پروژه مهر؛ سه گام تا بازگشایی مدارس

 محسن شادکام وزیری – تحصیل حضوری دانش آموزان در سال تحصیلی پیش‌رو دغدغه این روزهای والدین باتوجه به شیوع گسترده کرونا ویروس است که آموزش و پرورش برای رفع این نگرانی‌ها، باید تدوین الگوی آموزشی متناسب با شرایط روز جامعه و همچنین اقناع سازی والدین با رفع مشکلات زیرساختی در مدارس را در دستور کار قرار دهد. کارشناسان حوزه آموزش و پرورش معتقدند تحصیل دانش آموزان در شرایط کرونایی به صورت یک اقدام  مجزا نیست، بلکه مانند بخشی از اقداماتی دیگر و در راستای بازگشایی سایر صنوف و فعالیت­‌ها، همچون بازگشایی کارخانجات، وسایط نقلیه عمومی و فعالیت‌های تجاری در سطح کشور باید رخ دهد و می گویند مدرسه و معلم جایگزین ندارد و به طور قطع بی توجهی به آموزگاران و کلاس های درس باوجود شیوع کرونا ویروس، تعلیم و تربیت و کیفیت در نظام آموزشی را ابتر می‌سازد.
در همین راستا رئیس جمهور همچنین در اولین گفت وگوی خود پس از تشکیل دولت جدید در سیزدهم شهریورماه اعلام کرد که هر نوع اقدام مانند بازگشایی مدارس در گرو این است که ما واکسیناسیون را دنبال کنیم تا به حد قابل قبولی برسد. وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم گفت: بازگشایی مدارس در مهرماه منوط به واکسیناسیون دانش آموزان است که به واکسن خاصی با دز پایین تری نیاز دارد. عین اللهی افزود: درصدد وارد کردن واکسن کودکان و نوجوانان هستیم و فکر می کنیم تا دوهفته آینده بتوانیم این کار را انجام دهیم و کودکان را واکسینه کنیم تا مدارس باز شود.
موافقان بازگشایی مدارس اعتقاد دارند که مدرسه تنها کارکرد آموختن ندارد بلکه مسیر اجتماعی شدن کودک و نوجوان در مدارس شکل می گیرد و تعطیل نشدن آموزش و پرورش و حضور دانش آموزان در مدارس حتی به مدت یکساعت امری اجتناب ناپذیر است.اما از سوی دیگر، خانواده ها از شرایط پیش آمده در کشور به واسطه شیوع کرونا ویروس نگران هستند و معتقدند برای فرستادن فرزندانشان به مدارس نیازمند اقناع سازی از سوی آموزش و پرورش هستند.همچنین برخی دیگر از کارشناسان معتقدند باتوجه به شیوع کرونا ویروس، سبک تعلیم و تربیت و تحصیل در ۲ سال اخیر تغییر کرده است و  برای افزایش تمایل محصلان به مدرسه، دگراندیشی و تغییر در برخی از قوانین در زمان بازگشایی مدارس و تحصیل اجتناب ناپذیر است و دانش آموزان را نمی توان بدون مقدمه و همانند سابق وارد فضای مدارس باهمان سبک قدیم کرد.
  سه گام را طراحی کردیم
 سرپرست وزارت آموزش و پرورش از رایگان بودن اینترنت شاد برای کاربران این شبکه در سال تحصیلی جدید خبر داد و سه گام طراحی شده را برای بازگشایی مدارس تشریح کرد.
علیرضا کاظمی با بیان اینکه خوشبختانه با مساعدت هایی که دولت در هیئت دولت و ستاد ملی کرونا داشتند و رئیس جمهور شخصا به این موضوع ورود پیدا کردند، بحث رایگان بودن شاد است گفت: در جلسه‌ای که با وزیر ارتباطات و مدیرعامل شرکت همراه اول داشتیم، امسال هم مانند سال گذشته، استفاده معلمان و دانش آموزان و کاربران از شبکه شاد، رایگان خواهد بود.
وی با اشاره به بازگشایی مدارس گفت: رویکرد ما این است که آرام و به صورت تدریجی با تامین سلامت دانش آموزان و با کیفیت مدارس را باز کنیم و زمینه حضور دانش آموزان را با همین الگو فراهم کنیم.
وی افزود: سه گام را طراحی کردیم که در گام اول برای حضور به سمت مدارس کم جمعیت می رویم که تقریبا برای اینها هیچ منعی وجود ندارد. مدارس زیر ۱۰۰ نفر و ۷۵ نفر و کلاس های زیر ۱۵ نفر را داریم که تقریبا حدود ۱۰۰ هزار کلاس درس زیر ۱۵ دانش آموز و ۴۰ هزار مدرسه با جمعیت زیر ۷۵ نفر داریم و تامین سلامت را همکاران ما انجام می‌دهند و زمینه حضور اینها را بعد از مدتی از شروع سال تحصیلی مهیا کنیم.
سرپرست وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه گام دوم مدارس با جمعیت متوسط هستند که برای اینها به سمت رویکرد ترکیبی خواهیم رفت گفت: یعنی بخشی از اینها را به دو گروه تقسیم خواهیم کرد، بخشی به صورت حضوری و بخشی به صورت مجازی که بستگی به، ظرفیت مدرسه دارد که ممکن است در دو یا سه روز با رعایت همه پروتکل ها و استانداردها طراحی شود. آن سه روز دیگر را در فضای مجازی فعالیت خودشان را ادامه خواهند داد.
کاظمی افزود: گام سوم مدارس پرجمعیت هستند که تقریبا بیشترین مشکل را در این بخش داریم. در این بخش هم با آرامش بیشتری حرکت می‌کنیم و امیدواریم که بتوانیم حداقل ارتباط را با فضای آموزشی برقرار کنیم. حالا یا یک روز یا دو روز در هفته که بستگی به ظرفیت خود مدرسه دارد.
وی با بیان اینکه رویکرد تمرکززدایی است که در الگوی بازگشایی امسال لحاظ کرده ایم گفت: تقریبا اختیار را به مدرسه و شهرستان واگذار کرده‌ایم و اعلام خواهیم کرد که مدرسه در چه فرایندی شرایطش را اعلام و منطقه تایید کند و در ستاد کرونا تصمیم گیری شود. کل کشور را باید متفاوت دید.
  تقاضای یونیسف برای بازماندن همه مدارس
دفتر منطقه‌ای سازمان جهانی بهداشت برای اروپا و یونیسف، خواستار باز ماندن همه مدارس و ایمن‌تر شدن شرایط با اتخاذ تدابیری برای به حداقل رساندن انتقال ویروس شدند؛ برخی کشورها همچون انگلیس، فرانسه و آلمان در موج دوم نیز مدارس را کامل باز نگه داشتند.
پس از حدود دو سال تعطیلی مدارس و انتقال کلاس‌های درس به گوشی و تبلت، حالا در آستانه سال تحصیلی جدید زمزمه‌های بازگشایی مدارس قوت گرفته است و دانش‌آموزان نه از مهرماه بلکه از ابتدای آبان به تدریج به استقبال آموزش حضوری می‌روند البته با مقتضیات خاص دوران کرونا.
با توجه به تصمیم مسئولان برای بازگشایی تدریجی مدارس در سال تحصیلی جدید، هدف این گزارش بررسی وضعیت بازگشایی مدارس در برخی از کشورهای جهان و پیش‌شرط‌های این بازگشایی است.
سازمان جهانی بهداشت و یونیسف مخالف ادامه تعطیلی مدارس هستند، آنها معتقدند تعطیلی مدارس به علت همه‌گیری کرونا منجر به آسیب روحی کودکان و نوجوانان شده است.
هانس کلوگ، مدیر اروپای سازمان بهداشت جهانی گفت: سلامت روانی کودکان و تقویت روحیه اجتماعی آن‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است. همه‌گیری کرونا به گونه‌ای بی‌سابقه در تاریخ تمدن تأثیراتی فاجعه‌بار برای آموزش و پرورش کودکان داشته است.
دفتر منطقه‌ای سازمان جهانی بهداشت برای اروپا و دفتر منطقه‌ای اروپا و آسیای میانه یونیسف، خواستار باز ماندن همه مدارس و ایمن‌تر شدن شرایط با اتخاذ تدابیری برای به حداقل رساندن انتقال ویروس شدند. این تدابیر شامل ارائه واکسن کرونا به معلمان و دیگر کارکنان مدارس به عنوان بخشی از گروه‌های جمعیت هدف در برنامه‌های واکسیناسیون ملی و اطمینان از واکسینه شدن جمعیت‌های آسیب‌پذیر است همچنین کودکان 12 سال و بالاتر که مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای هستند که خطر ابتلای آنها به کووید – 19 را افزایش می‌دهد، باید واکسن دریافت کنند. همچنین لازم است محیط مدرسه از طریق کار گذاشتن سیستم تهویه بهتر برای کلاس‌های درس بهبود یابد و امکان تشکیل کلاس‌های کوچکتر، رعایت فاصله اجتماعی و آزمایش مکرر کودکان و کارکنان مدارس فراهم شود.
  67 درصد کشورهای با مرگ و میر بالا مدارس را باز نگه داشتند
آنگونه که مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری اعلام کرده است: پیش از واکسیناسیون سراسری در میان 38 کشور با نرخ مرگ و میر بالاتر  از 350 نفر (در یک میلیون) 6 کشور به طور موقت اقدام به تعطیلی کامل مدارس کرده‌اند در حالی که 24 کشور (67%) همچون انگلستان، فرانسه و آلمان در اوج موجود دوم شیوع، مدارس را به طور کامل باز نگه داشته‌اند (به جز ایام قرنطینه سراسری)، لازم به ذکر است در سال جدید تحصیلی و با توجه به پایان یافتن واکسیناسیون در اکثر کشورهای درگیر اروپایی بازگشایی مدارس به احتمال زیاد به صورت حضوری خواهد بود.
  یک سوم دانش‌آموزان به حال خود رها شدند
یونیسف نیز با هشدار نسبت به تبعات تعطیلی مدارس برای دانش‌آموزان به ویژه گروهی که به آموزش مجازی دسترسی ندارند در گزارشی بیان کرده است: تحلیل گزارش­‌های تعطیلی مدارس در دنیا نشان می‌­دهد که مدارس در 14 کشور به صورت کامل از مارس 2020 تا فوریه 2021 تعطیل بوده‌­اند. دو سوم آن کشورها در آمریکای لاتین بوده که 98 میلیون دانش­‌آموز را تحت تأثیر قرار داده است. از این 14 کشور، پاناما به طور کلی مدارس را تعطیل کرده است و کشورهای السالوادو، بنگلادش و بولیوی در رده‌های بعد از آن قرار دارند. در حالی وارد دومین سال همه­ گیری کووید 19 می­‌شویم که جوامع آموزش و پرورش در سطح دنیا نیازمند هم صدایی برای اطمینان بخشی برای ادامه کار مدارس یا در اولویت قرار دادن بازگشایی مدارس هستند و نباید از هیچ تلاشی در این خصوص دریغ شود. تعطیلی مدارس بیش از یک سوم دانش‌آموزان که به امکانات یادگیری از راه دور دسترسی ندارند را به حال خود رها کرده است.  تعداد دانش‌ آموزان دچار ترک تحصیل در حال افزایش به 24 میلیون نفر است، به طوری که در طول سالیان گذشته هیچ وقت تا این حد نبوده است متأسفانه شاهد از بین رفتن دستاوردهای آموزش و پرورش  که به سختی به دست آمده‌اند، هستیم.   
 مطالعه‌ای که به‌تازگی توسط سازمان همکاری و توسعه اقتصادی با همکاری یونسکو و بانک جهانی درباره آزمون پیزا (کیفیت نظام آموزشی را می‌سنجد) انجام شده است، نشان داد کشورهایی که میزان تعطیلی مدارس آنها در ایام کرونا بیشتر بود از جمله کشورهایی هستند که در سنجش‌های پیشرفت آموزشی رتبه پایینی  دارند و کشورهایی که مدارس را باز نگه داشتند مانند آلمان و فنلاند عملکرد خوبی در پیزا داشتند.
  بسیاری از کشورهای اروپایی مدارس را باز کردند
پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش ایران نیز در گزارشی به سیاست‌های بسیار متنوع کشورها برای بازگشایی مدارس اپرداخته که شروع آن بستگی به میزان کنترل ویروس دارد اما افزایش نگرانی‌های اقتصادی و نگرانی در خصوص پتانسل آسیب‌های عدم حضور طولانی مدت در مدرسه باعث شده است تا نظام‌های آموزشی ، مدارس را علیرغم عدم کنترل کامل ویروس بازگشایی کنند. بسیاری از کشورهای اروپایی سال تحصیلی گذشته به طور کامل  مدارس را در آغاز سال تحصیلی 2020-2021 (آگوست/ سپتامبر 2020) بازگشایی کردند. در انگلستان مدارس ابتدایی (11-5 ساله) تشویق شدند تا از اول ژوئن در گروه‌های کوچک و با کمک محفظه‌های پلاستیکی شروع کنند و دانش آموزان 11-10 ساله از 15 ژوئن در مدرسه حضور یابند با آغاز سال تحصیلی در سپتامبر مقرر شد همه دانش‌آموزان با رویکرد استفاده از محفظه‌های پلاستکی که کمک می کرد دانش‌آموزان ارتباط محدودتری با بقیه داشته باشند، به مدرسه بازگردند.
  بازگشایی مدارس در انگلیس
امسال نیز دانش‌آموزان در انگلیس از 6 سپتامبر به مدارس بازگشتند همچنین در بازگشایی فعلی، اجبار استفاده از ماسک و قرنطینه هم لغو شده است اما از تمام دانش‌آموزان دبیرستانی دعوت شده که به طور منظم هر سه تا پنج روز آزمایش سریع ویروس کرونا را انجام دهند.
 آلمان هم سال گذشته مدارس را باز کرد اما با تقسیم کردن دانش‌آموزان در گروه‌های کوچک که از ارتباط با سایر گروه‌ها جلوگیری می‌شدند، همچنین برگزاری رویدادهای ورزشی و کنسرت موسیقی در مدارس ممنوع شد.
نروژ سال تحصیلی گذشته با طرح سه رنگ چراغ ترافیک مدارس را طبقه بندی کرد. برنامه مدارس با چراغ سبز مانند ساعت‌های نرمال عمل می‌کردند، رنگ زرد به معنی این بود که مدارس باید ارتباطات در مدرسه را کم بکنند و دستورالعمل‌های بهداشتی را افزایش دهند و بالاخره، رنگ قرمز نشان دهنده این بود که مدارس باید تعداد دانش‌آموزان را کاهش دهند و ساعات حضور در مدرسه را متنوع سازند. فاصله‌گذاری اجتماعی در مدارس نروژ رعایت شده و شمار دانش‌آموزان حاضر در هر کلاس به حداکثر 15 نفر محدود شده است.
  بازگشایی مدارس هند پس از 18 ماه تعطیلی
مدارس هند نیز پس از هجده ماه تعطیلی از اول سپتامبر 2021 باز شدند، دولت هند به ضرورت بازگشایی مدارس برای دانش‌آموزان فقیری که به اینترنت دسترسی ندارند، تأکید دارد همچنین کلاس‌های درس در مدارس دهلی برای دانش‌آموزان از سال نهم تا دوازدهم آغاز شد و طبق مقررات 50 درصد دانش‌آموزان می‌توانند در کلاس حضور داشته باشند، دانش آموزان اول تا هشتم مدارس دهلی نیز دو هفته آینده به مدارس می‌روند.
با کاهش محدودیت‌های کرونایی در زیمباوه یکی از کشورهای آفریقایی، دولت این‌کشور تصمیم به آغاز مجدد آموزش و پرورش در مدارس گرفت؛  سخنگوی دولت زیمباوه ضمن اشاره به اینکه آموزش در برخی از کلاس‌های تحصیلی پنجم آگوست شروع خواهد شد، گفت: آموزش در انستیتوها و کالج‌ها نیز بطور آنلاین ادامه خواهد یافت.  
  بازگشایی تمام مدارس ترکیه
سال تحصیلی 2021-2022 کشور ترکیه از روز دوشنبه 6 سپتامبر تحت تدابیر شدید کرونایی با حضور 18 میلیون دانش‌آموز و بیش از یک میلیون دبیر و آموزگار آغاز شد شد، مدارس مانند روز‌های پیش از شیوع کرونا، اما با تدابیر شدید بهداشتی، آموزش حضوری را شروع کردند، تعداد کافی ماسک توسط وزارت آموزش ملی در همه مدارس ارائه می‌شود، امکانات شستشوی دست با آب و صابون برای نظافت مکرر مدرسه و بهداشت دست کودکان، معلمان و سایر کارکنان مدرسه فراهم می‌شود. علاوه بر این، مقدار مورد نیاز مواد ضدعفونی کننده دست در مناطق مشترک مدارس، مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
 در مورد فاصله دانش آموزان و نحوه صرف غذا و ورزش و بازی، تدابیر لازم اتخاذ شده است، در روز بازگشایی مدرسه، یک فرم اطلاعات در اختیار والدین قرار می‌گیرد تا آنها در صورت بیماری احتمالی اطلاعات خود را به اشتراک بگذارند.
در فرانسه بازگشایی مدارس طبق برنامه دوم سپتامبر انجام شد و پروتکل‌های بهداشتی در سطح 2 اجرایی می‌شود، سیستم تهویه هوا، داشتن ماسک در داخل کلاس و حضور محدود دانش‌آموزان در کلاس اجباری خواهد بود.بازگشایی مدارس در فرانسه در حالی صورت گرفته است که در صورت مشاهده یک مورد مثبت از ابتلا به کرونا در میان دانش‌آموزان هر کلاس، آن کلاس تعطیل خواهد شد.