از نخل طلا تا اسکار

 بنیامین صادقی- در حالی که آخرین ساخته اصغر فرهادی همچنان نقل محافل هنری و البته سیاسی است، دو نشریه معتبر سینمایی به بررسی شانس این فیلم در جشنواره کن و اسکار 2022 پرداخته‌اند.
در همین رابطه نشریه آمریکایی «هالیوود ریپورتر» در مطلبی از «قهرمان» اصغر فرهادی به عنوان یکی از بخت‌های اصلی کسب نخل طلای این دوره از جشنواره کن نام برد و نوشت این فیلم نئورئالیستی شانس ایران برای نامزدی در جوایز اسکار است. در یادداشت هالیوود ریپورتر آمده است: فیلم «قهرمان» که اولین بار سه‌شنبه شب (به وقت محلی) در جشنواره فیلم کن اکران شد و روز چهارشنبه دوباره به نمایش درآمد، به عنوان یکی از بخت‌های اصلی کسب نخل طلای هفتاد و چهارمین دوره این جشنواره ظاهر شده و به احتمال زیاد شانس ورود ایران به رقابت برای اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان خواهد بود. اصغر فرهادی، فیلمنامه‌نویس و کارگردان ایرانی، کارگردانی دو فیلم برنده جایزه اسکار یعنی «جدایی نادر از سیمین» (۲۰۱۱) و «فروشنده» (۲۰۱۶) را در کارنامه خود دارد و قبل از «قهرمان» با سه فیلم «گذشته» (۲۰۱۳)، «فروشنده» و «همه می‌دانند» (۲۰۱۸) در جشنواره کن حاضر شده بود اما هربار از این رویداد دست خالی برگشت. حالا با توجه به تشویق گسترده تماشاگران و نقدهای تقریبا مثبت منتقدان از درام نئورئالیستی «قهرمان» که به مقوله اخلاق، آبرو و شبکه‌های اجتماعی در ایران معاصر می‌پردازد، تقریبا به طور قطع می‌توان گفت طلسم ناکامی‌ این فیلمساز در جشنواره کن به زودی خواهد شکست. جدیدترین ساخته فرهادی که پاییز امسال توسط آمازون در سینماهای آمریکا اکران می‌شود، درباره یک مرد از طبقه کارگر به نام رحیم است که از همسر اولش جدا شده و یک پسربچه مبتلا به لکنت زبان دارد. رحیم که سه سال تمام به دلیل بدهی در زندان بوده، در یک مرخصی دو روزه سعی می‌کند سرنوشت خود را تغییر دهد اما به زودی در تاری تنیده شده از دروغ‌های مصلحتی گرفتار می‌شود. فرهادی در «قهرمان» یک داستان پیچیده را روایت می‌کند که به طرز ترسناکی واقعی و ممکن به نظر می‌رسد چون هر کاراکتر برای تک تک رفتار و اعمال خود، توجیه قابل قبولی دارد. «جدایی نادر از سیمین» هم محصول یک فیلمنامه با پیچیدگی مشابه بود که برای فرهادی نامزدی جایزه اسکار برای بهترین فیلمنامه اقتباسی را به ارمغان آورد بنابراین برای «قهرمان» هم می‌توان موفقیت مشابهی را متصور شد. «قهرمان» بهترین نمونه از سینمای فرهادی است، بنابراین احتمال نامزدی او برای اسکار بهترین کارگردانی هم چندان دور از ذهن نیست. باقی ماجرا به ایران بستگی دارد؛ این کشور تاکنون چهار فیلم فرهادی –«درباره الی» (۲۰۰۹)، «جدایی نادر از سیمین»، «گذشته» و «فروشنده»- را به عنوان نماینده خود در رقابت‌های اسکار معرفی کرده است و به طور قطع می‌توان از پیش گفت در این دوره هم «قهرمان» را راهی رقابت اسکار می‌کند به خصوص اگر این فیلم در کن جایزه بگیرد.
  پیش‌بینی اسکاری برای فرهادی و جدیدی
از سوی دیگر نشریه آمریکایی «ورایتی» در مطلبی به بررسی شانس اصغر فرهادی و امیر جدیدی با فیلم «قهرمان» در جوایز اسکار ۲۰۲۲ پرداخته است.
«کلایتون دیویس» در این مطلب می‌نویسد: اصغر فرهادی به عنوان نویسنده، کارگردان و تهیه‌کننده «قهرمان»، یکی از مطمئن‌ترین فیلمسازان فعال در صنعت سینماست که دقیقاً می‌داند چه نوع فیلم‌هایی را می‌خواهد خلق کند و آکادمی نیز تاکنون با دو اسکار به او پاسخ داده است؛ برای «جدایی» (۲۰۱۱) و «فروشنده» (۲۰۱۶) که فیلم «جدایی» در شاخه بهترین فیلمنامه اصلی نیز نامزد کسب جایزه بود.  اگر ایران تصمیم بگیرد فیلم فارسی‌زبان «قهرمان» را به عنوان نماینده خود در شاخه بهترین فیلم بین‌المللی اسکار ۲۰۲۲ انتخاب کند، فرهادی فرصت کسب سومین مجسمه طلایی را برای سرزمین مادری خود خواهد داشت که این باعث می‌شود یک قدم به رکورد فیلمساز ایتالیایی «فدریکو فلینی»، برنده چهار جایزه اسکار نزدیک شود.
با حمایت یک توزیع‌کننده مانند استودیو آمازون که پشت فیلم «قهرمان» قرار گرفته، آن‌ها می‌توانند توجه آکادمی را به خود جلب کنند که عاشق داستان‌هایی با مضامین عزت و رستگاری است.  با این حال، یک واقعیت فنی و در عین حال ناراحت‌کننده این است که فرهادی خودش تاکنون برنده اسکار نشده است. اگرچه دو فیلم گذشته او «جدایی» (۲۰۱۱) و «فروشنده» (۲۰۱۶) هر دو بر اساس قوانین آکادمی اسکار برنده بهترین فیلم بین‌المللی سال شده‌اند، اما این جایزه علی‌رغم معمول به یک شخص خاص ارائه نمی‌شود و در واقع به کشور ارسال‌کننده فیلم تعلق گرفته است. اگر نامزدی شگفت‌آور و شایسته او برای فیلمنامه اصلی با فیلم «جدایی» در اسکار ۲۰۱۲ نبود، او هنوز در جوایز اسکار نامزد کسب جایزه نشده بود. این قانون در جوایز آکادمی فیلم بریتانیا (بفتا)  متفاوت است و تهیه‌کننده و کارگردان هر دو برنده جایزه می‌شوند و انتظار می‌رود هیات‌ مدیره آکادمی اسکار نیز این قانون را مورد ارزیابی مجد قرار دهد.
بنابراین شانس فیلم «قهرمان» خارج از دسته بهترین فیلم بین‌المللی، در صورت وجود چقدر است؟
تاکنون ۳۴ فیلمساز با فیلم‌های غیرانگلیسی‌زبان نامزد شاخه کارگردانی جوایز اسکار شده‌اند که این روند با «فدریکو فلینی» با فیلم «زندگی شیرین» (۱۹۶۱) آغاز شد. از زمان گسترش شاخه بهترین فیلم در سال ۲۰۰۹، «میشائیل هانکه» (عشق)، ـ«آلفونسو کوارون» (روما)، «پاول پاولیکوفسکی» (جنگ سرد)، «بونگ جون هو» (انگل)، «لی آیزاک چانگ» (میناری) و «توماس وینتربرگ» (یک دور دیگر) موفق به کسب نامزدی در شاخه بهترین کارگردانی جوایز آکادمی شده‌اند. در این میان «پالیکوفسکی» و «وینتربرگ» بدون آن‌که فیلم‌شان در شاخه بهترین فیلم نامزد کسب جایزه شده باشد، نامرد اسکار کارگردانی شدند.   در حالی که کارنامه فرهادی از نظر مقیاس و مضامین روایی همچنان خود را به چالش می‌کشد، «قهرمان» برای کسب اولین نامزدی فرهادی در شاخه کارگردانی مورد قانع‌کننده‌ای را رقم زده است. این فیلمسازان که به عنوان «کارگردان تنها» شناخته می‌شود (کارگردانانی که اثرشان بدون نامزدی در شاخه بهترین فیلم در شاخه بهترین کارگردانی نامزد می‌شود) تاکنون چندین‌بار در طول تاریخ اسکار دیده شده‌اند که از آن جمله می‌توان به «پدرو آلمودوار» (با او حرف بزن)، «فرناندو میرلس» (شهر خدا) و «جولیان اشنابل » (زنگ غواصی و پروانه)  اشاره کرد. فرهادی نیز  در صورت دریافت توجه کافی می‌تواند به این جمع ملحق شود. امیر جدیدی نیز که نقش شخصیتی احساسی و جذاب به نام «رحیم» را در فیلم «قهرمان» بازی می‌کند، یکی از بهترین نمایش‌های امسال را ارائه داده است، او کاملا متعهد، دامنه گسترده‌ای از احساسات را ارائه داده و از حساسیت‌های خود به عنوان یک بازیگر آگاه است  و این چیزی است که عاقلانه است شاخه بازیگری جوایز اسکار آن را مورد توجه قرار دهد.  با این حال همان‌طور که تاریخ به طور مداوم نشان داده است، فیلم‌های خارجی‌زبان معمولا خیلی سخت در شاخه‌های بازیگری مورد توجه قرار می‌گیرند. حتی وقتی فیلم «انگل» با شکستن رکوردی ۹۲ ساله به طور همزمان موفق به کسب جایزه بهترین فیلم و بهترین فیلم بین‌المللی شد، این کار را بدون هیچ نامزدی در شاخه‌های بازیگری انجام داد. در تاریخ جوایز سینمایی اسکار تنها در شش مورد جایزه بازیگری به بازیگری غیرانگلیسی‌زبان داده شده است که متاسفانه هیچ یک از آن‌ها فارسی‌زبان نبوده‌اند. من همیشه می‌خواهم آکادمی را به چالش بکشم تا فراتر از محدوده موارد آسان قدم بردارد و خود را در معرض کارهایی متفاوت قرار دهد، کارهایی که ممکن است خودشان را نیز غافلگیر کند و در صورتی که این شانس به امیر جدیدی داده شود می‌تواند یک نقطه عطف قدرتمند در این زمینه باشد که بینندگان را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
«قهرمان» شروع خوبی با رونمایی در جشنواره کن داشته و باید منتظر برگزاری جشنواره‌های پاییزی از جمله «ونیز» و «تلوراید» باشیم تا بتوانیم بدانیم «قهرمان» در جوایز اسکار کجای کار قرار خواهد گرفت.