نیاز به آمار و برنامه

 فریدون اسدیان - انتخاب اول آبان در تقویم ملی کشور به عنوان روز ملی آمار و برنامه ریزی، در درجه اول به منظور تاکیدی بر اهمیت این علم و کاربرد صحیح و دقیق آن در تنظیم برنامه های کلان و راهبردی، جهت پیشرفت و توسعه هر سازمان و ارتباط آن با امور سیاست گذاری ،برنامه ریزی و پژوهش بوده و در مرتبه دوم، در راستای تجلیل از زحمات و خلاقیت های دست اندر کاران این علم و فن، که همواره مورد تقدیر است، می باشد.
هر نهاد و سازمانی جهت برنامه‌ریزی و نظم بخشیدن به امور داخلی و ارائه بهتر وظایف خود نیاز به وسیله ای دارد تا موفق عمل کند و این نیاز همانا تهیه و تنظیم آمار است.مستند سازی سوابق آمارهای رسمی و پرسشنامه ها و نتایج طرح های آماری رسمی مربوط به گذشته علاوه بر آنکه به روشنتر شدن حافظه تاریخی هر ملت نسبت به گذشته خویش کمک می‌نماید می‌تواند برای برنامه ریزان و سیاستگذاران با شبیه سازی شرایط اجتماعی واقتصادی گذشته آثار برنامه ها وسیاست های دردست اجرا را پیش بینی نماید از این رو شناخت گذشته دارای اهمیتی برابر با شناخت وضیعت حاضر است.
امروزه دانایی بشرمنوط به داده‌ها و اطلاعاتی است که ماهیت سمت و سوی حرکت بشر را به سوی تعالی تغییر می­دهند. عصر فرا روی ما که همانا عصر اطلاعات نامیده می‌شود و بدون کوچکترین تردیدی می­‌توان اذعان نمود که در دنیای امروز یکی از شاخص­های ارزیابی توسعه و برنامه ریزی کشورها داشتن نظام و فرایند کمی و کیفی فعالیت‌های آماری است.
علاوه براین برنامه‌ریزی یکی از اولویت‌هایی است که هم در زندگی شخصی و هم در زندگی اجتماعی و توسعه و پیشرفت کشورها نقش به سزایی دارد. این مهم در آیات و روایات دینی و اسلامی ما نیز به خوبی بیان و برآن تاکید گردیده است. حضرت امیرالمومنین امام علی (ع) می فرمایند: ” قِوامُ العَيشِ حُسنُ التَّقدِيرِ و مِلاكُهُ حُسنُ التَّدبيرِ” پايداري زندگي به برنامه ‏ريزي درست و وسيله رسيدن به آن ، مديريّت صحيح است.
بدون شک برای برنامه‌ریزی بهینه و کارآمد؛ داشتن آمار و اطلاعات صحیح امری بدیهی است. براین اساس، کسب آمار و داده های اطلاعاتی برای همگان به ویژه برنامه‌ریزان و مدیران رده بالا در تمامی جوامع بسیار ارزشمند و انکار ناپذیر است.
درسال 1297 هجری شمسی به منظور ثبت وقایع چهارگانه ، اداره ثبت احوال کشور تاسیس شد. با ثبت اطلاعات مرتبط با تولد ، فوت ، ازدواج و طلاق توسط اداره مذکور ، ضرورت اطلاع از جمعیت کشور و تعیین سازمانی که به جمع آوری این اطلاعات بپردازد مورد توجه قرار گرفت و منجر به آن شد که در سال 1303 هجری شمسی آیینامه ای به تصویب برسد و در این آیینامه اداره ایی مسول آمار ، و وظایف آن مشخص شود . براساس این مصوبه مسولیت جمع آوری و متمرکز کردن آمارهای مورد نیاز به عهده وزارت کشور گذاشته شد. در خرداد ماه سال 1318 هجری شمسی اولین قانون سرشماری در مجلس شورای ملی تصویب شد.
در اجرای این قانون سرشماری نفوس از دهم اسفندماه همان سال در شهر تهران و در سال 1319 و 1320 هجری شمسی در 33 شهر کشور به تدریج به اجرا درآمد.
در اسفند ماه سال 1331 هجری شمسی سازمان همکاری آمار عمومی تشکیل شد و در فروردین ماه سال 1332 هجری شمسی ، قانون آمار و سرشماری به تصویب رسید.
در این سال اداره آمار و سرشماری از اداره کل آمار و ثبت احوال منتزع و به سازمان همکاری آمار عمومی ملحق شد. به این ترتیب برای اولین بار سازمانی که منحصراٌ وظیفه جمع آوری آمار را به عهده داشت به وجود آمد که در سال 1334 هجری شمسی به اداره آمار عمومی ، وابسته به وزارت کشور ، تغییر نام یافت و این اداره درسال 1335 هجری شمسی اولین سرشماری عمومی نفوس را در کل کشور به اجرا درآورد. با تاسیس اداره آمار عمومی ، فعالیتهای آماری وارد مرحله جدیدی شد و همه ساله طرحهای گوناگون آماری در زمینه های مختلف اجتماعی - اقتصادی به اجرا درآمد که اهم آنها به شرح زیر است :
نیاز روزافزون دستگاههای برنامه ریزی کشور به آمار و اطلاعات و ضرورت همکاری بسیار نزدیک سازمان اصلی تولیدکننده آمار با دستگاه برنامه ریزی ، موجب شد تا براساس قانون 1344 هجری شمسی ، اداره آمار عمومی از وزارت کشور جدا و با نام مرکز آمار ایران به سازمان برنامه و بودجه وابسته شود .
در سال 1379 سازمان برنامه و بودجه کشور با سازمان امور اداری و استخدامی کشور ادغام شده و تحت عنوان سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور  فعالیت خود را ادامه داد. در سال 1386 سازمان مدیریت و برنامه ریزی به معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری تغییر کرد. هم اکنون مرکزآمار ایران وابسته به معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری است.