سوء نیت آشکار

  فرزاد احمدیان - فعال شدن مکانیسم ماشه، اگرچه در ظاهر یک اقدام حقوقی در چارچوب برجام است، اما در واقع گامی سیاسی برای فشار مضاعف بر ایران است. آمریکا و تروئیکای اروپا می‌خواهند از ابزار تهدید استفاده کنند تا امتیاز بگیرند. اما تجربه نشان داده تهدید زمانی اثر دارد که طرف مقابل واکنشی نداشته باشد. امروز ایران ابزار واکنش را در اختیار دارد و می‌تواند قواعد بازی را تغییر دهد. از سوی دیگراسنپ بک مسائل اجتماعی کشور را هدفگذاری کرده است که پادزهر آن بصیرت افزایی و آگاهی به مردم است. ۱۱۲ فرد و نهاد به واسطه بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت مورد تحریم قرار می‌گیرند در حالی که به دلیل تحریم‌های یکجانبه آمریکا، حدود ۲ هزار فرد و نهاد سالهاست که در وضعیت تحریم هستند به عبارتی آثار روانی اسنپ بک بیش از آثار عملی آن در حوزه اقتصاد و دیگر بخش‌ها است که باید برای مردم تبیین شود. دشمن به دنبال ایجاد التهاب در حوزه اقتصادی است و در چنین فضایی انسجام ملی ضروری است.
سه کشور اروپایی در حالی با تحریک و فشار آمریکا سازوکار موسوم به «پس‌گشت» را کلید زدند که خود به دلیل قصور مستمر و عمده در ایفای تعهدات‌شان مرتکب «عدم اجرای فاحش» تعهدات برجامی بوده‌اند و از روند حل‌وفصل اختلاف برجام سوء استفاده کرده‌اند. علاوه بر این، سه کشور اروپایی با حمایت صریح یا ضمنی از تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه تاسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز ایران که ذیل برجام و تحت نظام پادمانی آژانس قرار داشتند، ضمن نقض فاحش حقوق بین‌الملل و رژیم عدم اشاعه، خصوصا بند ۴ ماده ۲ منشور سازمان ملل متحد، صریحا مفاد برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را زیر پا گذاشته‌اند. با این وصف، طرف‌های اروپایی برجام، همچون آمریکا، با سوء نیت آشکار مرتکب نقض فاحش و مستمر نص و روح برجام شده‌اند و در حل اختلاف‌ها نیز هیچ تلاش با حسن نیتی انجام نداده‌اند.
جمهوری اسلامی ایران طی دو دهه اخیر بارها پایبندی خود را به گفتگو و دیپلماسی برای حل و فصل مسائل مطرح‌شده پیرامون برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران اثبات کرده و آمادگی خود را برای یافتن راه‌حل‌ منطقی و منصفانه که تضمین‌کننده حقوق و منافع ملت ایران برای استفاده‌های صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای بوده و همزمان شفافیت و اطمینان لازم را در مورد ماهیت صلح‌آمیز فعالیت‌های هسته‌ای ایران فراهم کند، نشان داده است. در همین راستا، ایران علاوه بر اجرای دقیق مفاد برجام از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ (یعنی تا یک‌سال بعد از خروج غیرقانونی آمریکا)، اقدامات ترمیمی خود وفق بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام از ماه می ۲۰۱۹ را به نحوی تنظیم نمود که در صورت بازگشت طرف‌های اروپایی و آمریکا به تعهدات برجامی، امکان بازگشت فوری ایران به تعهداتش وجود داشته باشد.
سناریوهای ممکن اما چیست؟۱. تأثیر اقتصادی: فریز دارایی‌های ایران، ممنوعیت تسلیحاتی، و فشار بر صادرات نفت (هرچند چین ۳۰۰-۵۰۰ هزار بشکه روزانه می‌خرد). ۲. پیامد سیاسی: پایان برجام، تشدید تنش‌ها، و احتمال اقدامات تلافی‌جویانه ایران مانند بستن تنگه هرمز یا افزایش غنی‌سازی.
شکست مکانیزم: روسیه/چین آن را نادیده بگیرند، که به دوگانگی جهانی منجر می‌شود – برخی کشورها تحریم را اجرا کنند، برخی نه.
ریسک‌ها: تشدید بحران انرژی جهانی (اگر ایران تنگه هرمز را ببندد)، افزایش تنش با اسرائیل و امریکا، و تأثیر بر ثبات خاورمیانه.
پیش‌بینی: E3 و آمریکا به نشان دادن "اعتبار دیپلماتیک" مصمم هستند، و ایران – با رد مذاکره مستقیم – گزینه‌های کمی دارد. این امر برجام را "مرده" می‌کند و به مذاکرات جدید (شاید سال‌ها طول بکشد) منجر می‌شود. اما تأثیر اقتصادی محدود خواهد بود، زیرا ایران از طریق چین و روسیه و شیوه های پیچیده تحریم ها را دور می‌زند.
ریسک اصلی: تشدید درگیری‌های منطقه‌ای، در بلندمدت، این امر می‌تواند به سمت یک توافق جدید با ترامپ سوق یابد، اما کوتاه‌مدت، تنش‌ها افزایش می‌یابد. جهان باید برای نوسانات انرژی و دیپلماتیک آماده باشد.