مدیریت تنش آبی

 حیدر هدایتی- در بند سوم تبصره دوم ماده ۱۰۶ فصل سیزدهم قانون برنامه سوم توسعه ایران بر تقویت بازارهای محلی آب تاکید شده است. این بند قانونی، همانند بسیاری از بندها، تبصره‌ها و مواد سایر قوانین برنامه‌های پنج ساله اول تا ششم توسعه کشور، معطل مانده و اجرایی نشده است. لزوم توسعه بازار آب در طی سال‌های اخیر توسط مدیران صنعت آب، کارشناسان اقتصادی، اجتماعی، محیط زیست و منابع آب و بسیاری از اساتید دانشگاه‌ها نیز مورد پیشنهاد و تاکید قرار گرفته است ولی در عمل هیچ اقدام قابل توجهی در این خصوص انجام نشده و مسکوت مانده است.
این در حالی است که مطابق با تجارب کشورهای برخوردار از بازار آب، بخش قابل توجهی از تنش آبی را می‌توان با توسعه و حمایت از بازارهای آب مهار کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر با توجه به میزان آب و سرانه مصرف، ایران در گروه کشورهای مواجه با کمبود آب قرار دارد که ضرورت اهمیت و توجه بیشتر به مقوله اقتصاد آب را نشان می‌دهد.
بعنوان مثال بررسی تجربیات داخلی و خارجی عبور از بحران آب نشان می‌دهد گذار به یک تعادل بهتر آبی، نیازمند اصلاح جدی بخش‌های صنعت، کشاورزی و محیط‌زیست در دو سطح ملی و محلی است. تاخیر در حل بسیاری از مسائل آزاردهنده، صبر طبقات حاشیه‌ای در جوامع محلی اطراف رودهای استان خوزستان را از بین برده و کاهش شدید دسترسی به آب روی کشاورزی و دامداری در خوزستان تاثیر گذاشته است. موردی که در شرایط کاهش اعتماد بین سیاستگذار و جامعه محلی، اثر کم‌آبی به پیکره رفاه شهروندان را شدت داده است. برخی کارشناسان در گفت وگو با «دنیای‌اقتصاد» تاکید می‌کنند که رویه‌های فعلی تنها مشکلات کم‌آبی را حاد می‌سازد. در عین حال، اینکه سیاستگذار کماکان تمایلی به شنیدن استدلال ضرردیدگان از کاهش مصرف آب ندارد و قصد کرده با تخصیص بودجه یا رهاسازی آب سد، مسیر فعلی را ادامه دهد، دونشانه عدم حل واقعی مساله است.  به زبان ساده، حل مساله آب در ایران نیازمند تحقق سه موضوع است. نخست اینکه بپذیریم در مصرف آب اسراف کرده‌ایم و برای اصلاح این رویکرد، تلاشی جدی رقم بزنیم. دوم اینکه نظام حقوقی فراگیری برای آب تدارک ببینیم که امکان دست‌درازی به منابع ذی‌نفعان و محیط‌زیست را کم کند. سومین مورد نیز این است مردم و تشکل‌های مدنی و محلی را در روند اصلاحات سهیم کنیم.
«علی اکبر محرابیان» وزیر نیرو درباره تنش آبی در برنامه خود عنوان کرده است که مدیریت تنش آبی در شهرها و روستاهای کشور با رویکرد «افزایش تاب آوری» و «پایداری خدمات یکپارچه آب شرب» انجام خواهد شد.
وی در این برنامه اعلام کرده: برای رفع کامل تنش آب شرب در شرایط مشابه سال آبی جاری(در حال حاضر ۳۰۰ شهر در معرض تنش آبی قرار دارند و به ۸ هزار روستا به صورت آبرسانی سیار خدمات ارائه می‌شود) از طریق افزایش ظرفیت تامین و تولید آب به میزان ۷۰۰ میلیون مترمکعب در سال با تکمیل و بهره برداری از ۲۹ طرح آبرسانی و تصفیه خانه‌های آب و حفر و تجهیز چاه‌ها و سامانه‌های ذیربط اقدام خواهد شد.
مدیریت مصرف به منظور صرفه جویی به میزان ۲۰۰  میلیون مترمکعب در سال و افزایش آن به ظرفیت منابع آبی با نصب تجهیزات کاهنده مصرف، انجام فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی گسترده، اعمال تعرفه های پلکانی برای مشترکان خارج از الگو و شناسایی و رفع انشعاب‌های غیرمجاز به میزان سالانه ۱۰۰ هزار فقره از دیگر برنامه های اعلامی وزیر پیشنهادی نیرو است.
محرابیان خاطرنشان کرده است که بازسازی و ارتقا تاسیسات به منظور کاهش هدر رفت و صرفه جویی ۲۰۰ میلیون متر مکعبی منابع آبی از طریق اصلاح و بازسازی ۱۴ هزار کیلومتر شبکه توزیع آب، ارتقا کیفی آب شرب از طریق پایش و مدیریت کیفیت منابع تامین، بهبود کیفیت آب شرب و افزودن منابع تامین آب کنار گذاشته به ظرفیت تامین آب موجود با اجرای یک هزار و ۲۰۰ پروژه در ۱۵۵ شهر و ۹۱۶ روستا در ۳۱ استان کشور به ظرفیت ۳۰۰ میلیون متر مکعب در سال و از طریق ارتقا تصفیه خانه آب از نوع متعارف برای حذف آلاینده های مورد نظر، به کارگیری سامانه های تصفیه خانه انتخابی برای تامین آب مورد نیاز، اختلاط منابع آب موجود با منابع آب جدید، جایگزینی منابع تامین آب جدید، توسعه و بهبود تجهیزات آزمایشگاهی سنجش کیفیت آب از دیگر اقدام‌هایش برای مقابله با تنش آبی خواهد بود.
همچنین افزایش توان ذخیره سازی آب از طریق احداث و بهره برداری از یک میلیون و ۵۰۰ هزار متر مکعب مخازن جدید ذخیره آب شرب در شهرها و روستاهای سراسر کشور، پایدار سازی تامین برق تاسیسات از طریق خرید و نصب ۶۰۰ مگاوات و نیز افزایش توان آبرسانی سیار با خرید هزار دستگاه تانکر آبرسانی سیار از جمله برنامه‌هایی است که انتظار می رود با اجرای آنها مساله تنش آبی مدیریت شود.