پتانسیل غبارخیزی

 غفار درایتی- دیروز مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به خشک شدن تالاب‌ها و چالش گرد و غبار گفت: اکنون بیش از یک و نیم میلیون هکتار از تالاب‌های کشور دارند.
می دانیم که آلودگی هوا و بالاخص گرد و غبار به دلیل خطرات بهداشتی و اجتماعی اقتصادی فزاینده آن، به عنوان یک چالش جهانی در سال های اخیر، مطرح شده است. شدت و اثرات این خطرات به ویژه در کشورهای در حال توسعه مانند ایران که فاقد سیستم های هشدار، حفاظت و مدیریت کافی هستند، آشکارتر شده است. پدیده گرد و غبار که کشور ما را به ویژه در مناطق غرب و جنوب غربی و حتی مرکز ایران تحت تاثیر قرار داده است، یکی از عوامل اصلی بروز پدیده های اقلیمی و تغییرات آب و هوایی به ویژه خشکسالی می باشد. گرد و غبارها به همراه آلاینده های دیگر، بیشترین تبعات خطرات زیست محیطی را بوجود می آورند که می توان به اثرات مخرب آنها از جمله، طوفان های گردوغبار، بروز آثار ناخوشایند بهداشتی بر سلامت انسانها مثل مشکلات تنفسی و ریوی، مشکلات بینایی و بیماری های عفونی، اختلال در زندگی روزمره، کاهش تولیدات دامی و کشاورزی، پوشش گیاهی، تخریب خاک و مشکلات اقتصادی، اشاره نمود. اکنون پدیده گرد و غبار به یکی از معضلات زیست محیطی تبدیل شده که ریشه در دخالت غیر مسئولانه در طبیعت دارد. عوامل و منابع بسیاری در ایجاد گرد و غبار و انتقال آن به استانهای کشور وجود دارد که شناخت کافی از این عوامل، منشاء شکل گیری و زمان وقوع آنها، نقش اساسی در کاهش خسارات ناشی از آن دارد.
افزایش محسوس دما، کاهش چشمگیر بارندگی، تشدید خشکسالی‌ها و بروز مکرر توفان‌های گردوغبار، نه تنها زیست‌بوم‌ها و تنوع زیستی را تهدید می‌ کند، بلکه با افزایش فرسایش خاک، گسترش بیابان‌زایی و کاهش ظرفیت تولید، امنیت غذایی کشور را نیز به مخاطره انداخته‌اند.افزون بر عوامل اقلیمی، برخی مداخلات انسانی مانند چرای بی‌رویه دام، انتقال آب بین‌حوضه‌ای، مدیریت ناپایدار منابع آب، عدم رعایت اصول کشاورزی حفاظتی و بهره‌برداری ناصحیح از منابع طبیعی، در تشدید این پدیده سهم بسزایی داشته‌اند. این شرایط، علاوه بر آسیب به سلامت شهروندان و تحمیل خسارات اقتصادی گسترده، تبعات اجتماعی و معیشتی قابل توجهی را نیز برای جوامع مختلف کشور به همراه داشته است.
مطابق بررسی‌ها و مطالعات انجام‌شده توسط ستاد ملی سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار، بخش عمده‌ای از منشأ گردوغبارهای مؤثر بر ایران، فرامرزی و ناشی از کانون‌های بیابانی در کشورهای عربستان، عراق، سوریه، افغانستان و ترکمنستان است. این واقعیت، ضرورت توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را برای مقابله با این بحران زیست‌محیطی دوچندان می‌ کند. در همین راستا، جمهوری اسلامی ایران با درک اهمیت تقویت تعاملات جهانی، اقداماتی مهم در سطح بین‌المللی به انجام رسانده است؛ از جمله پیشنهاد تعیین روز ۱۲ جولای به‌عنوان "روز جهانی مقابله با توفان‌های ماسه و گردوغبار" که به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید، و نیز تدوین و تصویب قطعنامه مقابله با این پدیده در ششمین اجلاس مجمع محیط‌زیست ملل متحد (UNEA-6). افزون بر آن، با همکاری نزدیک با نهادهای تخصصی بین‌المللی به‌ویژه برنامه توسعه ملل متحد (UNDP)، برنامه‌هایی در زمینه پیش‌بینی و هشدار زودهنگام، تقویت ظرفیت‌های ملی و توسعه راهکارهای نوآورانه جهت افزایش تاب‌آوری در دستور کار قرار گرفته است.
در شرایطی که کشور ما با آثار آشکار تغییر اقلیم، از جمله افزایش دما، کاهش بارندگی و خشکسالی‌های شدید، نظیر آنچه در سال جاری شاهد هستیم، مواجه است؛ یکپارچه‌سازی سیاست‌ها و اقدامات ملی در زمینه مقابله با گردوغبار، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر تلقی می‌شود. از این‌رو، ستاد ملی سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گردوغبار، بر اساس بند «ج» ماده ۲۲ قانون برنامه پنج‌ساله هفتم پیشرفت، با مشارکت ۱۵ دستگاه اجرایی، اقدام به تدوین «برنامه جامع مقابله با گردوغبار» کرده است. این برنامه با رویکردی علمی، مشارکتی و عمل‌گرایانه، در آینده نزدیک به تصویب خواهد رسید و به‌عنوان سند راهبردی کشور در مدیریت مؤثر و پایدار این پدیده ابلاغ خواهد شد.