی جز تضعیف اقتصاد ایران و ایجاد فشار بر دولت نداشتند. با این حال، دیپلماسی مقاومت ایران که بر عدم پذیرش خواسته‌های تحمیلی خارجی و تلاش برای دور زدن تحریم‌ها متمرکز بود، به‌طور قابل توجهی در حفظ استقلال اقتصادی کشور مؤثر واقع شد. اکنون تمامی کشورها بر اساس منافع ملی‌شان برنامه‌ریزی و چارچوب‌های اقدام‌شان را تعریف می‌کنند. در چشم انداز روابط بین الملل، مفهوم منافع ملی همواره به‌عنوان مفهومی پیچیده و رازآلود در روایت‌های تاریخی، سیاسی و فرهنگی ملت‌ها نقش آفرینی کرده است. روایتی دیرین از اولویت‌ها، آرمان‌ها، و در مواقعی ماهیت خود دولت ها. از دولت-شهرهای باستانی تا دنیای مدرن ،نیروی پویای منافع ملی همواره سرنوشت ملت ها را شکل داده و بر مسیر تاریخ بشر تأثیرگذار بوده است. منافع ملی یک مفهوم ثابت یا تعریف شده جهانی نیست، بلکه بر اساس ویژگی ها، ارزش ها و شرایط منحصر به فرد هر کشوری شکل می گیرد. هرچند مفهوم منافع ملی اغلب شامل ترکیبی از عوامل اقتصادی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی است لکن عموما از مولفه های مشترک ذیل بهره می گیرد: حفاظت از دولت-ملت در برابر تهدیدات خارجی، از جمله دفاع نظامی و تلاش های اطلاعاتی. امنیت جزء حیاتی منافع یک ملت است و شامل اقدامات مختلفی برای محافظت از دولت-ملت در برابر تهدیدهای خارجی است. این امر شامل دفاع نظامی سنتی و تلاش های اطلاعاتی ملی و بین المللی و حفاظت از شخصیت ها می شود. در اینجا برخی از جنبه های کلیدی مرتبط با امنیت در چارچوب منافع ملی آورده شده است: دفاع نظامی: این امر شامل حفظ نیروهای مسلح و قابلیت های استراتژیک برای بازدارندگی متجاوزان احتمالی و در صورت لزوم دفاع از کشور در برابر حملات خارجی است. قدرت نظامی اغلب به عنوان عاملی حیاتی در تضمین امنیت یک ملت محسوب می شود. جمع آوری اطلاعات: کشورها در سازمان های اطلاعاتی سرمایه گذاری می کنند تا اطلاعاتی درباره تهدیدات احتمالی، چه نظامی و چه غیرنظامی جمع آوری کنند. این اطلاعات به تصمیم گیری آگاهانه و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه برای حفاظت از امنیت ملی کمک می کند. دیپلماسی دفاعی: شرکت در پیمان های امنیتی با سایر کشورها می تواند به امنیت جمعی کمک کرده و از آسیب دشمنان احتمالی جلوگیری کند. دیپلماسی نقش مهمی در ایجاد همکاری های بین المللی و رسیدگی به نگرانی های امنیتی از طریق مذاکرات و توافقات فیمابین و عقد پیمان های دفاعی-امنیتی ایفا می کند. سیاست های امنیت مرزی و مهاجرت: مدیریت مرزها و کنترل مهاجرت یکی از جنبه های مهم تضمین امنیت ملی است. این امر شامل نظارت بر تردد های مرزی ، گمرکات و کالاهای همراه و نیز تبادل اطلاعات مرزبانی است. امنیت سایبری : در عصر مدرن، امنیت سایبری به یک جزء حیاتی امنیت ملی تبدیل شده است. حفاظت از زیرساخت های حیاتی، سیستم های دولتی و اطلاعات حساس در برابر تهدیدات سایبری برای حفظ امنیت کلی یک کشور ضروری است. سیاست های ضد تروریسم: کشورها اغلب برای مبارزه با تروریسم و جریانات افراطی در داخل و در صحنه بین المللی تلاش می کنند. این مبارزه ممکن است شامل همکاری با سایر کشورها، تبادل اطلاعات و یا حتی اقدامات نظامی علیه سازمان های تروریستی باشد. بازدارندگی هسته ای: در مورد کشورهایی که دارای تسلیحات هسته ای هستند، حفظ سطحی از توانمندی و بازدارندگی موثر و متوازن، اغلب یک عنصر حیاتی در استراتژی امنیت ملی در نظر گرفته می شود. این اقدامات با هدف کلی محافظت از ملت در برابر تهدیدات خارجی و تضمین ایمنی و رفاه شهروندان انجام می گردد. تاکید خاص بر هر جنبه از امنیت ممکن است بر اساس زمینه ژئوپلیتیکی، تهدیدات ملموس و اهداف استراتژیک کشورها متفاوت باشد.