سهم دو تابعیتی ها از مذاکرات وین

 صفر دوستعلی یاری- در دی ماه ۹۴ همزمان با اجرایی شدن توافق هسته ای موسوم به برجام بین جمهوری اسلامی و شش قدرت جهانی، ایران چند شهروند آمریکایی، شامل جیسون رضاییان، امیر حکمتی، سعید عابدینی و نصرت الله خسروی رودسری، را آزاد کرد. روزی که محمد جواد ظریف و جان کری، وزرای خارجه ایران و آمریکا در وین بودند تا بیانیه آغاز اجرای برجام را صادر کنند، هواپیمایی روی باند فرودگاه مهرآباد در انتظار توافق نهایی میان تهران و واشنگتن بود؛ توافق درباره موضوعی که ماه‌ها در سایه مذاکرات هسته‌ای در جریان بود اما بر خلاف برجام بی سر و صدا و پشت پرده به دست آمد.
نیمه شب ۲۶ دی ماه ۱۳۹۴ خبرگزاری‌ها اعلام کردند که ایران و آمریکا بر سر تبادل زندانی به توافق رسیده‌اند. ساعاتی بعد نام چهار ایرانی-آمریکایی که با پروازی از فرودگاه مهرآباد، تهران را ترک کردند منتشر شد: سعید عابدینی، امیر میرزایی حکمتی، جیسون رضاییان و نصرت الله خسروی. از آن سو هم چندین ایرانی در آمریکا از زندان آزاد شدند و بعضی از آنها به ایران برگشتند.
هم‌زمانی اجرای برجام با این تبادل برای بسیاری در ایران و آمریکا نشان از گشایشی تازه بعد از چهار دهه دشمنی بود. اما یک سال بعد ریاست جمهوری باراک اوباما تمام شد و دونالد ترامپ سر کار آمد تا تک تک مسیرهای گشوده را ببندد و کار را آن طور که خودش می‌خواهد پیش ببرد.
او از همان ابتدا باراک اوباما را به دادن باج به ایران برای تبادل زندانی متهم کرد، بعد از مدتی از برجام خارج شد و با بازگرداندن تحریم‌های ایران عملا توافق هسته‌ای را بی حاصل کرد. دشمنی باز هم اوج گرفت و ایران گفت که به هیچ مذاکره‌ای با آمریکا تن نمی‌دهد چون اعتمادی به «دشمن بدعهد» ندارد.
اما در این میان موضوعی که باز هم راه خود را از میان تمام این موانع باز کرد تبادل زندانی‌ها بود. در چهار سال گذشته بارها مقام های ایران و آمریکا درباره آمادگی برای معاوضه زندانیان سخن گفته‌اند و با وجود تنش روزافزون در روابط این موضوع به تنها روزنه ارتباط میان دو طرف تبدیل شده است.
نیمه آذر ۹۸ مسعود سلیمانی، استاد دانشگاه زندانی در آمریکا، با ژیائو وانگ، شهروند آمریکایی محبوس در ایران مبادله شد.
پنج ماه بعد نام سیروس عسگری، استاد دانشگاه دیگری که بعد از محاکمه و تبرئه در بازداشت اداره مهاجرت آمریکا بود، به دلیل ابتلا به کرونا در دوره بازداشت و احتمال مبادله او با مایکل وایت، زندانی آمریکایی در ایران خبرساز شد.
ایران اعلام کرد که حاضر است بدون پیش‌شرط زندانی‌ها را مبادله کند و دونالد ترامپ گزارش مجله تایم درباره آمادگی ایران برای مبادله زندانی را ریتوییت کرد. هر چند که این بار هم مقام‌های دو طرف بهانه‌ای برای بحث و جدل و رد و بدل اتهام پیدا کردند.
با وجود دعواهای توییتری و انکار مکرر مذاکره با آمریکا، به خصوص بعد از شهادت سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، در عرض یک هفته در نیمه خرداد ۹۹ سیروس عسگری و مجید طاهری، زندانی دیگر ایرانی-آمریکایی در آمریکا، به تهران پرواز کردند و ایران هم مایکل وایت، نظامی سابق آمریکایی را آزاد کرد.
  مذاکرات برای آزادی زندانیان ایران در آمریکا جاری است
طی روزهای گذشته سخنگوی دستگاه دیپلماسی همچنین با اشاره به اظهارات رابرت مالی درخصوص آزادی زندانیان آمریکایی اظهار داشت: موضوع آزادي زندانيان ايراني در آمریکا و برخی کشورهای غربی دیگر که به بهانه های واهی عملا به گروگان گرفته شده اند به عنوان موضوعي با اولویت بالا همواره در دستور کار قرار داشته است. وزير محترم امور خارجه از مدت ها پيش طرح مبادله همه زندانيان ايراني و امريكايي با يكديگر را مطرح كردند. دولت بايدن نيز از روزهاي ابتدايي روي كار آمدن، اين موضوع را مورد توجه قرار داد. مذاكرات در اين زمينه در جريان است و  در صورت به نتيجه رسيدن مذاكرات، متعاقبا اطلاع رساني خواهد شد.
  آماده تبادل همه زندانیان با آمریکا هستیم
دیروز هم سخنگوی دولت در واکنش به اظهارات راب مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران از پیشرفت در مذاکرات برای آزادی شهروندان آمریکایی زندانی در ایران گفت: «ما قبلا بارها اعلام کردیم که جمهوری اسلامی ایران به خاطر نیات انساندوستانه آماده تبادل همه زندانیان سیاسی در مقابل آزادکردن همه زندانیان ایرانی در سراسر جهان است که با دستور و خواست آمریکا محبوس شده‌اند.»
او افزود: «ما حتی در دولت پیشین آمریکا هم از این آمادگی طرف ایرانی خبر داده بودیم، اما این دولت آمریکا بود که با اصرار بر گروگانگیری ایرانیان از نشستن پای میز مذاکره امتناع کرد و دولت آمریکا با گروگانگیری از ایرانیان از نشستن پای میز مذاکره جلوگیری کرده بود.»
ربیعی ادامه داد: «دولت آقای بایدن از روزهای ابتدای روی کار آمدن این موضوع را مورد توجه قرار داده و این مذاکرات در جریان است و به محض دستیابی به نتایج قابل قبول، توسط همکاران ما در وزارت امور خارجه اطلاع‌رسانی لازم انجام خواهد شد.»
  رابرت مالی: توافق ناقص با ایران برای آزادسازی آمریکایی‌های بازداشت‌شده را نمی‌پذیریم
رابرت مالی، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران گفته واشنگتن، آنچه به گفته او «توافق ناقص با ایران» برای آزادسازی آمریکایی‌های بازداشت‌شده در ایران خوانده شده را نخواهد پذیرفت.
شبکه «ان‌بی‌سی» آمریکا به نقل از رابرت مالی نوشته دولت «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا مصر است تمامی آمریکایی‌هایی که در ایران بازداشت شده‌اند آزاد شوند و در مذاکراتش با تهران در خصوص این گروه از زندانیان «توافق ناقص» را نخواهد پذیرفت.
رابرت مالی یادآوری کرده که در دوران ریاست‌جمهوری «بارک اوباما»، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا نیز در تلاش برای آزادی آمریکایی‌های بازداشت‌شده در ایران بوده است.
ایران و آمریکا سال ۲۰۱۶ به توافقی دوجانبه برای مبادله زندانیان دست پیدا کردند. دادستان تهران روز ۲۶ دی‌ماه سال ۱۳۹۴ اعلام کرد که جیسون رضاییان، سعید عابدینی، امیر حکمتی، نصرت الله خسروی رودسری، از زندان آزاد شدند. همزمان ۷ ایرانی هم که در آمریکا محبوس بودند با دستور مقامات دولت و قضایی ایالات متحده آزاد شدند.
رابرت مالی روز جمعه گفت: «من در دولت اوباما روی این موضوع کار کردیم. آن موقع توانستیم برخی از شهروندانی را که ناعادلانه زندانی شده بودند آزاد کنیم ولی نتوانستیم این کار را برای همه زندانی‌ها انجام دهیم.»
او درباره افرادی که دولت آمریکا قصد دارد آنها را آزاد کند گفت: «ما می‌گوییم همه آنها باید به وطن برگردند. نمی‌خواهیم توافق ناقص کنیم. نمی‌خواهیم این بار هم برخی‌ها را از قلم بیندازیم. میدانم دفعه قبل چقدر رنج‌آور بود و نمی‌خواهم تاریخ تکرار شود.»
علیرغم تشدید تنش‌ها بین ایران و آمریکا اما این دو کشور در دو سال اخیر اقدام به تبادل زندانیان کرده‌اند.
جیسون رضاییان، خبرنگار واشنگتن پست از جمله کسانی بود که در سال ۲۰۱۶ به همراه سه ایرانی-آمریکایی دیگر با هفت ایرانی زندانی در خاک آمریکا مبادله شد. در دسامبر سال گذشته نیز مسعود سلیمانی، پژوهشگر ایرانی که به اتهام دور زدن تحریم‌های آمریکا بازداشت شده بود پس از ۱۴ ماه حبس آزاد و تحول مقامات ایرانی در زوریخ شد. همچنین طرف ایرانی نیز ژیائو وانگ، شهروند آمریکایی را که به اتهام جاسوسی در ایران زندانی بود، آزاد کرد و وی راهی آمریکا شد.
خبرگزاری فرانسه در گزارشی اقدام به انتشار اسامی و شرح حالی از شهروندان زندانی دو طرف کرده است.
  آمریکایی‌های زندانی در ایران چه افرادی هستند؟
مایکل آر. وایت: این مرد ۴۶ ساله که در آمریکا نظامی بوده و اهل ایالت کالیفرنیاست، در تابستان سال ۲۰۱۸ در حالی که برای دیدن دوست دختر ایرانی‌اش به مشهد سفر کرده بود، دستگیر شد. او به گفته مادرش تا آن زمان پنج، شش بار دیگر هم به همین منظور به ایران سفر کرده بود.
وی به دلیل توهین و انتشار مطالب با نام مستعار در شبکه‌های اجتماعی به ۱۰ سال زندان محکوم شد.
سیامک نمازی: وی که یک شهروند ایرانی- آمریکایی است، در اکتبر سال ۲۰۱۶ به اتهام جاسوسی برای ایالات متحده به ۱۰ سال زندان محکوم شد. همراه وی نیز باقر نمازی پدرش که برای پیگیری وضعیت فرزندنش به ایران سفر کرده بود، نیز بازداشت و به ۱۰ سال زندان محکوم شد.
مراد طاهباز: وی نیز یک ایرانی- آمریکایی است که در پرونده معروف به کنشگران محیط زیست در ایران در ژانویه ۲۰۱۸ به همراه هفت نفر دیگر بازداشت و در نهایت به ۱۰ سال زندان محکوم شد.
غلامرضا شاهینی: وی که نیز دو تابعیتی است در اکتبر سال ۲۰۱۶ به روزنامه لس‌آنجلس تایمز گفت که به اتهام همکاری با دولت خارجی پس از بازداشت در ژوئیه ۲۰۱۶ به ۱۸ سال زندان محکوم شده است. وی در سال ۲۰۱۷ از زندان گرگان با تودیع وثیقه آزاد شده بود. گرچه خبرگزاری فرانسه در گزارش خود به وضعیت فعلی وی اشاره‌ای نکرده است اما به نظر می‌رسد آقای شاهینی از ایران خارج شده باشد.
کارن وفاداری: زرتشتی ایرانی- آمریکایی در ژوئن سال ۲۰۱۶ به اتهام جاسوسی بازداشت و در ژوئیه ۲۰۱۸ با قرار وثیقه آزاد شد. وی تا ژوئن ۲۰۱۹ همچنان در ایران بود.
  ایرانی‌های زندانی در آمریکا چه افرادی هستند؟
سجاد شهیدیان: ایرانی ۳۳ ساله که از بریتانیا به اتهام دور زدن تحریم‌ها به آمریکا مسترد شد. وی در تاریخ ۱۹ مه در دادگاهی در آمریکا حاضر شد. شهیدیان مدیر «شرکت پیمنت ۲۴» یک صرافی اینترنتی است.
احمد رضا محمدی دوستدار، ۳۹ ساله و مجید قربانی ۶۰ ساله: هر دو متهم شده‌اند که برخی از شهروندان آمریکایی مرتبط با سازمان مجاهدین خلق و اعضای این سازمان را تحت نظر داشتند و از آن‌ها اطلاعات جمع آوری می‌کردند و به ایران می‌فرستادند. آقای محمدی دوستدار، تابعیت ایرانی- آمریکایی دارد اما مجید قربانی تنها تابعیت ایران را دارد. محمدی دوستدار در دادگاه به ۳۸ ماه زندان و آقای قربانی به ۳۰ ماه حبس محکوم شد. این دو از تابستان ۲۰۱۸ در بازداشت هستند.
مهرداد انصاری: شهروند ۳۸ ساله ایرانی ماه مارس گذشته از گرجستان به آمریکا مسترد شد. وی متهم به صدور تجهیزات نظامی از ایالات متحده آمریکا به ایران و نقض تحریم‌ها است.
امین حسن‌زاده: یک مهندس ایرانی که در شهر دیترویت ایالت میشیگان به اتهام سرقت اسرار فنی و محرمانه و ارسال آن‌ها به ایران در نوامبر ۲۰۱۹ بازداشت شد. وی دارای اقامت دائم در آمریکا است. آقای حسن‌زاده متهم به رابطه آشکار با ارتش ایران شده است.
بهروز بهروزیان: شهروند ۶۴ ساله ایرانی- آمریکایی مقیم نورث ساید آمریکا به اتهام نقض تحریم‌ها و ارسال تجهیزات مورد استفاده میادین نفتی به ایران به ۲۰ ماه زندان محکوم شد.
مهدی هاشمی: یک ایرانی- آمریکایی دیگر که در اوت ۲۰۱۹ بازداشت شد. وی متهم به برنامه ریزی برای ارسال کالاهای ممنوعه از آمریکا به ایران است.
طبق گفته مقام‌های آمریکایی اقدام‌های وی تحریم‌های آمریکا علیه ایران را نقض کرده است.
بهرام کریمی، ۵۳ ساله ایرانی- کانادایی و علی صدر هاشمی نژاد ۴۰ ساله به ترتیب در مارس ۲۰۱۸ و ژانویه ۲۰۲۰ به اتهام حضور در یک پروژه مشترک بین ایران و ونزوئلا و ارسال بیش از ۱۱۵ میلیون دلار از ونزوئلا به ایران از طریق بانک های آمریکایی بازداشت شده‌اند. ایران و ونزوئلا تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارند.
مهین مجتهدزاده: ایرانی ۷۴ ساله در ژانویه ۲۰۲۰ به ۴۴۳ روز زندان محکوم شد. وی متهم بود که از طریق تامین قطعات توربین‌های گازی و ارسال آن به ایران تحریم‌های آمریکا را دور زده است.
صدر عماد واعظ، پوران آزاد، حسن علی مشیر فاطمی، هر سه دارای تابعیت ایرانی- آمریکایی در آوریل ۲۰۱۸ بازداشت شدند. این سه تاجر متهم به نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران شده‌اند. هر سه از مدیران شرکت فناوری قاره سبز در تهران هستند.
بهزاد پورقناد: ایرانی ۶۶ ساله که اتهام او نیز نقض تحریم‌های آمریکا علیه ایران از طریق صادرات الیاف کربن به ایران است. وی در نوامبر ۲۰۱۹ به ۴۶ ماه حبس محکوم شد. وی در سال ۲۰۱۷ از آلمان به آمریکا مسترد شده بود.
علیرضا جلالی: شهروند ۴۲ ساله ایرانی در ماه مارس ۲۰۱۸ به دلیل صادرات فناوری‌های نظامی به ایران به ۱۵ ماه زندان محکوم شد. وی همچنان در زندان به سر می‌برد.
میلاد کلانتری: ایرانی ۳۵ ساله در دسامبر ۲۰۱۵ بازداشت شد و یکسال بعد اتهام سرقت هویت و کلاهبرداری اینترنتی را پذیرفت. وی به ۱۰ سال زندان محکوم شده است و پیش بینی می‌شود در ژوئن ۲۰۲۴ آزاد شود.
رضا اولنگیان: شهروند دو تابعیتی ایرانی- آمریکایی که ۶۰ سال سن دارد و در مارس ۲۰۱۸ به ۲۵ سال زندان محکوم شد. وی در سال ۲۰۱۶ متهم به برنامه ریزی و تلاش برای فرستادن موشک‌های زمین به هوا و تجهیزات دیگر به ایران شده بود.
منصور ارباب سیر: ایرانی- آمریکایی ۶۵ ساله متهم به توطئه برای قتل سفیر وقت عربستان در آمریکا ست. وی در سال ۲۰۱۱ بازداشت شده است و در ماه مه ۲۰۱۳ نیز به ۲۵ سال زندان محکوم شد.