مجلس رؤیای صدا و سیما را محقق کرد

   امیر حسین سجادی - دیروز با تدوین مصوبه‌ای مدیریت و نظارت بر محتوای فضای مجازی را به سازمان صداوسیما سپرده شد.دو سال پیش جهرمی نسبت به چنین تصمیمی از سوی مجلس پیشین واکنش منفی تندی را نشان داده بود.این تصمیم در سالیان گذشته نیز چندین بار مطرح شده بود و هر بار وزارت ارتباطات نسبت به آن واکنش منفی داشت و در برخی مواقع نیز پای وزارت ارشاد به میان آمده بود. با این وجود نگرانی‌هایی وجود دارد که با پایان یافتن عمر دولت فعلی و نزدیک شدن به دولتی دیگر، ممکن است تیغ مجلس بیش از پیش برش داشته باشد و موانعی از سوی نهادهای دولتی برای برپایی چنین قانونی بوجود نیاید.
کنترل و نظارت بر محتواهای منتشر شده در فضای مجازی موضوعی است که از دیدگاه بسیاری از کارشناسان تقریبا شدنی نیست. جدا از اینکه یک سری نهادها مانند یوتوب که بستر بزرگی از انتشار محتوای ویدیویی هستند رسما در ایران فیلتر هستند و نظارت روی آنها چندان شدنی نیست، حجم زیاد محتواها کاری می‌کند که یک نهاد به سختی بتواند این حجم از کنترل را داشته باشد.
پیش‌تر «نوا صمدی» فعال حوزه رسانه در اینباره گفته بود: «عملی شدن این اتفاق هم نیاز به تعیین مصادیق و مدل اقتصادی تعریف شده دارد و باید دید که چه توجیه اقتصادی پشت آن نهفته است. این محتواها نان‌های شب بسیاری از گروه‌ها و شرکت‌ها هستند و یک‌شبه نمی‌توان آنها را از قالبی به قالب دیگر در آورد.  بیش از ۸۳ درصد داده‌های شبکه‌های اجتماعی، داده‌های ویدیویی است و این حجم از دیتا نمی‌تواند حتی دست یک پلتفرم بزرگ مثل آپارات باشد و در خود فضای وب هم بین چندین پلتفرم تقسیم شده است.» برخی از کارشناسان معتقدند با اتکا بر مفهوم حمایت از کالای بومی که شعار اخیر حاکمیت است، باید این مورد را در نظر داشت خود محتوای ویدیویی نیز نوعی محصول بومی به شمار می‌رود، حالا زیر نظارت‌های صدا و سیما قرار می‌گیرد که مقررات دست و پاگیر فعلی را احتمالا پیچیده می‌کند. صدا و سیما با بودجه‌ای نزدیک به ۱۵۰۰ میلیارد تومان که رقمی معادل وزارت‌خانه‌های کشور است، هنوز نتوانسته جلوی ریزش مخاطبان خود را بگیرد و حالا کنترل فضای بسیار بزرگ‌تر با بازیگران و مشتریان بیشتری را در سر دارد.
  مجوز مجلس به صداوسیما برای نظارت بر محتوا در فضای مجازی
نمایندگان مجلس در جلسه علنی صبح دیروز و در جریان بررسی ایرادات شورای نگهبان به لایحه بودجه بند ب تبصره ۶ را به این شرح اصلاح کردند: به وزارت امور اقتصادی و دارایی (سازمان امور مالیاتی کشور) اجازه داده می‌شود ظرف یکسال، آن بخشی از پرونده‌های مؤدیان مالیات بر ارزش افزوده دوره‌های سنوات ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۷، که اظهارنامه‌های خود را در موعد مقرر تسلیم نموده اند و تاکنون مورد رسیدگی قرار نگرفته‌اند، بر اساس دستورالعملی که به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور ظرف یکماه بعد از ابلاغ قانون تهیه می‌شود و به تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد، بدون رسیدگی، قطعی کند. همچنین جزء الحاقی بند ح تبصره ۶ به این شرح اصلاح شد: کلیه صاحبان حرف و مشاغل پزشکی، پیراپزشکی، داروسازی و دامپزشکی که مجوز آن‌ها توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و یا سازمان نظام پزشکی ایران صادر می‌شود و کلیه اشخاص شاغل در کسب و کار‌های حقوقی اعم از وکالت و مشاوره حقوقی و خانواده، مکلفند از پایانه فروشگاهی استفاده کنند.
نمایندگان جزء ۲ بند‌ی تبصره ۶ را نیز به این شرح اصلاح کردند: حق‌الامتیاز و حق السهم دولت از کارور‌های ارائه دهنده خدمات مخابراتی پس از پایان قرارداد فعلی آن‌ها به میزان ده واحد درصد (۱۰%) افزایش یافته و به حساب درآمد عمومی ردیف ۱۳۰۴۰۴ نزد خزانه داری کل کشور واریز می‌شود. منابع درآمدی حاصل از این افزایش از هر کارور، تا سقف بیست هزار میلیارد (۲۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال با نظارت مرکز ملی فضای مجازی صرف توسعه زیرساخت همان کارور در بستر شبکه ملی اطلاعات میگردد.  منابع حاصل از حق السهم دولت از کارور‌ها و شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنت مازاد بر شصت و نه هزار و هشتصد میلیارد (۶۹.۸۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال در ردیف ۱۳۰۴۰۴ تا سقف مبلغ یکصد و بیست و نه هزاروسیصدمیلیارد (۱۲۹.۳۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال صرف موارد زیر می‌شود:
۱–۲- توسعه زیرساخت ۵ میلیون پورت اینترنت ثابت پرسرعت توسط شرکت مخابرات ایران که امکان ارائه خدمات صوت و تصویری پیشرفته را داشته باشد.
۲–۲- حمایت از تولید محتوا در فضای مجازی
۲-۳- پروژه‌ها و طرح‌های مرتبط با فضای مجازی تحت نظارت و راهبرد مرکز ملی و در راستای مصوبات
شورای عالی فضای مجازی به خصوص «طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات» مصوب شهریور ۱۳۹۹ با اولویت بومی سازی تجهیزات و خدمات امنیت و تولید محتوا و سالم سازی، ذخیره سازی و پردازش کلان داده ها، حمایت از توسعه هوشمندسازی در قوای سه‌گانه و نیروی انتظامی و ایجاد یک زیرساخت مرجع ملی به‌نحوی که امکان نظارت برخط و قابل اتکای سهم ترافیک داخلی در کل مصرف اینترنت کشور فراهم شود.
۴– ۲– وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف است اقدامات مشخص شده در طرح سند کلان شبکه ملی اطلاعات در افق ۱۴۰۰ را محقق کند.
۵– ۲- مسؤولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر و نظارت بر آن، منحصراً بر عهده سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر (ساترا) سازمان صدا و سیما است. سازمان صداو سیما موظف است در راستای حفظ ارزش‌های ایرانی – اسلامی و نظام خانواده بر تمام مراحل تولید آثار حرفه‌ای در فضای مجازی نظارت کند و ضمن ارتقای کیفی تولیدات از اثرات سوء آن در جامعه جلوگیری به عمل آورد. ۶– ۲– وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف است به نحوی سیاستگذاری کند که توسعه اقتصاد دیجیتال بر بستر شبکه ملی اطلاعات دارای مزیت‌های مالی و اقتصادی قابل توجه نسبت به توسعه آن در خارج از شبکه ملی اطلاعات باشد. کارور‌های ارائه‌دهنده خدمات اجازه افزایش تعرفه اینترنتی مصرفی را در سال ۱۴۰۰ ندارند. در ادامه بند ل تبصره ۶ برای تامین نظر شورای نگهبان به این شرح اصلاح شد: در معاملات پیمانکاری کارفرما موظف است همزمان با هر پرداخت، مالیات بر ارزش افزوده متناسب با آن را به پیمانکار پرداخت کند. تا زمانی که کارفرما مالیات بر ارزش افزوده را به پیمانکار پرداخت نکرده باشد، سازمان امور مالیاتی کشور موظف است ضمن پاسخ به استعلام بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری، دفاتر اسناد رسمی و سایر دستگاه‌های اجرائی حق مطالبه آن از پیمانکار یا أخذ جریمه دیرکرد از وی را نخواهد داشت. در مواردی که بدهی کارفرما به پیمانکار به صورت اسناد خزانه اسلامی پرداخت می‌شود در صورت درخواست پیمانکار، کارفرما موظف است این اوراق را عیناً به سازمان امور مالیاتی کشور تحویل دهد. سازمان امور مالیاتی کشور معادل مبلغ اسمی اوراق تحویلی را از بدهی مالیاتی پیمانکار کسر و اسناد مذکور را به خزانه‌داری کل کشور ارائه می‌کند. خزانه‌داری کل کشور موظف است معادل مبلغ اسمی اسناد خزانه تحویلی را به‌عنوان وصولی مالیات منظور کند. بند ف تبصره ۶ نیز که در آن آمده بود «سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند مالیات بر ارزش افزوده گروه‌هایی از مؤدیان مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده را با اعمال ضریب کاهشی ارزش افزوده فعالیت آن بخش تعیین کند» از متن لایحه بودجه حذف شد. نمایندگان مجلس بند الحاقی۲۳ تبصره ۶ را به این شرح اصلاح کردند: دولت مکلف است نسبت به فروش اموال منقول و غیرمنقول در اختیار سازمان جمعآوری و فروش اموال تملیکی به استثنای اموال در اختیار، ولی فقیه به مبلغ چهار هزار و چهارصد میلیارد (۴.۴۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال اقدام و درآمد حاصل را پس از گردش خزانه به ردیف ۱۰۸۲۰۰ جدول شماره (۷) بابت غذا و پوشاک زندانیان واریز کند. بند الحاقی۲۴ تبصره ۶ نیز به این شرح اصلاح شد: به منظور تأمین قیر مورد نیاز کشور در سال ۱۴۰۰، درآمد حاصل از صادرات قیر مشمول مالیات می‌شود.
  حذف، تعویض یا جایگزینی
یکسال پیش معاون امور استان‌های سازمان صدا و سیما با بیان اینکه آینده‌پژوهان در مواجهه رسانه‌های سنتی مانند رادیو و تلویزیون با رسانه‌های نوین، پیامدهایی مانند «حذف، تعویض یا جایگزینی» را پیش‌بینی کرده‌اند، گفته بود: فضای جدید رسانه‌ای مجموعه‌ای از فرصت‌ها و تهدیدها را پیش روی رسانه ملی قرارداده که مهمترین آنها سهولت انتشار اطلاعات و اخبار، فرایند تولید کم هزینه و چالاک، دسترسی به جامعه مخاطبان گسترده و در عین حال پراکنده، کاربران جوان فعال به عنوان سرمایه های کم نظیر تولید و توزیع محتوا، ایجاد امکان ارزش افزوده برای تولیدات رسانه‌ای، تعامل با مخاطب و تبدیل ارتباط یک سویه به دوسویه، ایجاد امکان سیاستگذاری و برنامه ریزی برای تولید محتوای جذاب، تنوع و جذابیت قالبها و تولید محتوا و امکان ارائه محتوا است.
  کاهش اقبال به رسانه‌های سنتی، تهدید فضای مجازی
وی تغییر الگوی مصرف رسانه‌ای و کاهش میزان استفاده از رسانه‌های سنتی مانند رادیو و تلویزیون در برابر رسانه‌های نوین به ویژه در بین نوجوان و جوانان را از جمله مهمترین تهدیدات برشمرد و خاطرنشان کرد: از دیگر تهدیدات می‌توان به تغیر الگوی سبک زندگی و غلبه مولفه‌های گفتمانی متعارض با سبک زندگی ایرانی - اسلامی در فضای جدید رسانه‌ای بزرگترین مزیت جامعه ایرانی» خانواده محوری و سبک زندگی ایرانی – اسلامی اشاره کرد. دارابی با اشاره به تاثیرگذاری رسانه‌های نوین در هدایت و مدیریت افکار عمومی به ویژه در بحران‌های سیاسی، اجتماعی، به مسئله تکثر رسانه‌ای و تهدید مرجعیت رسانه در حوزه‌های مختلف کارکردی به ویژه کارکرد اطلاع‌رسانی و خبر پرداخت و افزود: تولید محتوای انبوه، متنوع و جذاب به ویژه با تاکید بر جذابیت‌های خارج از چارچوب ضوابط قانونی و اخلاقی رسانه ملی، ایجاد شبکه گسترده رسانه ای با ویژگی ارتباطات افقی و تهدید انحصار پخش گسترده صدا و تصویر و حضور گسترده و شبکه‌ای جریان‌های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و ... برای پیگیری آشکار و پنهان سیاست‌های نظام سلطه و تهدید گفتمانی برای رسانه ملی در قالب جنگ عجیب، پیچیده و خطرناک نرم از مهمترین تهدیدات فضای رسانه‌ای جدید است.
  بایسته‌ها در مواجهه با فضای مجازی چیست
معاون امور استان‌های رسانه ملی به بایسته‌های فضای مجازی اشاره و تصریح کرد: پژوهش، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی به منظور تحقق راهبرد حضور موثر در فضای مجازی و تدارک آرایش رسانه‌ای در فضای جدید ضرورتی انکارناپذیر و همواره مورد تاکید بوده است و حوزه های پیام به ویژه معاونت‌های فضای مجازی مراکز باید با همکاری حوزه‌های پژوهش و برنامه‌ریزی، تدوین برنامه عملیاتی مبتنی بر آینده‌پژوهی متناسب با ماهیت فضای مجازی و شناخت محیطی در هر استان را در دستور کار خود قرار دهند تا از این رهگذر بتوانند به ماموریت خطیر رسانه ملی در هدایت و مدیریت افکار عمومی دست یابند. دارابی گفت: برای دستیابی به این مهم برخی ملاحظات و بایسته‌ها وجود دارد که برخی از آنها شامل بررسی کمی و کیفی وضعیت نیروی انسانی فضای مجازی مراکز و فراهم کردن زمینه حضور نیروهای خلاق، باانگیزه، دارای قدرت تحلیل و کارآزموده در حوزه های تولید و توزیع محتوا، تنظیم منظومه محتوایی براساس سیاستهای کلان محتوایی ابلاغی، اقتضائات فضای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و تعیین دقیق تعهدات تولید و توزیع در این منظومه برای پرهیز از موازی کاری و دستیابی به تولید محتوای جذاب با توزیع گسترده، تسهیل فرایند تولید از طرح و برنامه تا توزیع است. وی افزود: ضرورت اهتمام ویژه معاونت فضای مجازی سازمان در فراهم کردن امکانات زیرساختی و حمایتهای مالی از مراکز، ایجاد و تقویت باشگاه فعالان فضای مجازی به منظور استفاده از ظرفیت فعالان مردمی، نیروهای جوان و انقلابی در فرایند تولید و توزیع محتوا، توجه بیش از پیش به رصد مدون فضای مجازی و ایجاد بانک سوژه و ایده و لحاظ آن در فرایند تولید محتوا در مراکز به صورت مستمر و پرهیز از انفعال با ورود برنامه ریزی شده و پیشرو برای در دست گرفتن ابتکار عمل در این فضا، اهتمام ویژه به تشکیل هیات‌های اندیشه‌ورزی و عملیاتی کردن خروجی این نشست‌ها در فرآیند تولید و توزیع محتوا در فضای مجازی استان‌ها و گسترش شبکه توزیع محتوا در فضای مجازی و حضور قدرتمند مراکز در فضای فرهنگی و رسانه‌ای استان است.
  لزوم بهره‌گیری از تولیدات مردمی و کاربرساخته
دارابی خواستار ایفای نقش مکملی بردوکست در فضای مجازی و اهتمام حوزه‌های پیام صدا، سیما و خبر برای هم‌افزایی با معاونت‌های فضای مجازی به منظور تقویت نقش مکملی و پیوست فضای مجازی برای تولیدات به ویژه برنامه‌های برند شد و خاطرنشان کرد: بهره‌گیری از تولیدات مردمی و کاربرساخته در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای ارتقای تعامل مخاطبان با رادیو و تلویزیون در فضای مجازی از دیگر بایسته‌ها به شمار می‌رود. معاون امور استان‌های صدا و سیما با بیان اینکه برنامه‌ سازان رسانه بیش از پیش نیازمند آموزش مستمر و عملیاتی برای آشنایی با فضای جدید رسانه ای هستند، گفت: ضرورت دارد دوره‌های آموزشی مدون به منظور آشنایی برنامه‌سازان با ظرفیت‌های تکنیکی فضای جدید و شیوه‌های عملیاتی بهره‌گیری از آن در دستور کار قرار گیرد.
وی با تاکید بر پیگیری رفع موانع موجود و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم فنی به منظور بهره‌برداری مراکز از سرویس‌های جدید ارائه خدمت در فضای مجازی مانند ظرفیت آی.پی.تی.وی (IPTV) افزود: لازم است با ارائه طرح‌های خلاقانه به منظور فعال شدن مراکز در این بسترها با اهتمام و همکاری معاونت فضای مجازی سازمان اقدامات جدی صورت بگیرد.
  ضرورت ارتقای سواد فضای مجازی
دارابی تصریح کرد: تولید برنامه‌های ویژه به صورت مستمر حداقل به طور هفتگی و با موضوع فضای مجازی با هدف ایفای نقش مکملی، آموزش و ارتقای سواد فضای مجازی، تعامل با فعالان فضای مجازی و ایجاد فرصت برای انتشار محتواهای تولیدی مراکز در فضای مجازی و تولیدات مردمی در صدا و سیما نیز امر دیگری است که مراکز باید آن را در اولویت قرار دهند، همچنین برندسازی از طریق تولید محتوا بر اساس اقتضائات استانی و ملی و محورهای منظومه محتوایی می‌تواند به جریان‌سازی در موضوعات خاص در فضای مجازی کمک کند. معاون امور استان‌های رسانه ملی با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه اهمیت فضای مجازی به اندازه اهمیت انقلاب اسلامی است، خاطرنشان کرد: این تعبیر، مسئولیت سنگینی را برعهده همه فعالان فضای مجازی که دل در گرو آرمان‌های بلند انقلاب اسلامی دارند، گذاشته است. دارابی با بیان اینکه فعالیت در فضای مجازی با ابلاغ رسمی و دستورالعمل و کلیشه‌های موجود ما را به هدف نخواهد رساند، عنوان کرد: شناخت ماهیت پیچیده فضای مجازی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مبتنی بر پژوهش و آینده‌نگری، بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و فرصت‌ها فضای نو پدید و اتخاذ آرایش رسانه‌ای ناشی از رصد دقیق این فضا، تولید چالاک  و توزیع گسترده شبکه‌ای با بهره گیری از ظرفیت‌های مردمی و حضور هوشمندانه در این فضا و توجه به ملاحظات و بایسته‌های ذکر شده، اهمیت زیادی در این حوزه دار