گزارش
سید یوسف وحدتی – اوایل امسال بود که علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران گفت که این کشور آماده است تا «بدون هیچ پیش شرطی» اقدام به «تبادل برای همه زندانیان و گفتگو» برای این مسئله با دولت آمریکا داشته باشد اما «آمریکا تاکنون از پاسخ خودداری کرده است.» ربیعی مدعی شده است که این پیشنهاد ایران بدلیل «شرایط شیوع بیماری کووید-۱۹ که جان شهروندان ایرانی را در زندان های آمریکا تهدید میکند»، میباشد. در ایالات متحده آمریکا شماری از شهروندان ایرانی با اتهاماتی مانند دور زدن تحریمهای وضع شده از سوی آمریکا علیه ایران در زندان هستند و در ایران نیز برخی شهروندان آمریکایی و یا با تابعیت دوگانه با اتهاماتی مانند «جاسوسی» و «همکاری با کشورهای متخاصم» بازداشت و زندانی شدهاند. هر دو کشور مدعی هستند که شهروندانشان بیگناه بوده و بیدلیل در زندان هستند. سخنگوی دولت ایران گفته بود که این کشور نگران وضعیت ایرانیان زندانی در آمریکا است و «اطلاعاتی دارد که شهروندان ایرانی در زندانهای آمریکا در شرایط مطلوبی نیستند و به خوبی مراقبت نمی شوند». دیروز هم در حالیکه مشاور امنیت ملی دولت ایالات متحده آمریکا از آغاز مذاکرات میان واشنگتن و تهران برای آزادی شهروندان زندانی این کشور در ایران خبر میدهد، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران میگوید با وجود دریافت درخواست، هنوز گفتوگویی در این باره شروع نشده است. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید روز یکشنبه در مصاحبه با شبکه سیبیاس آزادی شهروندان آمریکایی زندانی در ایران را یکی از اولویتهای دولت جو بایدن توصیف کرد و خبر از آغاز مذاکرات در این باره داد. با این حال ساعاتی بعد، سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در یک برنامه تلویزیونی گفت: «خبر گفتوگوی مستقیم ایران و آمریکا طوری که بیان شده صحت ندارد و هیچ گفتوگوی مستقیمی بین ایران و آمریکا انجام نشده است.» این مقام وزارت امور خارجه ، آزادی زندانیان ایرانی در خاک ایالات متحده را از اولویتهای دولت ایران توصیف کرد. خطیبزاده گفته است «برخی پیامهایی از دولت جدید آمریکا از طریق سفارت سوییس به عنوان حافظ منافع آمریکا و برخی وزرای امور خارجه کشورهای دیگر برای آمادگی پیگیری این موضوع دریافت شده است.» در حال حاضر دستکم چهار شهروند ایرانی-آمریکایی به اتهامهای امنیتی در زندانهای ایران به سر میبرند. جمهوری اسلامی در آخرین سال ریاست جمهوری با میانجیگری سفارت سوئیس، حافظ منافع ایالات متحده در ایران، یک شهرند آمریکایی با یک زندانی ایرانی در آمریکا مبادله شد. آمریکاییهای زندانی در ایران چه افرادی هستند؟ سیامک نمازی: وی که یک شهروند ایرانی- آمریکایی است، در اکتبر سال ۲۰۱۶ به اتهام جاسوسی برای ایالات متحده به ۱۰ سال زندان محکوم شد. همراه وی نیز باقر نمازی پدرش که برای پیگیری وضعیت فرزندنش به ایران سفر کرده بود، نیز بازداشت و به ۱۰ سال زندان محکوم شد. مراد طاهباز: وی نیز یک ایرانی- آمریکایی است که در پرونده معروف به کنشگران محیط زیست در ایران در ژانویه ۲۰۱۸ به همراه هفت نفر دیگر بازداشت و در نهایت به ۱۰ سال زندان محکوم شد. غلامرضا شاهینی: وی که نیز دو تابعیتی است در اکتبر سال ۲۰۱۶ به روزنامه لسآنجلس تایمز گفت که به اتهام همکاری با دولت خارجی پس از بازداشت در ژوئیه ۲۰۱۶ به ۱۸ سال زندان محکوم شده است. وی در سال ۲۰۱۷ از زندان گرگان با تودیع وثیقه آزاد شده بود. گرچه خبرگزاری فرانسه در گزارش خود به وضعیت فعلی وی اشارهای نکرده است اما به نظر میرسد شاهینی از ایران خارج شده باشد. کارن وفاداری: زرتشتی ایرانی- آمریکایی در ژوئن سال ۲۰۱۶ به اتهام جاسوسی بازداشت و در ژوئیه ۲۰۱۸ با قرار وثیقه آزاد شد. وی تا ژوئن ۲۰۱۹ همچنان در ایران بود. ایرانیهای زندانی در آمریکا چه افرادی هستند؟ سجاد شهیدیان: ایرانی ۳۳ ساله که از بریتانیا به اتهام دور زدن تحریمها به آمریکا مسترد شد. وی در تاریخ ۱۹ مه در دادگاهی در آمریکا حاضر شد. شهیدیان مدیر «شرکت پیمنت ۲۴» یک صرافی اینترنتی است. احمد رضا محمدی دوستدار، ۳۹ ساله و مجید قربانی ۶۰ ساله: محمدی دوستدار، تابعیت ایرانی- آمریکایی دارد اما مجید قربانی تنها تابعیت ایران را دارد. محمدی دوستدار در دادگاه به ۳۸ ماه زندان و آقای قربانی به ۳۰ ماه حبس محکوم شد. این دو از تابستان ۲۰۱۸ در بازداشت هستند. مهرداد انصاری: شهروند ۳۸ ساله ایرانی ماه مارس گذشته از گرجستان به آمریکا مسترد شد. وی متهم به صدور تجهیزات نظامی از ایالات متحده آمریکا به ایران و نقض تحریمها است. امین حسنزاده: یک مهندس ایرانی که در شهر دیترویت ایالت میشیگان به اتهام سرقت اسرار فنی و محرمانه و ارسال آنها به ایران در نوامبر ۲۰۱۹ بازداشت شد. وی دارای اقامت دائم در آمریکا است. حسنزاده متهم به رابطه آشکار با ارتش ایران شده است. بهروز بهروزیان: شهروند ۶۴ ساله ایرانی- آمریکایی مقیم نورث ساید آمریکا به اتهام نقض تحریمها و ارسال تجهیزات مورد استفاده میادین نفتی به ایران به ۲۰ ماه زندان محکوم شد. مهدی هاشمی: یک ایرانی- آمریکایی دیگر که در اوت ۲۰۱۹ بازداشت شد. وی متهم به برنامه ریزی برای ارسال کالاهای ممنوعه از آمریکا به ایران است.طبق گفته مقامهای آمریکایی اقدامهای وی تحریمهای آمریکا علیه ایران را نقض کرده است. بهرام کریمی، ۵۳ ساله ایرانی- کانادایی و علی صدر هاشمی نژاد ۴۰ ساله به ترتیب در مارس ۲۰۱۸ و ژانویه ۲۰۲۰ به اتهام حضور در یک پروژه مشترک بین ایران و ونزوئلا و ارسال بیش از ۱۱۵ میلیون دلار از ونزوئلا به ایران از طریق بانک های آمریکایی بازداشت شدهاند. ایران و ونزوئلا تحت تحریمهای آمریکا قرار دارند. مهین مجتهدزاده: ایرانی ۷۴ ساله در ژانویه ۲۰۲۰ به ۴۴۳ روز زندان محکوم شد. وی متهم بود که از طریق تامین قطعات توربینهای گازی و ارسال آن به ایران تحریمهای آمریکا را دور زده است. صدر عماد واعظ، پوران آزاد، حسن علی مشیر فاطمی، هر سه دارای تابعیت ایرانی- آمریکایی در آوریل ۲۰۱۸ بازداشت شدند. این سه تاجر متهم به نقض تحریمهای آمریکا علیه ایران شدهاند. هر سه از مدیران شرکت فناوری قاره سبز در تهران هستند. بهزاد پورقناد: ایرانی ۶۶ ساله که اتهام او نیز نقض تحریمهای آمریکا علیه ایران از طریق صادرات الیاف کربن به ایران است. وی در نوامبر ۲۰۱۹ به ۴۶ ماه حبس محکوم شد. وی در سال ۲۰۱۷ از آلمان به آمریکا مسترد شده بود. علیرضا جلالی: شهروند ۴۲ ساله ایرانی در ماه مارس ۲۰۱۸ به دلیل صادرات فناوریهای نظامی به ایران به ۱۵ ماه زندان محکوم شد. وی همچنان در زندان به سر میبرد. میلاد کلانتری: ایرانی ۳۵ ساله در دسامبر ۲۰۱۵ بازداشت شد و یکسال بعد اتهام سرقت هویت و کلاهبرداری اینترنتی را پذیرفت. وی به ۱۰ سال زندان محکوم شده است و پیش بینی میشود در ژوئن ۲۰۲۴ آزاد شود. رضا اولنگیان: شهروند دو تابعیتی ایرانی- آمریکایی که ۶۰ سال سن دارد و در مارس ۲۰۱۸ به ۲۵ سال زندان محکوم شد. وی در سال ۲۰۱۶ متهم به برنامه ریزی و تلاش برای فرستادن موشکهای زمین به هوا و تجهیزات دیگر به ایران شده بود. منصور ارباب سیر: ایرانی- آمریکایی ۶۵ ساله متهم به توطئه برای قتل سفیر وقت عربستان در آمریکا است. وی در سال ۲۰۱۱ بازداشت شده است و در ماه مه ۲۰۱۳ نیز به ۲۵ سال زندان محکوم شد. سابقه ایران برای مبادله زندانیان با آمریکا پیش از این عباس موسوی، سخنگوی سابق وزارت امور خارجه ایران روز پنجشنبه ۲۲ خرداد (۱۱ ژوئن) ضمن اعلام آمادگی ایران برای تبادل شمار بیشتری از زندانیان ایرانی و آمریکایی، گفت که ایران تمام تلاشش را در این زمینه به کار خواهد گرفت. به گزارش رسانهها موسوی تاکید کرد که ایران تا به حال نیز بارها برای اینکه مبادله زندانیان با آمریکا «چگونه و در چه قالبهایی» باشد آمادگی خود را ابراز کرده است. سخنگوی وزارت امور خارجه به تلاشهای کشور سوئیس در زمینه آزادی زندانیان اشاره کرد و گفت: «تعداد زندانیان آمریکایی به دلیل مشکلات امنیتی در ایران مشخص است همچنین با توجه به حسن نیت برخی کشورها از جمله سفیر و دولت سوئیس پیشنهادی برای آزادسازی این افراد از بعد انساندوستانه مطرح شد و ما نیز به این تلاشها توجه کردیم و اقداماتی انجام شد.» اظهارات سخنگوی وزارت امور خارجه دو روز پس از موضعگیری قوه قضاییه و خواست این وزارتخانه برای «هماهنگی تصمیمات» در این باره با قوه قضاییه مطرح شده است. غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضاییه ایران در نشست خبری سهشنبه ۲۰ خرداد با اشاره به موضوع تبادل زندانی میان ایران و آمریکا اظهار داشت که دلیل بازداشت مایکل وایت شهروند زندانی آمریکا در ایران «شاکی خصوصی» بود و او پس از «جلب رضایت شاکی خصوصی و پرداخت غرامت» و با توجه به سابقه پرونده پزشکیاش آزاد شد. اسماعیلی در این نشست عنوان کرد که قوه قضاییه برای کمک به «برخی از همکاران ما در آمریکا از جمله دکتر عسگری و دکتر طاهری که در آمریکا محبوس بودند» با آزادی مایکل وایت موافقت کرد. غلامحسین اسماعیلی همچنین گفته بود: «آقایان در بخشهای مختلف جایگاه خود و جایگاه قوه را بدانند و بدون هماهنگی با این قوا وعده آزادی همه اتباع بیگانه را به دیگران ندهند.« روز دوشنبه ۱۹ خرداد (۸ ژوئن) مجید طاهری، پزشک ایرانی که از ۳۳ سال پیش ساکن آمریکا بود و در ایالت فلوریدا طبابت میکرد به تهران بازگشت. او به اتهام دور زدن تحریمهای آمریکا به مدت ۱۸ ماه در بازداشت بود. طاهری با مایکل وایت شهروند آمریکایی زندانی در ایران مبادله شد که روز پنجشنبه ۱۵ خرداد به کشورش بازگشت. روز دوشنبه ۱۹ خرداد (۸ ژوئن) مجید طاهری، پزشک ایرانی مقیم آمریکا که به اتهام دور زدن تحریمهای آمریکا به مدت ۱۸ ماه در بازداشت بود به تهران بازگشت و مورد استقبال حسین جابری انصاری معاون امور مجلس و ایرانیان وزارت امور خارجه و خانوادهاش قرار گرفت. جابری انصاری در فرودگاه امام خمینی تهران به خبرنگاران گفت: «امیدواریم در روزهای آتی شاهد رهایی و آزادی همه ایرانیانی که در نقاط مختلف دنیا و آمریکا گرفتار هستند، باشیم و از همه ظرفیت خود در این زمینه استفاده میکنیم.» مجید طاهری هم ضمن قدردانی از وزیر خارجه و مسئولان ایرانی برای پیگیری آزادیاش، درباره پرونده خود توضیح داد که مشغول همکاری با دانشگاه تهران برای ساخت واکسن ضد سرطان بوده و «به اتهام واهی دور زدن تحریمهای آمریکا» زندانی شده است. به گفته مقامهای آمریکایی مجید طاهری به جرم نقض قوانین تحریمهای آمریکا علیه ایران به تحمل ۱۸ ماه حبس محکوم شده بود. او از ۳۳ سال پیش ساکن آمریکا بوده و در ایالت فلوریدا طبابت میکرده است. طاهری با مایکل وایت شهروند آمریکایی زندانی در ایران مبادله شد که روز پنجشنبه ۱۵ خرداد به کشورش بازگشت. وزارت خارجه آمریکا میگوید وایت از سال ۲۰۱۸ در بازداشت بوده و به ۱۳ سال حبس محکوم شده بوده است. علت بازداشت شهروند آمریکایی داشتن «شاکی خصوصی» عنوان شده است. آزادی مجید طاهری نشان داد که مذاکره و تلاشها بر سر تبادل زندانی میان آمریکا و ایران ادامه داشته و این اقدام مورد استقبال مسئولان دو کشور قرار گرفته است. برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران روز جمعه ۱۶ خرداد (۵ ژوئن) پس از مبادله زندانی با ایران اعلام کرد درهای دیپلماسی برای مذاکرات گستردهتر با ایران درباره برنامه هستهای جمهوری اسلامی و سایر موضوعات باز است اما تاکنون این مذاکرات محدود به آزادی و معاوضه زندانیان شده است. هوک گفت شمار بیشتری از شهروندان آمریکایی که در خارج به اشتباه بازداشت شدهاند آزاد خواهند شد. این مقام آمریکایی درباره جزئیات اظهارات خود توضیح بیشتری نداد. در دسامبر ۲۰۱۹ نیز ایران ژائو وانگ، یک شهروند آمریکایی را که به اتهام جاسوسی به سه سال حبس در ایران محکوم شده بود، با مسعود سلیمانی معاوضه کرد. سلیمانی نیز به نقض تحریمهای آمریکا متهم شده بود. برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران روز جمعه ۱۶ خرداد (۵ ژوئن) در باره امکان تبادل زندانیان ایران و آمریکا گفت که «شمار بیشتری از شهروندان آمریکایی که در خارج به اشتباه بازداشت شدهاند آزاد خواهند شد». هوک تاکید کرد که «درهای دیپلماسی برای مذاکرات گستردهتر با ایران» درباره برنامه هستهای جمهوری اسلامی و سایر موضوعات باز است اما تاکنون این مذاکرات «محدود به آزادی و معاوضه زندانیان» بوده است. در ایران هنوز تعدادی از زندانیان آمریکایی و سایر کشورهای غربی محبوس هستند. اکثر این زندانیان تابعیت دوگانه ایران و آمریکا را دارند. جمهوری اسلامی ایران هرازگاهی برخی از این زندانیان را با کشورهای دیگر معاوضه میکند،