تنبلی اقتصادی ایران در سوریه

 یونس تهرانی - سفر وزیر خارجه به سوریه بلافاصله پس از نشست بغداد، نشانگر آن است دولت جدید قصد دارد تا در چارچوب اقتصاد مقاومتی به تقویت روابط دوجانبه با همسایگان به ویژه سوریه بپردازد. در هفته گذشته، «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه، بعد از سفر به بغداد و شرکت در نشست « منطقه‌ای حمایت از عراق» و دیدار با برخی از مقامات شرکت کننده در این نشست یک روزه، در راس هیأتی به منظور دیدار با «فیصل مقداد» همتای سوری خود عازم دمشق شد.وی در جمع خبرنگاران ایرانی و سوری گفت: روابط جمهوری اسلامی ایران با دو کشور سوریه و عراق روابط راهبردی است و دو کشور در مبارزه با تروریسم و در میدان، اقدامات و پیروزی های مشترکی را خلق کرده اند. وزیر امور خارجه همچنین تلاش برای توسعه و گسترش روابط دو کشور در حوزه های مختلف تجاری، اقتصادی و در دیگر حوزه های مختلف را ضروری دانست.
پیش از این، «حموده صباغ» رئیس پارلمان در راس هیاتی از مجلس که برای شرکت در مراسم تحلیف ریاست جمهوری اسلامی ایران و انتقال تبریک رئیس جمهور بشار اسد، مردم، پارلمان و دولت سوریه، وارد تهران شده بود، بر عمق روابط تاریخی قدیمی و ریشه دار بین سوریه و ایران تاکید کرد.
بر اساس آخرین اعلام گمرک، در ۱۲ ماهه سال ۹۹ در مجموع ۱۴۵ میلیون و ۷۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۷۳ میلیارد دلار از مبادی کشور صادر و وارد شده است که سهم صادرات ۱۱۲ میلیون تن به ارزش ۳۴ میلیارد و ۲۵۴ میلیون دلار و سهم واردات ۳۴ میلیون و ۴۰۰ هزار تن به ارزش ۳۸ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار بوده است.
  مراودات تهران- دمشق به کندی پیش می‌رود
دیروز نایب رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه اظهار داشت: متاسفانه همان بلایی که در عراق بر سر ما آمد در سوریه هم به سرمان می‌آید. عراق الان بیشترین مراودات تجاری خود را با ترکیه دارد. احتمال می‌دهیم که همین اتفاق دوباره درباره سوریه رخ دهد. نفع اقتصادی در سوریه را روسیه می‌برد، چند پروژه در بازسازی سوریه هم گرفته‌اند. تجارت و مراودات اقتصادی ما با این کشور بسیار کند پیش می‌رود و باید همکاری‌های لازم انجام شود. آنها هم می‌گویند که همکاری می‌کنند اما در عمل این اتفاق نمی‌افتد.
علی اصغر زبردست در مورد وضعیت تجاری ایران و سوریه اظهار کرد: در مجموع مراودات تجاری ما با سوریه سطح پایینی دارد ولی ظرفیت افزایش مراودات وجود دارد. از همین روی جلسه‌ای با رئیس نمایشگاه‌های کشور داشتیم تا ایران در آبان ماه نمایشگاهی را به طور اختصاصی در دمشق برگزار کند. این نمایشگاه به طور اختصاصی برای ایران است و می‌تواند فرصت مناسبی برای تجار و بازرگانان ایرانی باشد. ما تبلیغات و اطلاع‌رسانی در اینباره را شروع کرده‌ایم البته جا دارد که کار جدی‌تری انجام شود. میزان تجارت ما با سوریه کاهش نداشته اما افزایش راضی‌کننده‌ای هم نداشته است.
وی افزود: تجار و بازرگانان در سوریه دو طیف هستند آن بخشی که طرفدار بشار اسد هستند حاضر به کار با ایران هستند اما تجار مخالف با بشار اسد بیشتر با اردن و کشورهای حوزه خلیج فارس کار می‌کنند. لذا ما می‌خواهیم با برگزاری این نمایشگاه تجاری این فضا را تلطیف کنیم تا بتوانیم این بخش از تاجران را نیز جذب کنیم.
زبردست با اشاره به مشکل حمل و نقل بین دو کشور گفت: آنچه فعالیت تجاری ما را در سوریه پیچیده‌تر کرده، موضوع حمل و نقل به این کشور است. در تلاش بودیم تا عراق مسیر زمینی به سوریه را باز کند، عراقی‌ها هم قول دادند که این کار را انجام دهند اما متاسفانه این اتفاق نیفتاده است. دو گزینه برای حمل و نقل به سوریه داریم، یکی از آنها از طرف ترکیه است که به علت درگیری‌هایی این مرز بسته است. راه دیگر هم از طریق خلیج فارس است که برای آن باید مسیر بسیار زیادی را طی کنیم. متاسفانه علی‌رغم مذاکرات انجام شده عراق هنوز مسیر زمینی به سوریه را آماده نکرده است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: متاسفانه همان بلایی که در عراق بر سر ما آمد در سوریه هم به سرمان می‌آید. عراق الان بیشترین مراودات تجاری خود را با ترکیه دارد. احتمال می‌دهیم که همین اتفاق دوباره درباره سوریه رخ دهد. نفع اقتصادی در سوریه را روسیه می‌برد، چند پروژه در بازسازی سوریه هم گرفته‌اند. تجارت و مراودات اقتصادی ما با این کشور بسیار کند پیش می‌رود و باید همکاری‌های لازم انجام شود. آنها هم می‌گویند که همکاری می‌کنند اما در عمل این اتفاق نمی‌افتد.
نایب رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه اضافه کرد: گرچه سوریه و ترکیه ارتباطات خود را قطع کرده‌اند اما میزان کالای قاچاقی که از ترکیه وارد سوریه می‌شود بسیار زیاد است. ما با سوریه مرز مشترک نداریم اما ترکیه علی رغم مشکلاتی که با سوریه دارد اما کالاهای زیادی به صورت قاچاق در بازار سوریه دارد. از طرف دیگر کشورهایی مانند اردن نیز تجارت خوبی با سوریه دارند.
وی افزود: بسیاری از ارگان‌ها و نهادهایی که در سوریه فعالیت دارند، در فعالیت اقتصادی در این کشور هم تاثیر زیادی دارند. ما باید برای فعالیت اقتصادی در سوریه متمرکز باشیم اما متاسفانه این اتفاق رخ نداده است. ما به دنبال این هستیم که نهادهای کشور خود را مجاب کنیم تا رقیب بخش خصوصی نشود و کار اقتصادی با سوریه از طریق اتاق انجام شده و اتاق بازرگانی به رسمیت شناخته شود.
  روند صعودی مبادلات تجاری ایران و سوریه
هفته قبل اما رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و سوریه با بیان اینکه تجارت میان دو کشور در مسیر صعودی قرار دارد، گفت: در حال حاضر سوریه به سوی بازسازی می‌رود و اقلام حوزه ساخت و ساز، پل سازی و سد سازی، تامین برق و خدمات فنی و مهندسی در صدر فهرست صادرات به این کشور از سوی ایران قرار دارد.
«کیوان کاشفی» درباره مبادلات تجاری ایران و سوریه، اظهار داشت: آمارهای تجاری کشور سوریه نشان می دهد که رقم تجارت با چین و هند در سه سال گذشته تغییری نکرده، اما روند مبادلات کالایی ایران با این کشور صعودی است.
وی با بیان اینکه برای صادرات ترکیه به سوریه باید استثنا قائل شد، اظهار داشت: با وجود تحریم کالاهای ترکیه از سوی سوریه، به دلیل مرزهای مشترک و مسیرهای قاچاق که دولت مرکزی بر آنها تسلط کافی ندارد میزان واردات از این کشور به یک میلیارد دلار در سال می رسد.
رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و سوریه با بیان اینکه با افق تجارت دو کشور فاصله بسیاری داریم، خاطرنشان کرد: باید برنامه ریزی‌ها عملیاتی شود تا شاهد بهبود رقم صادرات و واردات با این کشور باشیم که طی یک سال گذشته اقدامات مهمی در این زمینه آغاز شده است.
وی با اشاره به بهبود زیرساخت های تجاری برای تجارت دو کشور، گفت: در مواردی مانند حمل و نقل توانستیم به سطحی مناسب دست یابیم که البته ترکیه به دلیل همسایگی در این زمینه نسبت به ایران مزیت هایی دارد.  ایران مرز مشترک با سوریه ندارد و از مرز عراق هم به درستی و میزان کافی بهره مند نبوده است.
کاشفی تصریح کرد: نقل و انتقال از طریق مرز دریایی زمان و هزینه بسیاری را به تجارت تحمیل می کند و این مشکلات موجب کاهش مبادلات دو کشور شده است اما اشتیاق بسیاری در تجار دو طرف برای روابط اقتصادی بیشتر دیده می شود.
وی افزود: بر همین اساس برنامه ریزی شده تا نمایشگاه های مختلفی برای آشنایی تجار با کالاهای قابل مبادله برگزار شود و از سوی دیگر مستقر شدن مرکز تجارت ایرانیان در دمشق نیز در افزایش روابط اقتصادی دو کشور می تواند تاثیر گذار باشد.
رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و سوریه با بیان اینکه پیش بینی ها از دو برابر شدن تجارت دو کشور در سال جاری میلادی (۲۰۲۱) حکایت دارد، اظهار داشت: این در حالی است که تحریم ها روند این رشد تجاری را کند کرده است و از سوی دیگر به دلیل شرایط موجود در سوریه سطح اقتصاد این کشور کوچک شده و از تراز تجاری ۳۰ میلیارد دلاری به پنج میلیارد دلار تنزل پیدا کرده است.
وی با اشاره به اینکه سوریه از کشورهای قدرتمند در بخش تولید محسوب می شود، خاطرنشان کرد: این کشور برای حمایت از تولید داخل همانند ایران قوانین سخت گیرانه ای را برای واردات کالاها اجرایی کرده است.
کاشفی افزود: این کشور در بخشی از حوزه های تجاری خودکفا عمل می کند اما به دلیل وضع موجود و اعمال تحریم ها به برخی از اقلام دسترسی کمتری دارد به همین دلیل می توانیم تجارت خود با این کشور را افزایش دهیم.
رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و سوریه با اشاره به اینکه شرکت ها در زمینه تامین بخش عمده ای از این کالاها در حال مذاکره و امضای قرارداد هستند، خاطرنشان کرد: ارسال مواد اولیه، فولاد و پتروشیمی می تواند به افزایش رقم صادرات منجر شود زیرا این کشور به مواد اولیه نیاز دارد و ارسال این نوع اقلام می تواند وابستگی ایجاد کند تا حجم ثابتی از صادرات را در هر سال برای ایران به ارمغان بیاورد.
وی با بیان اینکه تجارت محصولات کشاورزی یکی از پیش بینی های عملیاتی در مبادلات دو کشور است، اظهار داشت: برنامه ریزی ها به خوبی انجام شده است و در تلاش هستیم تا بر مدار مناسب آن قرار بگیریم.
کاشفی با اشاره به اینکه تراز تجاری ایران و سوریه در سال ۹۹ طبق آمارها ۱۷۰ میلیون دلار بوده است، تصریح کرد: در سال جاری این رقم به ۳۰۰ میلیون دلار خواهد رسید که این روند صعودی در سال های آینده می تواند تجارت میلیاردی را در پی داشته باشد.
وی افزود: عمده تجارت ایران و سوریه صادرات به این کشور است که این روند مشکلاتی را در پی خواهد داشت، ایران تنها با سوریه تفاهمنامه تجارت آزاد را امضا کرده است در حالی که با وجود تعرفه صفر تجاری توافقنامه اجرا نشده و وارداتی قابل توجهی در آمارها به چشم نمی خورد.
رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و سوریه با اشاره به مقررات ممنوعیت های وارداتی ایران، گفت: باید واردات از سوریه را در برخی موارد استثنا قرار دهیم تا روند صعودی تجارت دو کشور ادامه پیدا کند.
وی با بیان اینکه ایجاد نمایشگاه در مناطق آزاد می تواند راهکاری برای این روند باشد، اظهار داشت: سوریه در بخشی از تولیدات کشاورزی مانند زیتون و همچنین پارچه و منسوجات برندهای معتبر دارند و در تولیدات نخ و پشم دام زنده نیز می توانند کالاهای با کیفیت مناسب را عرضه کنند.
به گفته کاشفی، تولیدات داخلی سوریه در بخش غذایی و دارویی می تواند بازار مناسبی در ایران به همراه داشته باشد.
  گزارش مرکز بین المللی تجارت جهانی ICT
در خصوص حجم و میزان صادرات کشورهای مختلف به سوریه سال ۲۰۲۰ بر اساس گزارش مرکز بین المللی تجارت جهانی( ICT)، ایران در رده هفتم صادرکنندگان قرار داشته است در حالی که قاعدتا باید در رده یک تا سوم جای داشتیم.
ترکیه غافل از تجارت با سوریه نشده، پراگماتیک رفتار می کند و جنبه های سیاسی، اجتماعی و نظامی رابطه خود را کنار گذاشته؛ چرا که تجارت با سوریه برای این کشور سودآور است
با استناد به این آمار، جمهوری اسلامی سه درصد صادرات به سوریه را انجام داده و ۹۷ درصد باقی مانده از سوی کشورهای دیگر صورت گرفته است. از نظر من، عملکرد ضعیف و گران بودن حمل و نقل، عدم وجود روابط بانکی، مسائل مربوط به تضامین صادراتی و عدم آمادگی زیر ساختها برای صادرات از جمله برخی از عوامل میزان صادرات اندک به سوریه تاکنون است.
در میان این هفت کشور، رده اول ترکیه است. این کشور در حال حاضر رابطه سیاسی با سوریه ندارد در حالی که مرزهای آنها نیز بسته است. همچنین، ترکیه بخشی از سرزمین سوریه را اشغال کرده و در حال حمایت از تروریستها می باشد. بنابراین در عین حال که رابطه خوبی از سوی ترکیه وجود ندارد، اما غافل از اقتصاد نشده، پراگماتیک رفتار می کند و جنبه های سیاسی، اجتماعی و نظامی رابطه خود را کنار گذاشته؛ چرا که تجارت با سوریه برای این کشور سودآور است.
بر اساس اعلام ICT، میزان صادرات ترکیه به سوریه در سال گذشته برابر تقریبا یک میلیارد و ششصد میلیون دلار یعنی معادل ۳۸.۵ درصد مجموع واردات سوریه ثبت شده است. ذکر این نکته نیز قابل ذکر است که این اقدامات ترکیه قانونی نمی باشد که از طریق مرزهای هوایی یا دریایی و غیره انجام شود. بنابراین در حالی که بر اساس برخی از قوانین موجود در سوریه، واردات برخی از کشورها از جمله ترکیه ممنوع است، اما این کار در حال انجام شدن است و کالاها به صورت قاچاق و راههایی که از طریق مناطق اشغال شده گشوده ، ارسال می شوند.
پس از ترکیه به ترتیب، چین با ۲۰ درصد معادل ۸۳۴ میلیون دلار، مصر هفت درصد معادل ۲۸۹ میلیون دلار، روسیه، هند، لبنان و جمهوری اسلامی ایران، هفت کشور اول صادر کننده به سوریه می باشند. لذا فرصتهای زیادی در اختیار ما بوده که به خوبی استفاده نشده است. مثلا یکی از آنها این است که حمل و نقل از شانگهای به لاذقیه خیلی گران شده و به ۱۷ هزار دلار رسیده است. بنابراین ایران میتواند از این موقعیت استفاده کند.
سوری ها حرفشان این است که حال که ایران دارای تکنولوژی، علم و امکانات لازم مثلا در خصوص همین تولید داروها می باشد، با آنها مشارکت کرده و در سوریه کارخانه ای احداث شود و تولید داروهای خاص صورت پذیرد. بنابراین، اگر این تولید در سوریه انجام شود و ایران از این فرصت استفاده نماید، نه تنها سوریه منتفع می شود، بلکه مازاد آن نیز می تواند به کشورهای همسایه ما از جمله اردن، لبنان و عراق صادر شود.
 پس میتوان گفت که به طور کلی ایران در طول این ساله تنها در خصوص صادرات دارویی فعالیت کرده، در حالی که در بحث ساخت و تولید از فرصت های پیش آمده بهره ای نبرده است.
اما اگر منصفانه به بهره مندی از فرصت های پیش آمده برای جمهوری اسلامی نگاهی بیافکنیم، میتوانیم به این موارد اشاره کنیم که در بحث صدور خدمات فنی_مهندسی از جمله برق و نفت و گاز تا پیش از ۲۰۱۰ ایران فعال بوده و پس از آن در ۲۰۱۱، این صدور در سطح خوب و البته نه عالی صورت گرفته که البته انتظار بیشتری در این زمینه وجود دارد. لذا، فرصت های پیش روی زیادی برای شرکتهای ایرانی قابل مشاهده است که باید با حضور در آن بخش خاص و ارتباط با طرف مقابل خود به بازسازی بخشهای آسیب دیده سوریه از جمله برق بپردازند.