اخلاق انتخاباتی

 سورنا عزیزی- هر جامعه‌ای با توجه به شرایط اجتماعی‌ ـ‌ فرهنگی و با در نظر گرفتن دوره‌های مختلف تاریخی ـ اعتقادی به یک شیوه حکومتی تمایل یافته، آن را به عنوان طرح حاکمیتی خود می‌پذیرد. جامعه ایران نیز از این قاعده کلی مستثنا نبوده است. لذا با عبور از مراحل مختلف تاریخی چون حکومت صفویه، دوران مشروطه و حاکمیت‌های استبدادی، طرح حاکمیت مردم سالاری دینی را به عنوان طرح غالب برگزیده است. این شیوه حکومت بر ارزش‌ها و مبانی اعتقادی ـ دینی مبتنی است و محل امتزاج دین و سیاست است، بنابراین باید توأمان، چه در اجرا و چه در نظریه، پای‌بند به شیوه مردم‌سالاری ممزوج با دین باشد.
از آنجا که انتخابات اساس نظام‌های مردم سالار است و با عنایت به وجود سه بعد اخلاق،  احکام و اعتقادات دین، جنبه اخلاق و انتخابات به عنوان دو قطب تعیین کننده در هر دو بعد نظام مردم سالار دینی خواهد بود.
جمهوریت یکی از عناصر مهم تشکیل دهنده نظام مقدس جمهوری اسلامی است که در جهت عینیت بخشیدن به آن، همه ساله، انتخابات متعدد و مهمی برگزار می گردد و مقام های عالی رتبه و منصب های مهمی به وسیله مردم، با واسطه یا بدون واسطه انتخاب می شوند. در هر انتخابات، افراد و گروه های مختلف با افکار و اهداف متفاوت می کوشند با ارائه شایستگی های خود، در رقابتی طاقت فرسا، آرای مردم را از آن خود کنند تا توفیق خدمت هر چه بیشتر به مردم و نظام اسلامی و رضایت خدا را به دست آورند.
به همین دلیل، از آغاز تا پایان تبلیغات و از پیروزی یا شکست تا پس از آن، افراد و گروه ها، نامزدها و هوادارانشان و پیروز شدگان و شکست خوردگان در انتخابات باید، در همه حال، اخلاق و آداب اسلامی را رعایت کنند و از انصاف و عدالت خارج نشوند که توفیق خدمت و رضایت خداوند جز از این طریق به دست نمی آید. بنابراین، تبیین انتخابات با تمامی مراحل و جنبه های آن از دیدگاه احادیث و آیات الهی امری بسیار ارزشمند و پسندیده است تا با عمل به آن الگویی مناسب در اختیار جهانیان و همه پویندگان راه حق قرار دهیم و راه و روش خود را از جویندگان زر و زور و قدرت جدا کنیم که «ما تشنگان خدمتیم، نه شیفتگان قدرت» و خداخواهیم، نه دنیاطلب و خودخواه.
اما آنچه در این انتخابات و سایر انتخابات بیش از همه باید مورد توجه قرار گیرد، بحث رعایت اخلاقیات است؛  چرا که رقابت های انتخاباتی باید براساس معیارهای اخلاقی تابع ضوابط و مقررات انتخاباتی به دور از اجحاف و رقیب کشی باشد. با توجه به اینکه اتهام زنی، افترا و مواردی از این دست، مدتی است که در بحث‌های رقابتی‌ جای باز کرده‌ و جلوه ناخوشایندی به آن داده‌اند، از این رو مسوولان کشوری بیش از پیش به این موضوع توجه کرده‌اند. در همین راستا رییس جمهوری کشورمان در 12 بهمن ماه بر این موضوع تاکید و اظهار داشت: «نباید انتخابات سال ۱۴۰۰ باعث شود خدای ناخواسته اخلاق و معنویت زیر پا گذاشته شود. همه باید برادرانه در کنار هم بایستیم.»  آشکار است که رعایت اصول اخلاقی در انتخابات می‌تواند نتایج و پیامدهایی مثبتی در جامعه داشته باشد که از جمله آنها می توان به شکل گیری و تداوم وفاق و همبستگی اجتماعی اشاره کرد.
در هر انتخابات هر یک از افراد از رای دهندگان تا نامزدها و مجریان امور وظایفی قانونی و مشخص بر عهده آنها می باشد که به لحاظ اخلاقی همه افراد موظف هستند وظایف خود را به خوبی انجام دهند. زیرا هرگونه کم کاری یا مسامحه موجب نقصان کار با کاهش کیفیت امور خواهد بود و هنگامی که تمامی افراد به طور جدی به فکر اجرای مطلوب و انجام وظایف به نحو احسن باشند به طور قطع آن کارها با کمترین نواقص و بهترین کیفیت به ثمر خواهد رسید و انتخابات نیز به عنوان یک جریان اجتماعی از این قاعده مستثنی نمی باشد چنانکه پیامبر اکرم (ص) می فرماید: کلکم راع و کلکم مسئول عن رعیه  یعنی همه شما در هر جایگاهی که هستید در حکم رهبری آن جریان را دارید و همه شما در عین حال نسبت به دیگر افراد که پایین تر از شما قرار دارند مسئول و پاسخگو می باشید.
بدین ترتیب به لحاظ اخلاقی هر کس در هر مرتبه از مراتب انتخابات که قرار دارد باید بر اساس وجدان خود احساس مسئولیت نماید و نسبت به انجام وظایف خود به نحو کامل و احسن انجام وظیفه نموده و از هرگونه کوتاهی خودداری نماید.