گزارش
جواد ایراندوست - روز گذشته نایب رئیس هیئت مدیره سازمان تامین اجتماعی با بیان اینکه برآوردها نشان می دهد اکنون در حوزه بیمه های بازنشستگی هفت میلیون نفر فاقد پوشش بیمه بازنشستگی هستند گفت: اگر با کمکی که دولت در آزمون وسع می کند این افراد خودشان در پرداخت حق بیمه شان مشارکت کنند، بر اساس قانون اعداد بزرگ، نسبت بستگی صندوقی که اینها را بیمه می کند رشد خوبی خواهد داشت علی حیدری در سومین وبینار نظام متمرکز تامین اجتماعی برای آحاد مردم که به همت موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی برگزار شد درباره تامین مالی نظام متمرکز تامین اجتماعی گفت: یک پرسش این است که آیا در شرایط اقتصادی دولت به ویژه به علت کرونا و تحریم، آیا به لحاظ مادی تامین مالی این طرح امکان پذیر است؟. وی افزود: طی چندسال گذشته هرگاه بحث نظام چندلایه تامین اجتماعی مطرح شده و حتی آیین نامه های آن به کمیسیون اجتماعی دولت رفته، این دیدگاه مطرح بوده که اکنون شرایط مناسب نیست و بار مالی آن قرار است چگونه تامین شود؟. نایب رئیس هیئت مدیره سازمان تامین اجتماعی با اشاره به اینکه اولین فرض ما برای ورود به بحث این است که فرض کنیم قرار نیست پول و اعتبار جدیدی به این حوزه اختصاص یابد گفت: اکنون ۱۴۰ هزار میلیارد تومان منابع در حوزه رفاه اجتماعی از محل بودجه عمومی هزینه می شود. حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان یارانه های آشکاری است که پرداخت می شود که البته این دو همپوشانی هایی دارند. دولت حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان نیز به یکی دو صندوق بازنشستگی کمک می کند. حیدری ادامه داد: حتی اگر فرض کنیم قرار نیست اعتبار جدیدی برای نظام متمرکز اختصاص یابد، در این صورت باز هم نیاز داریم چنین نظام متمرکزی داشته باشیم، زیرا عدم شفافیت و محاسبه پذیری در پرداختی ها داریم. با همپوشانی های مساعد و نامساعد، برخورداری های مضاعف، من غیرحق و مکرر، عدم وجود در صرفه در مقیاس و عدم امتناع فعلی رفاه و تامین اجتماعی بر اطلاعات ثبتی و عملیاتی مواجیهم. وی افزود: اکنون آزمون وسع انجام نمی شود. وقتی آب و برق و گاز را رایگان می کینم باید مابه ازای مالی آن در پرونده رفاهی افراد بنشیند تا مردم و حاکمیت بدانند چه هزینه هایی صرف امور مختلف می شود. یا در قالب طرح تحول سلامت افرادی را داریم که برخوردار هستند ولی چون دسترسی به بیمارستان دولتی دارند برای یک عمل دولتی ۳۰۰، ۴۰۰ میلیون برایشان هزینه می شود اما چنین مواردی در پرونده رفاهی افراد ثبت نمی شود. نایب رئیس هیئت مدیره سازمان تامین اجتماعی همچنین به عدم اولویت یابی صحیح مبتنی بر آزمون وسع اشاره و عنوان کرد: به عنوان مثال در یک نهاد حمایتی برای شهریه دانشجوی تحت پوششی که دکترا می خواند کمک می کنیم. در حالی که فرض این است فردی که فوق لیسانس و دکترا می خواند به مرحله ای از توانمندی برای کار و تدریس رسیده است و نباید منابعی که می توانیم صرف سوادآموزی کودک بازمانده از تحصیل کنیم برای تحصیل در مقطع دکترا هزینه کنیم. نایب رئیس هیئت مدیره سازمان تامین اجتماعی با بیان اینکه اکنون در حوزه بیمه های بازنشستگی برآوردها نشان می دهد هفت میلیون نفر فاقد پوشش بیمه بازنشستگی هستند اظهار کرد: اگر با کمکی که دولت در آزمون وسع می کند این افراد خودشان در پرداخت حق بیمه شان مشارکت کنند، بر اساس قانون اعداد بزرگ، نسبت بستگی صندوقی که اینها را بیمه می کند رشد خوبی خواهد داشت و مثبت خواهد شد و چون ورودی جدید هستند تا ۱۰ سال آینده مصارف جدی نخواهند داشت و منبع بزرگ تامین مالی محسوب می شود. پایدارترین نظام های بازنشستگی در جهان به گزارش وب سایت فایننشال،، تایلند، برزیل و ژاپن دارای بی ثبات ترین نظام های بازنشستگی هستند؛ در جایی که استرالیا،سوئد و نیوزیلند در میان بهترین کشورها جای گرفته اند. پس از این مناطق نیز کشورهای مانند نروژ، هلند ودانمارک قرار دارند. در قرن 91 میالدی فكر کمك به افرادی که سال های بسیاری را در امور خدمات به سر برده اند در برخی ازکشورهای اروپایی شكل گرفت. از سال 9681 قانونی در انگلستان وضع شد که به موجب آن به مقامات سیاسی پس از مدت معینی خدمت حقوق بازنشستگی پرداخت می شد. بازنشستگی به شكل نمادین و قانونمند از نوامبر سال 9669 ابتدا در آلمان و به سرعت در سایر کشور ها به وجود آمد. در ایران نیز در سال 9039 قانون استخدام کشوری و در سال 9031 قانون استخدام قضات به تصویب رسید که در هر دو قانون پرداخت حقوق بازنشستگی منظور شده است. “رینات فینك» یكی از همكاران در این تحقیق، در این باره گفت: کسب رتبه خوب در این شاخص به معنای داشتن سیستم پرداخت عالی نیست و در حقیقت نشان دهنده آن است که نظام بازنشستگی در این کشورها توانایی مقابله با مشكالت جمعیتی را دارد. همچنین باید گفت که کشورهای که در رده های پایین این فهرست جای گرفته اند، تحت تاثیر عوامل مختلفی هستند. در این گزارش آمده است که به طور مثال سن بازنشستگی در تایلند بسیار پایین است و در حالی که این کشور به سرعت به سمت کهنسالی حرکت می کند، افراد کمی تحت پوشش بیمه بازنشستگی قرار دارند. اصلاحات گسترده ای در نظام بازنشستگی کشورها طی دو دهه گذشته صورت گرفته است؛ این اصالحات باعث شد که در اکثر کشورها به ویژه کشورهای اروپایی شاخص ها به سمت رشد حرکت کنند. پیش از این هفته نامه «فوربس»، کشورهایی را که بهترین شرایط را برای گذراندن دوران بازنشستگی دارند را معرفی کرده بود. در این فهرست کشورهای مانند استرالیا، اتریش، بلژیك، کاستاریكا،اکوادور، هند و فرانسه جای گرفته بودند. اکوادور در آمریكای جنوبی براساس شاخص ساالنه بازنشستگی به عنوان بهترین کشور دنیا برای بازنشستگان معرفی شده است. رده های دوم و سوم بهترین کشورهای جهان برای بازنشستگان به ترتیب به پاناما و مالزی رسیده است. همچنین مكزیك، کاستاریكا، اروگوئه، کلمبیا، اسپانیا و مالت نیز رده های بعدی در این فهرست به خود اختصاص داده اند. کدام کشورها بهترین نظام بازنشستگی را دارند؟ سیستم بازنشستگی در کشورهای مختلف متفاوت است و به همین دلیل زندگی سالمندان در هر کشوری تفاوت زیادی با دیگر کشورها دارد. روزنامه گاردین مقاله‌ای در مورد برترین سیستم‌های بازنشستگی در دنیا تهیه و در آن برترین کشورهای دنیا را برای بازنشسته شدن معرفی کرده است. در تهیه این مقاله سه فاکتور مدنظر قرار گرفته است: اولین مسئله، وضعیت سلامت روانی سالمندان است بر مبنای سهم افراد بیش از ۵۰ سالی که حس می‌کنند زندگی آنها در مقایسه با سال‌های ۳۵ تا ۴۹سالگی معنای متفاوت و بهتری پیدا کرده است؛ دومین مسئله مدنظر در این مطالعه نرخ فقر در دوره سالمندی بر مبنای سهم افراد بالای ۶۰ سال است که درآمدی کمتر از نصف متوسط دستمزد شاغلان دریافت می‌کنند. سومین فاکتور هم روابط اجتماعی سالمندان است بر مبنای سهم افراد بالای ۵۰ سالی که اعلام می‌کنند خانواده یا دوستانی دارند که در مواقع سختی می‌توانند از حمایت‌های آنها برخوردار شوند. این فاکتور در تأمین امنیت روانی در سالمندان از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا زندگی را برای این قشر بهتر و آسان‌تر می‌کند. در این مطالعه هر سه شاخص برای کشورهای مختلف محاسبه می‌شود و برآیند این سه، معیاری را ایجاد می‌کند که وضعیت کشورها را برای زندگی سالمندان نشان می‌دهد. این رده‌بندی برمبنای اطلاعات سال ۲۰۱۵ میلادی تهیه شد و نشان داد کدام کشورها بهترین خدمات را به سالمندان ارائه می‌دهند. استرالیا بهترین سیستم بازنشستگی دنیا را دارد طبق مطالعه انجام‌شده توسط این روزنامه کشور استرالیا بهترین سیستم بازنشستگی دنیا را دارد. البته این جایگاه بعد از اجرای سیاست‌های اصلاحاتی در کشور استرالیا در سال‌های اخیر ایجاد شد. استرالیا با هدف جذب حداکثر افراد برای زندگی در این کشور، سیستم‌های حمایتی زیادی ایجاد کرد که حمایت از سالمندان هم بخشی از آن است. در سال ۲۰۱۵ میلادی ارزش سیستم رفاهی در کشور استرالیا برابر با ۱۵۰میلیارد دلار بود ولی ضعف زیادی در خدمات‌رسانی در این سیستم وجود داشت که سبب شد تا دولت طرح اصلاحات سیستم تأمین اجتماعی را در دستور کار خود قرار دهد. مطالعات نشان می‌دهد حمایت‌های زیاد دولت در قالب نظام بازنشستگی از سالمندان در این کشور سبب شده است تا افراد در این کشور عمری طولانی‌تر و تا سال‌های پایانی عمر خود سطح سلامت بالاتری داشته باشند. این سلامت هم می‌تواند بهتر بودن وضعیت جسمی و هم بهتر بودن شرایط روانی را شامل شود که برای داشتن یک زندگی سالم ضروری است. در سال ۲۰۱۳ میلادی شمار افراد بالاتر از ۶۵ سال در استرالیا ۵۳۳ هزار نفر بیشتر از سال ۲۰۰۸ میلادی بود و ۱۷ درصد از افراد بالاتر از ۴۵ سال در این کشور اعلام کردند تا بعد از ۷۰سالگی کار خواهند کرد، زیرا از نظر جسمی و روانی توانایی لازم برای کار کردن را دارند. در سال ۲۰۱۲-۲۰۱۳ میلادی نیمی از مردان بازنشسته و یک‌چهارم زنان بازنشسته مستمری‌های بازنشستگی دولتی را به عنوان اصلی‌ترین منبع درآمد خود ذکر کردند. این در حالی است که شمار افرادی که تنها به درآمد بازنشستگی برای تأمین معاش تکیه داشتند، در سال ۲۰۰۰ میلادی از ۴۵درصد کمتر بود. نکته جالب این است که افراد بالاتر از ۶۵ سال که حداقل ١٠ سال در این کشور زندگی کرده باشند حقوق بازنشستگی دولتی را دریافت می‌کنند و قرار است این سن تا سال ۲۰۲۳ میلادی به ۶۷ سال برسد. ۱۸.۹ درصد برای بیمه‌های بازنشستگی در آلمان آلمان یکی از برترین سیستم‌های بازنشستگی را در دنیا دارد و افراد در تمام سال‌های کاری خود حق بیمه و هزینه‌های درمانی را پرداخت می‌کنند و حتی مبلغی از دستمزد آنها بابت بیمه‌های بیکاری هم کسر می‌شود. در سال گذشته ۱۵.۵ درصد از درآمد ماهانه افراد در کشور آلمان برای هزینه‌های بهداشتی، سه‌درصد برای بیمه‌های اشتغال و پرستاری که برای افراد بدون فرزند این سهم به ۱.۹۵ درصد تقلیل پیدا می‌کند و ۱۸.۹ درصد برای بیمه‌های بازنشستگی پرداخت و این سهم‌ها بین کارمند و کارفرما تقسیم می‌شد و سهمی را کارفرما و بخشی را کارمند پرداخت می‌کردند. درنتیجه افراد سالمندی که در این کشور زندگی و کار کرده‌اند از سال‌های اولیه کاری خود برای پیری و تأمین نیازهای این دوره برنامه‌ریزی کرده‌اند و می‌توانند علاوه بر مستمری‌های ماهانه و بیمه‌های درمانی، در مورد نسخه‌های پزشکی و دارو و حتی عینک هم تحت‌پوشش بیمه‌های بازنشستگی در این کشور قرار بگیرند. ژاپن رکورد بالاترین سن مرگ را دارد ژاپن یکی از پیرترین کشورهای آسیایی است و از هر چهار نفر ساکن این کشور، یک نفر بالای ۶۵ سال را دارد. انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۵ میلادی از هر سه نفر ساکن ژاپن یک نفر بالای ۶۵ سال داشته باشند. ژاپن رکورد بالاترین سن مرگ را دارد و این یکی از افتخارات دولت ژاپن است که با کمک حمایت‌های مالی و بهداشتی توانسته است طول عمر مردم را افزایش دهد. ولی این افزایش طول عمر هزینه‌هایی را هم برای دولت به همراه داشته است زیرا برای دوره طولانی‌تری باید دستمزدهای بازنشستگی پرداخت شود. از طرف دیگر با افزایش طول عمر مردم و کاهش نرخ موالید در این کشور تا یک دهه آینده از شمار افرادی که کار می‌کنند و حق بیمه بازنشستگی می‌پردازند، کاسته و بر شمار بازنشستگان افزوده می‌شود. در سال ۲۰۱۲ میلادی حداقل دستمزدهای بازنشستگی در این کشور برابر با ٧٨٦هزارو ٥٠٠ ین، معادل چهارهزارو ٣٤٢ پوند در سال (یعنی ۳۶۱.۸ پوند در ماه) بود. یارانه‌های سفر و تخفیف‌های ویژه برای خرید دارو در روسیه سن بازنشستگی در روسیه مطابق استانداردهای اولیه اروپایی است. در این کشور متوسط سن بازنشستگی مردان ۶۰ و متوسط سن بازنشستگی زنان ۵۵ سال است. در سال‌های اخیر در مورد افزایش سن بازنشستگی در این کشور صحبت شده است ولی از آنجا که امید به زندگی مردان در این کشور اندکی بیش از ۶۰ سال است، این تغییر در آینده نزدیک امکان‌پذیر نیست. وزیر اقتصاد و دارایی این کشور در مصاحبه اخیر خود اعلام کرد سن بازنشستگی باید به‌تدریج افزایش یابد و به ۶۳سال برای زن و مرد برسد. همچنین در مورد ضرورت مطالعه بیشتر در مورد وضعیت مالی بازنشستگان هم مسائل تازه‌ای مطرح شد که هنوز در میان قانون‌گذاران این کشور در حال بررسی است. از طرف دیگر افرادی که در شرایط سخت کار می‌کنند، از قبیل افرادی که در شمال روسیه و در مناطق بسیار سرد مشغول به کار هستند، یا مادرانی که بیش از پنج فرزند دارند، می‌توانند زودتر از موعد مقرر درخواست بازنشستگی کنند. طبق آمارهای اخیر، حداقل پرداختی مستمری‌بگیران در این کشور برابر با ۴۰ پوند در ماه است ولی بعد از اضافه‌شدن مزایای مختلف، هر بازنشسته روسی ۱۱۰ پوند در ماه دستمزد دریافت می‌کند که اندکی کمتر از یک‌سوم متوسط دستمزد ماهانه افراد است. از طرف دیگر، بازنشسته‌ها در این کشور یارانه‌های سفر و تخفیف‌های ویژه برای خرید دارو دریافت می‌کنند و می‌توانند از آن برای خرید از سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای خاص که در روزهای خاص هفته اعلام می‌شود هم برخوردار شوند. البته سیستم بازنشستگی روسیه درسال‌های اخیر با بحران‌های زیادی مواجه و این بحران بعد از تحریم اقتصادی این کشور توسط کشورهای غربی بیشتر هم شده است.