راه اصلاح یک مملکت

 منصور ابوالفضلی- فرهنگ يکي از واژه هاي پرکاربرد است که در شاخه هاي مختلف علوم انساني بسيار مورد استفاده قرار مي گيرد. از آن جا که فرهنگ به عنوان روح جامعه تلقي مي شود، لذا سياستمداران و رهبران و صاحب نظراني که با حکومت و مردم در ارتباط هستند و براي پيشبرد اهداف نظام به برنامه ريزي طرح هاي مختلف اقدام مي نمايند، مي بايست به آن توجه ويژه داشته باشند.
رشد و توسعه از دیدگاه اسلام و امام مفهومی وسیع و همه جانبه دارد؛ و کلیۀ ابعاد وجودی انسان را فرا می گیرد و راه جدید و حیاتبخشی که همان راه انبیا و راه وحی الهی است فرا راه انسانها می گشاید، و انسانها را از تک بعدی و تک ساختی بودی و اسارت در برابر تمایلات پست مادی و لذایذ حیوانی و شهوات تمتعات نجات می دهد و به زندگی و حیات و روابط انسانی معنا و مفهوم می بخشد، و معنویت و اخلاق و تهذیب نفس و قرب و سیر الی الله را در مسیر اهداف و حیات او قرار می دهد، و فرهنگ، هم زیر بنای توسعه است و هم، هدف از توسعه و هم، عامل است و پایه و هم، هدف و نتیجه است.
نگاهی به سیر تحول تعاریف توسعه روشن می کند که ابتدا تأکید عمده بر هدفها و نتایج اقتصادی بوده و اهداف فرهنگی و اجتماعی مورد غفلت قرار می گرفته است. این اشتباه از آنجا ناشی شده بود که ثروت را غالباً با سعادت برابر می دانستند. در تحلیلهای گونارمیردال، این عقیده ترویج می شد که فرهنگ نه تنها در توسعه نقشی ندارد بلکه یکی از موانع توسعه است و باید به نفع تحولات تکنولوژیک متحول شود. به عقیدۀ آنان، جوامع سنتی بدون تغییر در نهادها، باورها و ارزشهای قدیمی نمی توانستند مدرن و امروزی شوند. لرنر با تحلیل مفهوم لغوی توسعه یعنی خروج از لفاف، جامعه سنتی و ارزشهای آن را به عنوان لفاف و پوششی که باید از آن عبور کرد، معرفی کرد. در ذهن این نظریه پردازان، توسعه عبارت بود از نیروی مخالف سنت گرایی، ساخت های فئودالی و ادیان آخرت گرا. رشد و توسعه از دیدگاه اسلامی مفهوم وسیع تر و عمیق تر دارد؛ و کلیۀ زوایای مادی و معنوی جامعه و انسانها را شامل می شود، و معنایی گسترده تر از حیات مادی و اقتصادی را در بر می گیرد. و در قرآن کریم و روایات اسلامی، واژه های متناسب با آن زیاد به کار رفته که خود بحث دیگری است. ولی اساساً به استقلال، عدم وابستگی، انگیزه های الهی و معنوی با هدفهای والای الهی، ارزشهای اخلاقی، خدمت و عبادت، معرفت و شناخت عمیق از هستی، ارتباط سالم و سازنده با جامعه و انسانها و محیط، و گذشته و حال و آینده و بینش و بصیرت نسبت به انسان و جهان و آینده نگری و برقراری ارتباط حسنه و صادقانه با همۀ ذرات عالم هستی و احساس وظیفه و مسئولیت در قبال همۀ نظام متقن و حکیمانۀ آفرینش است. شاخصها در این رابطه تنها شاخصهای مادی و اقتصادی و اجتماعی نیست؛ و تنها به شاخصهای علمی و فرهنگی به معنی رایج اکتفا نمی کند. و صرفاً به رفع فقر، جهل، بهداشت و درمان عمومی، تأمین و رفاه اجتماعی، رشد و افزایش سواد و همگانی شدن دانش و امکانات عمومی و رفاهی و فرهنگی و ... خلاصه نمی شود.
بلکه شامل ابعادی بس وسیع تر و حیاتی تر و سازنده تر است و تحول و دگرگونی در همۀ ابعاد و زوایای زندگی انسانها را در بر می گیرد؛ و جهان و انسان را یک جا می نگرد و سفرۀ آفرینش را سفرۀ رحمت و لطف خداوند می داند، و هدف را کمال و قرب می شناسد و... این مدل همۀ ابعاد حیات را شامل می شود و مدینۀ فاضله انسانی و الهی را نوید می دهد. ‌اندیشه‌ها و دیدگاه‌های امام در عرصه‌های عرفانی، فرهنگی و هنری همانند عرصه‌های سیاسی اقتصادی و اجتماعی، راهنما و راهگشا است و بر‌سیاست فرهنگی و هنری کشور پرتوافکن خواهد بود.
آنچه امام درباره انواع موسیقی، فیلم، سریال، ورزش و امور دیگری از این قبیل فرموده‌اند تابلو‌راهنما است.‌کلام و پیام آن بزرگمرد در باب فکر و فرهنگ بر صحیفه دلها و کتیبه جانها نقش شده است. “‌فرهنگ مبداء همه خوشبختیها و بدبختیهای یک ملت است» خروج از فرهنگ بدآموز غربی و نفوذ و جایگزین شدن فرهنگ آموزنده اسلامی، ملی و‌انقلاب فرهنگی در تمام زمینه‌ها در سطح کشور آنچنان محتاج تلاش و کوشش است که برای تحقق آن سالیان دراز باید زحمت کشید» خطر‌تحجرگرایان و مقدس‌نماهای احمق ... کم نیست» در جمهوری اسلامی جز در مواردی که اسلام و حیثیت نظام در خطر باشد آنهم با تشخیص موضوع از‌طرف کارشناسان دانا هیچکس نمی‌توان رأی خود را بر دیگری تحمیل کند... ما اگر توانستیم نظامی بر پایه‌های نه شرقی و نه غربی واقعی و اسلام پاک‌منزه از ریا و خدعه و فریب را معرفی نماییم انقلاب پیروز شده است. راه اصلاح یک مملکت فرهنگ آن مملکت است اصلاح باید از فرهنگ شروع‌شود. امیدواریم بشر به رشدی برسد که مسلسلها را به قلم تبدیل کند. آنقدری که قلم و بیان در خدمت بشر بوده است مسلسلها نبوده‌اند... اسلام هم که‌امر فرموده است جهاد بکنند... اساس بر این است که دفاع از حق بکنند و حق را و علم را جانشین مسلسل بکنند. تبلیغات که همان شناساندن خوبی‌ها‌و تشویق به انجام آن و ترسیم بدیها و نشان دادن راه گریز و منع از آن از اصول بسیار مهم اسلام عزیز است.