گزارش
شیرزاد نجفی - قبض برق علی کریمی ستاره فوتبال حاشیه ساز شده و انتقادات زیادی را در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به دنبال داشته است.اخیرا علی کریمی ستاره فوتبال با انتشار قبض برق منزلش نسبت به اخطار سریع قطع برق اعتراض کرد. اما این اعتراض کمتر شنیده شد و موضوع دیگری جای آن را گرفت. قبض برق کریمی و رقم درج شده در آن به سوژه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد. مبلغ قبض برق علی کریمی بیش از چهارمیلیون و ششصد هزار تومان بود. رقمی که تعجب کاربران را در پی داشت. بسیاری این سوال را مطرح کردند که علی کریمی چه چیزی در خانه اش روشن می‌کند؟ متراژ خانه‌اش چقدر است که اینقدر پول برق باید بدهد؟ برخی آن را با قبض کمتر از پنجاه هزار تومان منزل خود مقایسه کردند. عده‌ای هم از او انتقاد کردند که چرا در این بی برقی تلاش نکرده است که مصرف برق منزلش را کاهش دهد. در این بین برخی کارشناسان هم معتقد بودند که همین قبض برق نشان دهنده آن است که سیستم قیمت گذاری برق و ساماندهی مصرف انرژی در کشور مشکل دارد و علی کریمی از یارانه بالایی استفاده می‌کند، اما دیگران توان استفاده از این یارانه را ندارند.کارشناسان می‌گویند تنها راه تغییر نظام قیمت‌گذاری است. هزینه انرژی تولید و توزیع معادل ۵۶ میلیون و ۵۲۰ هزار تومان قبض برق کریمی توجه برخی رسانه‌ها را هم به خود جلب کرد. خبرگزاری فارس در این باره در گزارشی نوشت: «در قبض مرتبط با آخرین دوره مصرف برق این مشترک، شاهد مصرف برق ۶۲۸۰ کیلوواتی وی هستیم. این در حالی است که حد مصرف بهینه در شهر تهران برابر ۳۰۰ کیلووات است و این مشترک ۲۱ برابر یک خانوار با رعایت حد مصرف بهینه برق مصرف می‌کند. “ خبرگزاری فارس در ادامه نوشته است « هزینه تمام شده تولید و توزیع هر کیلووات ساعت برق رقمی نزدیک به ۳۰ درصد یک یورو در دنیا محاسبه می‌شود که با احتساب هر یورو ۳۰ هزار تومان، قیمت واقعی برق معادل هر کیلووات ساعت ۹ هزار تومان است. “ این خبرگزاری هزینه واقعی مصرف برق کریمی را اینگونه محاسبه کرده است: «هزینه واقعی برق مصرفی وی با احتساب هزینه انرژی تولید و توزیع معادل ۵۶ میلیون و ۵۲۰ هزار تومان برآورد می‌شود.» فارس همچنین مدعی وجود تخلفاتی در قبض برق کریمی شده است «نکته قابل توجه در قبض برق این ورزشکار پرمصرف، نرخ تعرفه کم‌باری وی است که بر خلاف نرخ‌های تعیین شده برای عامه مردم معادل منفی ۴۵ تومان تعیین شده است و با توجه به مصرف ۲۲۰۰ مگاواتی این مشترک دولت علاوه بر یارانه پرداختی، قبض وی را با تخفیف ۱۰۰ هزار تومانی مواجه کرده است. “ این خبرگزاری افزود: «علاوه بر این با وجود اینکه این سلبریتی از برق ۳ فاز استفاده می‌کند، اما در تخلفی آشکار تعرفه برق وی مشابه تعرفه مشترکان خانگی تعیین شده است.» لحن و ادبیات خبرگزاری فارس در این گزارش مورد انتقادهایی قرار گرفته است. برخی می‌گویند این خبرگزاری مدام با استفاده از کلمه «سلبریتی» و «ورزشکار پرمصرف» به نوعی به تحقیر این ستاره فوتبال پرداخته است. اما در محاسبه دیگری محمد فاضلی جامعه شناس و تحلیلگر مسائل سیاسی و اجتماعی در یادداشتی محاسبه کرد و نوشت: «مجموع هزینه برق منزل آقای کریمی برای اقتصاد ملی ایران ۱۴۶۱۷۸۴۸ (چهارده میلیون و ششصد و هفده هزار و هشتصد و چهل و هشت) تومان شده است.” این تحلیلیگر در ادامه افزود: «علی آقای کریمی مقصر این بی‌عدالتی نیست، او مثل هر شهروند دیگری طبق قوانین و رویه‌های موجود زندگی می‌کند. او زمانی با قواعد فیفا فوتبال بازی می‌کرد و حالا با قواعد این کشور برق مصرف می‌کند. ساختار دستوری قیمت‌گذاری انرژی است که از او می‌خواهد این مقدار بپردازد و ماهی قریب به ۱۰ میلیون تومان یارانه برق بگیرد.» او تاکید کرد: «این ماجرا نباید به ابزاری برای حمله به سلبریتی‌هایی، چون علی کریمی تبدیل شود. آنها مثل همه شهروندان خودشان را با قواعد تطبیق می‌دهند. نقد قبض برق علی کریمی، نقد ساختار اقتصادی دستوری، با مداخله حداکثری بی‌کیفیت دولت در اقتصاد، و پوپولیسم پنهان در پس این وضعیت به نام عدالت است.” فاضلی تاکید کرد: «سهم علی کریمی از رانت برق، با محاسبات فوق حداکثر سالی ۱۲۰ میلیون تومان یارانه برق است. این رقم در میان رقم واقعی رانت‌هایی که ناعادلانه در اقتصاد انرژی ایران توزیع می‌شوند هیچ نیست. رقم واقعی به ده‌ها و صد‌ها هزار میلیارد تومان در اشکال مختلف از جمله شامل هدررفت، می‌رسد.» انتقادات از قبض برق کریمی با واکنش گلایه آمیز او روبه‌رو شد. او در پستی اینستاگرامی و به کنایه نوشت: «من عذر خواهی میکنم اگه پول برق من بالاست. نمیدونستم که دزدی‌ها و اختلاس‌های کشور از پول اب و برق من کمتره! اگه میدونستم حتما مبلغ فیشو هم منتشر نمیکردم؟! صادقانه مطلبی رو با شما دوستان به اشتراک گذاشتم». قبض برق و خدمت بزرگ علی کریمی! محمد فاضلی – عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی نوشت: علی کریمی وقتی فوتبال بازی می‌کرد، بازیکن محبوب میلیون‌ها ایرانی و از جمله من بود. همین علی کریمی خوش‌خاطره، دیروز خدمتی به اقتصاد ایران کرده و قبض برق منزلش را منتشر کرده است. او فرصتی فراهم کرده تا چند واقعیت خیلی گل درشت به چشم بیاید. علی آقای کریمی در منزل‌شان در فاصله ۴ خرداد تا ۵ تیر ۱۴۰۰ (یک ماه) برابر ۶۲۸۰ کیلووات‌ساعت برق مصرف کرده‌اند و باید ۴۶۳۰۱۷۵ (چهار میلیون و ششصد و سی هزار و صد و هفتاد و پنج) تومان هزینه برق می‌پرداخته‌اند، و البته اخطار قطع به دلیل دیرکرد در پرداخت هم دریافت کرده‌اند. اگر سال‌ها درباره خسارات شیوه قیمت‌گذاری انرژی در ایران داد و فریاد می‌کردیم به اندازه همین قبض برق علی آقای کریمی نمی‌توانستیم واقعیات را بیان کنیم. خواهش میکنم به محاسبات زیر دقت کنید. ۱. برای تولید سه کیلووات‌ساعت برق یک متر مکعب گاز مصرف می‌شود، پس برای تولید ۶۲۸۰ کیلووات‌ساعت برق مصرفی منزل آقای کریمی ۲۰۹۳ مترمکعب گاز مصرف شده است. ۲. قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه و عراق حدود ۲۴ سنت دلار به ازای هر مترمکعب است، پس ۵۰۲۳۲ سنت دلار معادل ۵۰۲ دلار پول گازی است که برای تأمین برق منزل آقای کریمی صرف شده است. ۳. قیمت دلار در بازار امروز تهران ۲۴۹۰۰ تومان است، پس هزینه گاز مصرفی برای تأمین برق منزل آقای کریمی ۱۲۵۰۷۷۶۸ (دوازده میلیون و پانصد و هفت هزار و هفتصد و شصت و هشت) تومان شده است. ۴. وزارت نیرو هر کیلووات‌ساعت برق را از نیروگاه‌ها – به غیر از هزینه سوخت – به قیمت ۳۳۶ تومان می‌خرد؛ بنابراین هزینه تولید (تبدیل گاز به برق در نیروگاه) هم برای ۶۲۸۰ کیلووات‌ساعت برق مصرفی منزل آقای کریمی ۲۱۱۰۰۸۰ (دو میلیون و صد و ده هزار و هشتاد) تومان شده است. ۵. مجموع هزینه برق منزل آقای کریمی برای اقتصاد ملی ایران ۱۴۶۱۷۸۴۸ (چهارده میلیون و ششصد و هفده هزار و هشتصد و چهل و هشت) تومان شده است. ۶. شرکت توزیع برق با همه ملاحظات مربوط به تعرفه برق پرمصرف‌ها، از آقای کریمی خواسته ۴۶۳۰۱۷۵ تومان از مبلغ ۱۴۶۱۷۸۴۸ تومان را بپردازند. آقای کریمی به این ترتیب مبلغ ۹۹۸۷۶۷۳ تومان بابت برق مصرفی یک ماه منزل‌شان از اقتصاد ملی ایران یارانه دریافت می‌کنند. خوب دقت کنید که مبلغ یارانه برق منزل آقای کریمی برابر با یارانه ماهیانه ۴۵۳۰۰ تومانی ۲۲۰ نفر است. هیچ سخنرانی، برنامه تلویزیونی یا پژوهش علمی نمی‌تواند به این دقت و صراحت و شفافیت عمق ناعادلانه بودن نظام قیمت‌گذاری انرژی در ایران را نشان دهد. نظام موجود قیمت‌گذاری دستوری دولت بر انرژی، چیزی جز انتقال منابع ملی به برخوردارترین اقشار جامعه نیست. این نظام اقتصادی از اساس غیرعادلانه است. کدام کتاب عدالت حکم می‌کند یارانه ماهیانه ۲۲۰ نفر، به برق مصرفی یک نفر از ثروتمندترین اقشار جامعه منتقل شود؟ نتیجه‌گیری اجتماعی ۱. علی آقای کریمی مقصر این بی‌عدالتی نیست، او مثل هر شهروند دیگری طبق قوانین و رویه‌های موجود زندگی می‌کند. او زمانی با قواعد فیفا فوتبال بازی می‌کرد و حالا با قواعد این کشور برق مصرف می‌کند. ساختار دستوری قیمت‌گذاری انرژی است که از او می‌خواهد این مقدار بپردازد و ماهی قریب به ۱۰ میلیون تومان یارانه برق بگیرد. ۲. این ماجرا نباید به ابزاری برای حمله به سلبریتی‌هایی، چون علی کریمی تبدیل شود. آنها مثل همه شهروندان خودشان را با قواعد تطبیق می‌دهند. نقد قبض برق علی کریمی، نقد ساختار اقتصادی دستوری، با مداخله حداکثری بی‌کیفیت دولت در اقتصاد، و پوپولیسم پنهان در پس این وضعیت به نام عدالت است. دو نکته مهم:۱. سهم علی کریمی از رانت برق، با محاسبات فوق حداکثر سالی ۱۲۰ میلیون تومان یارانه برق است. این رقم در میان رقم واقعی رانت‌هایی که ناعادلانه در اقتصاد انرژی ایران توزیع می‌شوند هیچ نیست. رقم واقعی به ده‌ها و صد‌ها هزار میلیارد تومان در اشکال مختلف از جمله شامل هدررفت، می‌رسد.۲. اقتصاد و سیاست عمومی سال‌هاست راه‌های اجتناب از این بی‌عدالتی و هم‌زمان رسیدگی به اقشار محروم با نظام‌های رفاهی هوشمند و هدفمند را یافته است. جزییات افزایش تعرفه برق مدیر عامل توانیر جزییات افزایش تعرفه برق را اعلام کرد و گفت: براساس مصوبه هیات وزیران تعرفه مشترکان برق از اول اردیبهشت افزایش یافت اما این افزایش شامل مشترکان کم مصرف نمی‌شود و مشترکان پر مصرف نیز از خرداد ماه مشمول ۱۶ درصد افزایش تعرفه دیگر خواهند شد. محمد حسن متولی زاده با بیان اینکه مشترکان کم مصرف به دلیل بهره مندی از تخفیف کم مصرفی خود و رایگان شدن قبض برق مشمول افزایش تعرفه مصوب هیات وزیران نخواهند شد، اظهار کرد: براساس مصوبه هیات وزیران و در طرح برق امید مشترکان به سه دسته کم مصرف، خوش مصرف و پرمصرف تقسیم شده اند. وی ادامه داد: عملکرد این طرح در۶ ماه گذشته نشان داد حدود هفت میلیون مشترک توانستند با رعایت الگوی کم مصرفی در محدوده کم مصرف قرار گیرند و از صورت حساب با تخفیف ۱۰۰ درصدی برخودار شده و قبض رایگان دریافت کنند. انتظار می رود تعداد مشترکان کم مصرف به ۹ میلیون مشترک افزایش یافته و مشمول تعرفه تخفیفی شوند. ۳۳ درصد افزایش تعرفه در انتظار مشترکان پرمصرف مدیر عامل توانیر با بیان اینکه تعداد مشترکان پر مصرف هم که ۴ میلیون بودند حدود ۶ درصد کاهش یافت و این نشان از توجه مردم به رعایت مصرف دارد، گفت: برای مشترکان خوش مصرف که جامعه بیشتری هستند صورت حساب ها فقط ۷ درصد تغییر خواهد کرد و برای مشترکان پر مصرف این افزایش بیشتر است و در عمل ۱۶ درصد بعلاوه هفت درصد خواهد بود و اگر مصرف تعدیل نشود ۱۰ درصد دیگر اضافه می شود. متولی زاده اظهار کرد: با هدف توجه مشترکان پرمصرف، به زودی با آنان تماس تلفنی برقرار خواهد شد و نیز پیام آموزشی و بروشور اطلاع رسانی برای آنهاارسال می شود تا از شیوه های مدیریت مصرف اطلاع یابندو بدانند با چه روش هایی می‌توانند مصرف خود را کاهش دهند تا صورتحساب قبض آنها کمتر شود. مشترکان پر مصرف می توانند با اقدامات بسیار ساده ای ۱۰ درصد مصرف خود را کاهش داده و از ۳۰ درصد کاهش صورت حساب برخودار شوند. روشنایی بین جاده ای و اتوبان ها بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی است مدیرعامل توانیر ادامه داد: تمام تلاش و سعی خود را خواهیم کرد تا خاموشی نداشته باشیم و همکاری مردم در این باره از اهمیت بالایی برخودار است. نیروگاه های برقابی امسال حدود ۴۰ درصد کمبود تولید دارند که سبب به هم خوردن عرضه و تقاضا خواهد شد بنابراین لازم است کار بیشتری انجام شود و برنامه هایی تنظیم شده که درگام نخست از خود شروع کرده و با سخت گیرانه برخورد کردن سازمان های اداری و سازمان‌های وابسته به وزارت نیرو مکلف شده اند مصرف انرژی خود را ۵۰ درصد کاهش دهند. متولی زاده ادامه داد: امسال هم تعدیل روشنایی معابر پیگیری می شود و در گام بعد ادارات دولتی کنترل می‌شوند تا به طور حتم مصرف خود را کاهش دهند و مرحله بعد مشترکان خانگی است که امید می رود مشترکان پرمصرف خانگی با اطلاع رسانی ما و ارتباطی که با آنها برقرار خواهد شد و اموزش های داده شده توجه کنند و مصرف خود را کاهش دهند. وی در باره تعدیل روشنایی معابر گفت: در ایران روشنایی بین جاده ای و اتوبان ها بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی است و براساس این استاندارد ها جایی که تردد انسانی نیست نباید روشنایی وجود داشته باشد زیرا خودروها خود نور دارند ولی ما براساس عادتی که هست روشنایی های جاده ای را حفظ خواهیم کرد اما با اعمال تعدیل و یک درمیان کردن اینکار انجام خواهد شد. این تعدیل در روشنایی معابر شهری خیابان ها نخواهد بود.