مافیای ماندگار کنکور

  مریم شاهرخی - در ایران، سازمان سنجش آموزش کشور که سازمانی تحت نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است، متولّی اصلی برگزاری کنکور برای ورود به دانشگاه‌های دولتی است.این آزمون هر سال یک بار در ماه تیر برگزار می‌شود و گاهی هم به دلیل تداخل با ماه رمضان یا شرایط خاصی مانند شیوع کرونا در شهریور ماه برگزار شده است.
اوّلین کنکور ایران در سال ۱۳۴۸ برگزار شد و ۴۷,۷۰۳ نفر داوطلب در آن شرکت کردند. سؤالات اوّلین دوره کنکور، به صورت سؤالات جواب کوتاه طرّاحی شده‌بود. نفر اول در این کنکور مهدی حضرتی بود. آخرین دوره برگزار شده، آزمون سال ۱۳۹۹، پنجاه و دومین آزمون کنکور ایران بود.
از سال ۱۳۷۷ به صورت یک مرحله‌ای و برای پنج گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی، علوم انسانی، زبان‌های خارجی و هنر به‌طور جداگانه برگزار می‌شود.
در سال‌های اخیر، توجه داوطلبان کنکور به رشته‌ی تجربی بیش از پیش شده‌است. به طوری‌که تعداد شرکت‌کنندگان داوطلبان در کنکور تجربی در سال ۱۳۹۵ به ۵۱۹,۴۸۸ نفر رسید. این در حالی است که در همین سال تعداد شرکت‌کنندگان کنکور ریاضی فیزیک به ۱۶۲,۸۷۹ نفر و تعداد شرکت‌کنندگان کنکور علوم انسانی به ۱۶۱,۵۰۰ نفر و تعداد شرکت‌کنندگان کنکور هنر ۵۴,۶۹۷ نفر و در کنکور منحصراً زبان به ۱۱۵,۷۱۰ نفر بود. طبق این آمار، تعداد شرکت‌کنندگان کنکور تجربی در سال ۹۵ بیش از ۳ برابر داوطلبان کنکور علوم ریاضی‌فیزیک و علوم انسانی می‌باشد. علّت این امر بازار کار رشته‌های تحصیلی تجربی است. اما متأسّفانه با توّجه به آمار، تعداد پزشک‌ها بیشتر از بیماران خواهد شد و همچنین با توجه به افزایش بهداشت جهانی، اشباع‌شدن بازار کار این رشته‌های محبوب، دور از ذهن نیست.
از نکات جالب کنکور، احتمال قبولی متقاضیان با توجه به تعداد داوطلبان و ظرفیت دانشگاه‌ها است که به شرح ذیل است:
تجربی ۲۴٪
ریاضی ۱۱۸٪
انسانی ۹۰٪
هنر ۴۱٪
زبان ۲۷٪
  مافیایی که نمی گذارد کنکور حذف شود
سال ۸۶ بود که طرح «نحوه پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی» در مجلس تصویب شد؛ قرار بود براساس این قانون نقش کنکور در پذیرش دانشجو کم و در نهایت تا سال ۹۰کنکورکلاً حذف شود.
سال ۹۹ آمد و ١٣ سال هم از تصویب این قانون گذشت، نه تنها کنکور حذف نشد بلکه در این سال‌ها برخی از مسئولان ارشد کشور از مافیای کنکور و عوامل دخیل در آن گفتند که با قدرتی که دارند اجازه حذف کنکور را نمی‌دهد.
 محمد بطحایی وزیر سابق آموزش و پرورش گفته بود: «مافیای کنکور اجازه نمی‌دهد که حذف کنکور به نتیجه برسد. آنها زور و قدرت دارند. همین کنکور موجب شده تا دانش‌آموزان دچار مشکلات روحی شوند. البته بخشی از این اخبار در خبرهای رسمی می‌آید و بسیاری از خبرها در بولتن‌های محرمانه می‌آید که مثلاً فلان جوان به خاطر مشکلات روحی و روانی کنکور خودکشی کرد.حالا اینها کسانی هستند که خودکشی می‌کنند و ما در بولتن‌ها می‌بینیم.شما یقین داشته باشید که صدها برابر این افراد درگیر مشکلات روحی و از درون متلاشی می‌شوند.»
او گفته بود:» وقتی ما صحبت از مافیا می‌کنیم از پدیده‌ای حرف می‌زنیم که ظاهر و درونش متفاوت است ظاهرش خیلی زیبا و موجه است، اما درون آن بسیار تاریک و خطرناک است از این جهت کلمه مافیا برای کنکور به نظرم بسیار درست است. یعنی وقتی صحبت از کنکور می‌شود استدلال‌هایی در حمایت از کنکور مطرح می‌شود که همه می‌گویند باید کنکور باشد.
اما وقتی عمیق وارد این ماجرا می‌شوید و آثار و صدمات کنکور را در زمینه‌های مختلف حتی زمینه‌های آموزشی مورد بررسی کارشناسانه قرار می‌دهید متوجه می‌شوید این هیولا واقعاً همه تلاش‌های دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت را با خاک یکسان کرده است. کنکور در ٥٠سال پیش شکل گرفت و آن زمان ما نیاز به کنکور داشتیم و تا سال‌ها هم توانست مشکلات نظام آموزشی را حل کند اما حالا و در ادامه حیاتش تبدیل به سم مهلکی برای داوطلبان شده. پشت کنکور یک مافیاست و به‌نظرم، کسانی که در برقراری و حفظ وضع موجود و شرایط کنونی کنکور ذی‌نفع هستند، خواسته یا ناخواسته باید بپذیرند در رشد این غده سرطانی که هدفش نابودی نظام تعلیم و تربیت است، مسئول هستند.”
بطحایی گفته بود:» آدم‌های دور این سفره از خودم به‌عنوان یک وزیر سابق، تا یک نفر به‌عنوان کارشناس در وزارت آموزش و پرورش تا یک نماینده مجلس یا کسی که صدها ساختمان در اقصی نقاط کشور دارد و هزاران نفر جزو کارمندان این آقا هستند همه اینها کسانی هستند که دور این سفره‌اند یعنی شما وقتی بخواهید این سفره را جمع کنید همه این سفره را می‌گیرند چون هر کسی سهمی دارد و از جمله سازمان سنجش.البته به مدیران و مسئولان این سازمان هیچ اتهامی وارد نمی‌شود، همه آنها را می‌شناسم و بسیار مدیران دلسوزی هستند اما اگر در مجموعه سنجش دولایه پایین‌تر را نگاه کنید متوجه موضوع می‌شوید. شما وقتی یک سازمان سنجش درست کرده اید که صدها نفر مستقیم و هزاران نفر غیرمستقیم از درآمد آن ارتزاق می‌کنند چطور می‌خواهید کنکور را جمع کنید. ما به خود سازمان سنجش می‌گوییم. این چنین است که به نتیجه نمی‌رسیم ما اینگونه زمان را از دست می‌دهیم.
شما هر سال شاهد هستید که جوانان ما درگیر مشکلات روحی می‌شوند. البته بخشی از این اخبار در خبرهای رسمی می‌آید بسیاری از خبرها در بولتن‌های محرمانه می‌آید که مثلاً فلان جوان به خاطر مشکلات روحی و روانی کنکور خودکشی کرد. حالا اینها کسانی هستند که خودکشی می‌کنند و ما در بولتن‌ها می‌بینیم. شما یقین بدانید صدها برابر این افراد درگیر مشکلات روحی می‌شوند و از درون متلاشی می‌شوند.
  احتمال اعمال ۵ تغییر در کنکور ۱۴۰۱
اما شورای عالی انقلاب فرهنگی در ماه‌های اخیر درصدد برآمد این نواقص را برطرف کند که با دعوت از متخصصان و دانشگاهیان و در طی جلساتی که برگزار شد «ساماندهی کنکور» را آغاز کرد. در ابتدا مقرر بود این شورا ۸ سیاست برای اصلاح کنکور اجرایی کند که در نهایت ۵ سیاست را مصوب کرد.
  سیاست یک: جدا شدن سنجش از پذیرش و برگزار شدن کنکور بیش از یک بار در سال
منصور کبگانیان دبیر ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور گفت: سیاست اول برای ساماندهی کنکور جدا شدن فرآیند سنجش از پذیرش در کنکور است. در این طرح داوطلب بعد از برگزاری کنکور پذیرش شده و نمره و رتبه فرد هم مشخص می‌شود.
او افزود: جدا بودن سنجش از پذیرش یعنی سطح و رتبه علمی فرد جدا می‌شود و بر اساس یک پیشنهاد، این رتبه تا یک بازه زمانی مثلاً ۲ ساله معتبر است تا فرد بتواند با آزادی عمل بیشتری برای انتخاب رشته و دانشگاه اقدام کند. همچنین برای پرهیز از جنگ روانی که در دوران کنکور رخ می‌دهد، بر برگزاری بیش از یک بار آزمون در سال تاکید شد؛ البته علاقه داریم تعداد بیشتری امتحان برگزار شود، اما حداقل ۲ بار در سال پیشنهاد شد.
کبگانیان افزود: در کنکور فعلی یا بهتر است بگوییم مسابقه‌ای که با مشترک بودن سنجش و پذیرش توسط سازمان سنجش برگزار می‌شود، داوطلب بعد از قبولی در آزمون بلافاصله با رتبه کسب کرده در کنکور پذیرش هم می‌شود. با جدا شدن طرح سنجش از پذیرش علاوه بر رتبه فرد در کنکور سطح علمی و رتبه علمی طی فرآیندی تعیین می‌شود و نتیجه عمل هر فردی در کنکور باید قابل مقایسه باشد. در این طرح اجتناب از ارزیابی محفوظات و اندازه گیری عمق یادگیری داوطلبان در کنکور مورد بررسی و تاکید قرار گرفت و در برخی از زمینه‌ها داشتن کف نمره در کنکور نیز پیشنهاد داده شد.
قائم مقام ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی بر روی این امر بحث شد که سیاست سنجش تک بعدی و مسابقه‌ای در کنکور کنار گذاشته شود و سنجش به سمت سطوح بالای شناختی پیش برود و از محفوظات فاصله پیدا کنیم و حفظ محوری اصلاح شود، تا بتوانیم خلاقیت و عمق یادگیری را بررسی کنیم.
  سیاست دو: تأثیر سوابق تحصیلی سال آخر دانش آموزان در کنکور ۶۰ درصد می‌شود
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در این باره گفت: سیاست پیشنهادی در مورد پذیرش و جدا شدن آن از سنجش بود که در این خصوص در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی بحث شد، بر استفاده از سابقه تحصیلی به مقدار کافی تاکید شد و عددی که برای سابقه تحصیلی پیشنهاد شد ۶۰ درصد بود. علاوه بر این سوالات باید استاندارد باشد. اگر امسال دانش آموزی رتبه و معدلی کسب کرد باید بتواند دو تا سه سال از آن استفاده کند. نتیجه کنکور باید تا یک مدتی قابل اتکا باشد.
او ادامه داد: در سیاست دوم ساماندهی کنکور تصویب شد حداقل ۶۰ درصد به سابقه تحصیلی و عمق یادگیری این امر تخصیص داده می‌شود، آزمون تخصصی که همان آزمون سراسری کنکور است نیز ۴۰ درصد نقش خواهد داشت. بخشی هم به ارزشیابی و اندازه گیری استعداد، هوش و شخصیت شناسی اختصاص داده شد. در مجموع سیاست دوم به این صورت جمع بندی شد که، ملاک پذیرش داوطلبان مشتمل بر نتایج سابقه تحصیلی یادگیری، مطالب دروس و عمق یادگیری، آزمون سنجش تکمیلی تخصصی (کنکور سابق) و آزمون هوش و استعداد با ویژگی‌های زیر خواهد بود. سوابق تحصیلی سال آخر دانش آموزان به میزان حداقل ۶۰ درصد از معیار پذیرش و آزمون تخصصی تکمیلی به میزان حداکثر ۴۰ درصد معیار پذیرش خواهد بود.
  سیاست سه: پذیرش دانشجویان دوره کاردانی بر اساس سوابق تحصیلی
بر اساس سیاست شماره سه، پذیرش تمام دانشجویان در دوره‌های کاردانی پیوسته دانشگاه‌ها صرفا از طریق سوابق تحصیلی انجام خواهد شد. متقاضیان تحصیل در دوره کاردانی در مواردی با مشکلاتی رو به رو شده بودند و علاوه بر اینکه در هنرستان‌هایی تحصیل کرده بودند، در کنکور هم باید شرکت می‌کردند و چند دانشگاه مثل دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه فنی و حرفه‌ای برای ورود این افراد به کاردانی پیوسته، شرط شرکت در کنکور را گذاشته بودند، بر این اساس تصویب کردیم که پذیرش این دانشجویان فقط بر اساس سوابق تحصیلی انجام شود. این به معنای رها شدن سوابق نیست، بلکه سوابق تحصیلی جایگاه مهم خود را دارد، اما از کنکور مستثنی شد.
  سیاست چهار: جلوگیری از تبلیغات بی حد و حصر موسسات کنکوری
دبیر ستاد نقشه جامع علمی کشور در این باره گفت: سیاست شماره ۴ آسیب بسیار مهمی بود که این مسئله چندین بار پیش از این از سوی رییس محترم مجلس به مقام معظم رهبری گزارش شده بود. ممنوعیت و جلوگیری از تبلیغات بی حد و حصر شرکت‌ها و موسسات و آموزشکده‌های کنکور بدون مجوز از سوی رسانه‌ها باید متوقف شود.
کبگانیان تصریح کرد: به منظور برقراری محیط مناسب تحصیلی و جلوگیری از سوء استفاده از محیط مدارس، دانشگاه‌ها و احساسات خانواده‌ها برای کسب درآمد‌های سودجویانه، لازم است کلیه امور تبلیغاتی مربوط به فعالیت‌های آموزشی و کمک آموزشی این موسسات به‌صورت حضوری، مکتوب و مجازی در رسانه‌های عمومی دارای مجوز از وزارت آموزش و پرورش باشد.
او گفت: فعلا این سیاست‌ها معطوف به مقطع کارشناسی است یعنی شامل خروجی‌های مدارس وزارت آموزش و پرورش می‌شود و این موسسات باید برای تبلیغات از آموزش و پرورش مجوز داشته باشند و ما برای سایر مقاطع مرجع صدور مجوز و نظارت بر آن‌ها را تعیین خواهیم کرد.
کبگانیان با تاکید بر اینکه این مصوبه معطوف به دوره کارشناسی است، اضافه کرد: به همین دلیل مسئول صدور مجوز را آموزش و پرورش اعلام کردیم و مسئولیت نظارت، ارزیابی و پاسخگویی به فعالیت‌های غیرمجاز موسسات برعهده این وزارتخانه که مجوز فعالیت آن موسسه را صادر کرده است، خواهد بود. بر همین اساس رسانه‌ها موظف هستند که تمام فعالیت‌های تبلیغی موسسات آموزشی و کمک آموزشی بدون مجوز از آموزش و پرورش را ممنوع و متوقف کنند.
  سیاست پنجم: پذیرش پزشکی از لیسانس در رشته‌های پزشکی
سیاست بعدی در رابطه با رشته‌های پزشکی تصویب شد. با توجه به اینکه توزیع نامتعارف داوطلبان در رشته‌های مختلف و استعداد‌های مختلف داوطلبان، انواع مختلف هوش‌ها در رشته‌های مختلف نیاز است. در حال حاضر خانواده‌ها اطلاعات کمی از هدایت تحصیلی و رشته‌ها دارند که خود آسیب جدی وارد کرده است. در این جلسه سیاست پیشنهادی مبنی بر اینکه درصدی از کل پذیرش رشته‌های پزشکی با اولویت دانشگاه‌های برتر از مقطع کارشناسی وارد رشته‌های پزشکی شوند، به تصویب رسید؛ که بر این اساس متقاضیان می‌توانند از دوره کارشناسی یکی از رشته‌های علوم پایه، علوم پزشکی یا مهندسی وارد دکتری حرفه‌ای پزشکی شوند.
  سیاست‌های ساماندهی کنکور چه زمانی عملیاتی می‌شوند؟
دبیر ستاد نقشه جامع علمی کشور اظهار کرد: اعمال این سیاست مربوط به سال‌های بعد از کنکور ۱۴۰۰ است و هنوز زمان اعمال آن‌ها اعلام نشده است و داوطلبان کنکور ۱۴۰۰ هیچ نگرانی از این بابت نداشته باشند.
کبگانیان اضافه کرد: بعد از نهایی شدن این موضوع که فعلاً در قالب طرح در حال بررسی است، فاصله زمانی حداقل یک ساله را برای خانواده‌ها و داوطلبان کنکور خواهیم گذاشت تا بتوانند خودشان را با سیاست‌های جدید تطبیق دهند. مجلس شورای اسلامی اعلام آمادگی کرده است که اگر براساس سیاست‌های ساماندهی کنکور، مصوبه قانونی مورد نیاز بود همکاری‌های لازم صورت گیرد.
سیاست‌های ساماندهی کنکور نیازمند تصویب در صحن علنی شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور سران قوا و همچنین مجلس شورای اسلامی است. این سیاست‌ها به این معنی نیست که کنکور حذف شود بلکه داوطلبان باز هم کنکور خواهند داشت، اما شکل و نوع آن تغییر خواهد کرد و سوابق تحصیلی با همکاری وزارت آموزش و پرورش در این روند و در پذیرش و سنجش نقش خواهد داشت. بعد از تصویب این سیاست‌ها زمان اجرایی شدن آن هم اعلام می‌شود تا داوطلبان بتوانند فرصت لازم برای ثبت نام را داشته باشند.