نگران تحقق اینترنت ماهواره ای و دور زدن فیلترینگ

   امیرحسین سجادی - اینترنت ماهواره ای گام به گام به ما نزدیک می شود. این اینترنت در امریکا جواب داده است . نتایج نظرسنجی‌‌های مختلف نشان ‌می‌دهد کاربران اینترنت در آمریکا، سرویس اینترنت ماهواره‌ای استارلینک شرکت اسیپس ایکس را به اینترنت خانگی ۵G ترجیح ‌می‌دهند. نظرسنجی مرکز Reviews.org نشان داد که ۵۱ درصد از مصرف‌کنندگان اینترنت در آمریکا، به‌دنبال سوئیچ کردن به سرویس اینترنت ماهواره‌ای استارلینک هستند. حتی اگر تما‌می ‌این افراد مردد را هم به جمع کاربران خواهان اینترنت خانگی ۵G اضافه کنیم، ‌می‌بینیم که اختلاف بسیار کمی‌ میان علاقه‌مندان به این دو سرویس اینترنت وجود دارد.
اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به‌عنوان یکی از بهترین گزینه‌‌ها برای مناطق روستایی و حاشیه‌ای محسوب ‌می‌شود. طبق آخرین گزارش‌‌ها، حدود ۵/ ۱۹ درصد از آمریکایی‌‌ها در این مناطق زندگی ‌می‌کنند و حال اگر اسپیس ایکس، درهای اینترنت ماهواره‌ای خود را به روی این مناطق باز کند، شاهد هجوم میلیون‌‌ها کاربر به استفاده از این سرویس و کنار گذاشته شدن سرویس‌‌های اینترنت کابلی خواهیم بود.
  اینترنت ماهواره ای در ایران
به طور کلی در تعریف این نوع از اینترنت باید گفت امواج از طریق ماهواره ارسال میشود و کاربر برای دریافت آن باید از تجهیزات مخصوص آن یعنی دیش و دریافت کننده امواج استفاده کند. این تجهیزات گران است و در کشورهایی مانند ایران تهیه آن دشوار است. دو نوع سرویس جدا در این نوع اینترنت ارائه میشود اول آپلود و دیگری دانلود و فقط امکان استفاده از یکی محیاست یعنی همانند اینترنت معمولی نمیتوان هم فایلی را ارسال و هم دریافت کرد. سرعت در وب گردی کم اما در دانلود قابل توجه است. بانک ها در دنیا از این نوع سیستم برای ارتباط با مرکز داده استفاده میکنند. چند ماهواره مانند یوتلست در مناطقی از ایران این نوع اینترنت را ارائه میدهند. در چند سال اخیر پیشنهاد استفاده کشورهایی که دسترسی کمی به اینترنت دارند مثل مناطقی از آفریقا یا کشورهایی که سانسور اینترنت دارند مثل ایران داده شده و اقداماتی از طرف شرکت هایی مانند استارلینک توسط اسپیس اکس در حال انجام است و در قدم اول روستاهایی در آمریکا و کانادا به آن متصل میشوند.
پیش از این خبرهایی شنیده شده بود مبنی بر این که اینترنت ماهواره ای رایگان در آینده‌ای نزدیک در اختیار مردم خاورمیانه مانند کشورهای افغانستان و عراق و همچنین برخی  کشورهای آفریقایی که دسترسی مناسبی به اینترنت ندارند، قرار می‌گیرد. شرکت Quika آمریکا هم یکی دو سال پیش اعلام کرده بود اینترنت ماهواره ای رایگان و پرسرعت را با هدف برطرف کردن نابرابری اقتصادی و اجتماعی برای ساکنان کشورهای در حال توسعه یا توسعه نیافته ارائه می‌کند. این شرکت به اپراتور ماهواره‌ای تالیا تعلق دارد و می‌خواهد در مرحله اول دسترسی ساکنان خاورمیانه و آفریقا را به اینترنت رایگان و پرسرعت برقرار کند. البته هنوز مشخص نشده که آیا این ادعای شرکت Quika رنگ واقعیت به خود می‌گیرد یا تبلیغاتی بیش نیست و البته در صورت اجرایی شدن آن نیز مشخص نیست آیا اطلاعات کاربرانی که از این نوع ارتباطات استفاده می‌کنند امن هست یا خیر؟
در مجموع باید بگوییم که دسترسی به اینترنت ماهواره ای امکان‌پذیر است، اما در حال حاضر هزینه‌های زیادی خواهد داشت و از لحاظ قانونی نیز مشکلات زیادی دارد. با این حال به نظر می‌رسد باید فعلا منتظر بمانیم و ببینیم سرنوشت اینترنت ماهواره ای پروژه‌هایی مانند وان وب و استارلینک اسپیس ایکس به کجا ختم می‌شود و شاید در سال‌های آینده دسترسی به اینترنت ماهواره ای با هزینه پایین و کیفیت بالا امکان‌پذیر شود.
  با آمدن اینترنت ماهواره‌ای عملا ممکن است کل شبکه ملی اطلاعات زیر سوال برود
دیروز ابوالحسن فیروزآبادی با بیان اینکه کارگروهی در مرکز ملی فضای مجازی برای مواجهه با خدمات اینترنت ماهواره‌ای تشکیل شده است، اظهار داشت: به هر حال برای مواجهه با این فناوری راه حل های مختلفی وجود دارد که آن را بررسی و پیگیری می‌کنیم.
دبیر شورای‌عالی فضای مجازی از برنامه‌ریزی برای تدوین مقررات استفاده از اینترنت ماهواره‌ای خبر داد و گفت: برای آنکه با ورود این فناوری، حکمرانی فضای مجازی خدشه دار نشود، باید تدابیری صورت داد.
وی از برنامه ریزی برای مقررات گذاری استفاده از اینترنت ماهواره‌ای، توسط کاربران در کشور خبر داد و گفت: از سوی دیگر برای شرکت‌هایی که نسبت به ارائه خدمات منظومه‌های ماهواره‌ای اقدام می‌کنند باید مقررات تدوین شود. در همین حال باید یک سری مجوز صادر شود تا کسانی که می‌خواهند در کشور از طریق این شبکه‌های دسترسی فعالیت کنند حتماً اخذ مجوز کنند.
فیروزآبادی ادامه داد: علاوه بر حوزه مقررات گذاری، برای آنکه حکمرانی فضای مجازی کشور دچار خدشه نشود، باید اقداماتی صورت گیرد. یک سلسله تدابیری را در مرکز ملی فضای مجازی در نظر گرفته‌ایم که از مهمترین این تدابیر، تقویت شبکه اینترنت ثابت کشور است.
وی گفت: ما مواجه هستیم با این موضوع که منظومه‌های ماهواره‌ای در حال آمدن هستند و با آمدن آن، ممکن است که به یکباره کل شبکه ملی اطلاعات زیر سوال برود؛ اگر شبکه ملی اطلاعات نتواند خدمات بهتر، ارزان‌تر و با سرعت بیشتر و با تنوع بیشتر ارائه دهد، عملاً شبکه ملی، تحت الشعاع شبکه‌های جهانی اینترنت ماهواره‌ای که عمدتاً هم آمریکایی هستند قرار خواهد گرفت. بنابراین توجه بیشتری می‌طلبد که ما شبکه اینترنت ثابت کشور را توسعه دهیم. فیروزآبادی تاکید کرد: متأسفانه شبکه ثابت اینترنت در سال‌های گذشته به دلیل نامناسب بودن مدل درآمدی و به دلایلی دیگر، توسعه مناسب پیدا نکرده و وزارت ارتباطات در این رابطه کوتاهی دارد و مقصر است. در این حوزه شبه انحصار مخابرات را در مقابل شرکت‌های FCP داریم و در بخشی از قسمت‌های شبکه، مانند کابل، شاهد انحصار هستیم. در این راستا یا باید انحصار شکسته شود و یا مخابرات ایران بپذیرد که با سرعت کافی، سرویس‌های لازم را ارائه دهد. وی گفت: با این عدم توسعه، امنیت فضای مجازی کشور را در خطر می‌بینیم. وی تصریح کرد: در کنار این تدابیر، توسعه شبکه موبایل نیز باید در دستور کار باشد که بتواند خدمات متنوع، ارزان‌تر و مناسب‌تری را در اختیار کاربران قرار دهد. در حوزه فضا نیز باید تدابیری انجام شود. در همین حال برای اینترنت ماهواره‌ای، در حوزه بین المللی نیز باید اقداماتی صورت گیرد تا بحث حاکمیت سرزمینی ما رعایت شود. برای این موارد متعدد، کار گروههای متعددی تشکیل شده و مرکز ملی فضای مجازی، ظرفیت قابل توجهی را برای رسیدگی به این موضوع اختصاص داده است.
  چگونه از اینترنت ماهواره‌ای استفاده کنیم؟
شرکت‌هایی مانند اسپیس ایکس و وان وب به دنبال ارسال ماهواره‌های متعدد به مدار زمین و ارائه خدمات اینترنتی پرسرعت و ارزان هستند. اما اینترنت ماهواره ای چیست و چگونه می‌توان به آن دسترسی داشت؟
اینترنت ماهواره‌ای در یکی دو سال اخیر بیشتر از همیشه مورد توجه جهانیان قرار گرفته است. Satellite Internet یکی از انواع دسترسی به اینترنت است که به وسیله ماهواره‌ها صورت می‌پذیرد. این نوع از اینترنت بیشتر برای مواقعی به کار می‌رود که اینترنت زمینی معمولی به خوبی امکان‌پذیر نباشد یا کیفیت پایینی داشته باشد و به این ترتیب ماهواره‌های مدار زمین وظیفه تامین اینترنت پرسرعت و باکیفیت را بر عهده می‌گیرند.
اتصال به اینترنت از طریق ماهواره می‌تواند اتفاق بسیار بزرگی در راستای ارتقای کیفیت زندگی مردم و توسعه کسب و کارهای دیجیتالی باشد. با محقق شدن این اتفاق، نیمی از جمعیت دنیا که هنوز به اینترنت باکیفیت و ارزان دسترسی ندارند نیز می‌توانند به اینترنت پرسرعت و باکیفیت دسترسی داشته باشند و شاید زندگی‌شان دگرگون شود. طبق آخرین آمار، در حال حاضر حدود ۳.۵ میلیارد نفر در جهان به اینترنت باکیفیت دسترسی ندارند و به همین دلیل دسترسی این افراد در سراسر دنیا به اینترنت سریع با قیمت مناسب به یکی از اهداف مهم شرکت‌های این حوزه تبدیل شده است.
همواره در یک ارتباط اینترنتی، حجمی از داده ارسال و حجمی از آن دریافت می‌شود. هرچه سرعت ارسال و دریافت داده بیشتر شود، ارتباط اینترنتی نیز پرسرعت‌تر می‌شود که این امر به یک پهنای باند گسترده نیاز دارد. در اینترنت ماهواره ای بسته به نوع سرویس برای دریافت و ارسال داده از پهنای باند وسیع ماهواره‌ها و تکنولوژی دی وی بی یا Digital Video Broadcasting استفاده می‌شود و به این صورت داده‌ها با سرعت بسیار بالای بین ۴۰۰ کیلوبیت بر ثانیه تا ۲ مگابیت بر ثانیه مبادله می‌شوند.
  انواع اینترنت ماهواره ای
در اینترنت ماهواره ای یک طرفه یا One Way، دریافت داده‌ها با استفاده از ماهواره انجام می‌شود و کاربر می‌تواند بدون اشغال کردن خط تلفن با سرعت بالا داده‌ها را با تکنولوژی DVB دریافت کند. اما بخش ارسال داده‌ها همچنان وجود دارد و شما به خطوط تلفن ADSL یا وایرلس نیاز خواهید داشت که این موضوع یکی از نقاط ضعف ارتباط ماهواره ای یک طرفه محسوب می‌شود. علاوه بر آن شما باید یک اکانت از ارائه کننده سرویس اینترنت ماهواره ای بخرید و به تهیه یک کارت اعتباری معتبر مانند مستر کارت یا Visa نیز نیاز خواهید داشت. به این ترتیب هزینه زیادی روی دست شما می‌گذارد و عملا در ایران امکان‌پذیر نیست. راه دیگر هم این است که از طریق شرکت‌های واسط داخلی وارد عمل شوید که در این حالت هزینه‌های شما تا حدودی کاهش پیدا می‌کند.
در اینترنت ماهواره ای دو طرفه یا Two Way کاربر برای ارسال دیتا به استفاده از خطوط تلفن ADSL یا وایرلس نیازی ندارد، چرا که ارسال و دریافت داده از طریق ماهواره صورت می‌گیرد. اما در این صورت نیز شما باید تجهیزات ماهواره‌ای حرفه‌ای و گران‌قیمتی مانند دیش و LNB و ریسیور تهیه کنید و مجوزهای رسمی را از مراجع قانونی بگیرید، چون در صورت ردیابی و استفاده غیر قانونی از آن تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد. به همین دلیل بیشتر دستگاه‌های دولتی و امنیتی به استفاده از این نوع ارتباط ماهواره‌ای روی می‌آورند. بنابراین در حال حاضر اینترنت ماهواره ای به آسانی و با قیمت مناسب در اختیار کاربران به خصوص کاربران ایرانی قرار نگرفته و شاید در سال‌های آینده با گسترش این نوع ارتباطات، همه چیز تغییر کند.
همچنین یک نوع اینترنت ماهواره ای آفلاین هم وجود دارد که در آن نیازی به خرید اکانت و پرداخت پول نخواهید داشت و با استفاده از کارت DVB، دیش و ال ان بی و نرم افزاری مانند اسکای نت (Skynet) می‌توانید به اینترنت دسترسی داشته باشید. البته در این حالت کاربران مجبور خواهند بود فقط اطلاعاتی را دریافت کنند که پیش‌تر توسط دیگر کاربران اینترنت ماهواره ای آنلاین دانلود شده است و به همین دلیل شاید گذاشتن نام اینترنت بر روی آن چندان درست نباشد.
  شرکت‌های پیشرو در ارتباطات ماهواره ای
مدتی پیش شرکت ایلان ماسک با شرکت اسپیس ایکس (SpaceX) چند ده ماهواره را به صورت زنجیره‌ای به مدار زمین پرتاب کرد و طی چند سال آینده، صدها ماهواره دیگر توسط این شرکت برای انجام پروژه جهانی استارلینک پرتاب خواهند شد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که با اجرای موفقیت‌آمیز این پروژه، می‌توان به کمک اینترنت ماهواره ای به فیلترینگ اینترنت پایان بخشید. شرکت وان وب (OneWeb) نیز یکی دیگر از شرکت‌هایی است که می‌خواهد این کار را انجام دهد. طبق اخبار منتشر شده، وان وب تا سال ۲۰۲۷ میلادی یعنی حدود ۸ سال دیگر، بالغ بر ۹۰۰ ماهواره را در مدار زمین قرار می‌دهد که برنامه بسیار بلندپروازانه‌ای به نظر می‌رسد. پیش از این تحقق چنین پروژه‌هایی مشکلات زیادی داشت، چرا که فاصله زیاد ماهواره‌ها و تعداد اندک آنها باعث می‌شود ارتباطات اینترنت ماهواره ای با تاخیر چند دهم تا چند ثانیه‌ای مواجه شود. بیشتر ماهواره‌ها در فاصله حدود ۳۶ هزار کیلومتری زمین و در مدار ثابت قرار می‌گرفتند که این فاصله زیاد باعث می‌شد ارتباطات اینترنتی چندان مناسب نباشد، اما اکنون شرکت‌هایی مانند اسپیس ایکس می‌خواهند ماهواره‌های خود را در مدار بسیار نزدیک‌تر به زمین و در فاصله حدود ۵۰۰ کیلومتری زمین ثابت نگه دارند که به این ترتیب مشکلات قبلی برطرف می‌شود. اسپیس ایکس می‌خواهد ماهواره‌های خود را به صورت شبکه‌ای در تعداد حدود ۱۲ هزار عدد در مدار قرار بدهد که البته بسیاری از کارشناسان معتقدند قرار دادن این تعداد ماهواره در مدار زمین طی چند سال آینده به دور از واقعیت است. اسپیس ایکس اعلام کرده در مرحله اول پروژه استارلینک، حدود ۴۰۰ ماهواره فعالیت خود را در مدار زمین شروع می‌کنند و اگر خدمات آنها مورد رضایت مشتریان قرار بگیرد، در فاز دوم تعداد ماهواره‌ها به ۸۰۰ عدد افزایش پیدا می‌کند و طبیعتا با افزایش تعداد ماهواره‌ها، کیفیت و سطح پوشش اینترنت نیز بهبود می‌یابد.
شرکت کانادایی «تله ست»، استارت اپ تحت حمایت ژاپنی‌ها و آمریکای لایتینی‌ها با نام «لئوست»، ایریدیوم و یک شرکت دولتی چینی از دیگر کمپانی‌هایی هستند که برنامه دارند تا چندین ماهواره را به منظور تامین ارتباطات فوق سریع در مدار قرار بدهند و به این ترتیب اینترنت ماهواره ای روز به روز گسترده‌تر از قبل می‌شود. البته قرارگیری این همه ماهواره در مدار می‌تواند مشکلاتی نیز به همراه داشته باشد. با تجمع این ماهواره‌های جدید، فضا پر از اشیایی می‌شود که ممکن است خطر برخورد آنها با یکدیگر یا سایر سفینه‌های فضایی را افزایش دهد. همچنین کشورهایی که در آن فیلترینگ با شدت زیادی اجرا می‌شود، بسیار نگران تحقق اینترنت ماهواره ای و دور زدن فیلترینگ هستند.