گزارش
امیر اسماعیلی نیا - خبرنگار اقتصادی - با وجود افزایش قیمت ارز در هفته گذشته، این هفته بازار کاهشی آغاز کرد و کانال 32 هزار تومانی را پس داد. به نظر اقدامات سیاستگذار کارساز شد و تا حدودی توانست از التهابات بکاهد. اما اینکه این مسئله بتواند طی روزهای آینده ادامه یابد یا خیر، به استراتژی سیاستگذار وابستگی زیادی دارد. بازارساز بدون تغییر در سطح قیمتی عرضه نمیتواند به کنترل بازار نائل شود. چرا که در نزدیکی 30 هزار تومان، بار دیگر سطح تقاضا افزایش خواهد یافت. از نظر کارشناسان، استراتژی جدید باید به حراج هلندی تغییر فاز دهد، تزریق ارز از بالای قیمت بازار صورت گیرد. وقتی نرخ زیر قیمت بازار است، انگیزه خرید و تهییج بازار نیز بالا است. حدود چهار روز است که در پی اجرای سیاست ارزی جدید، بانک مرکزی اقدام به عرضه ۵۰ میلیون دلار در بازار متشکل ارزی کرده و آنچه در این بین حائز اهمیت است نبود استقبال و تقاضا از این میزان عرضه اسکناسی ارز است. در ماههای ابتدایی امسال که بازار ارز درگیر افزایش قیمتها شد، رئیس کل بانک مرکزی این امر را موقتی دانست و برنامه خود برای مدیریت بازار ارز را جلوگیری از رفتارهای سفتهبازانه نه ارزپاشی اعلام کرده بود. همتی معتقد بود هیچ بانک مرکزی متعهد و آگاهی، منابع خود را در بازار نمیپاشد و بانک مرکزی قطعا با نوسانات سفته بازی مقابله میکند. حال در پی افزایشهای چشمگیر قیمت ارز در روزهای اخیر، بانک مرکزی دو تصمیم جدید گرفته که یکی عرضه روزانه ۵۰ میلیون دلار ارز در بازار اسکناس ارز و دیگری افزایش سقف خرید در بازار توسط صرافیها و بانکها است. به عبارت دیگر، همتی بر خلاف صحبتهای گذشته خود برای مدیریت و آرامش بازار ارز اقدام به ارزپاشی کرده است. در این راستا، کارشناسان اقتصادی معتقدند این اقدام بانک مرکزی بر بازار ارز بی تاثیر نیست اما آن را منوط به شکلگیری چشماندازی روشن برای اقتصاد کشور، کاهش کسری بودجه، ایجاد رشد اقتصادی، افزایش نرخ بهره بانکی و... میدانند. آنطور که گزارشهای بانک مرکزی در این زمینه منتشر شده، بیانگر این است که طی ۴ روز عرضه در بازار متشکل ارزی بیش از ۳۰۰ میلیون در این بازار اسکناس عرضه شده است اما صرافیها در هر بار عرضه چیزی حدود ۳۰۰ هزار دلار تا ۱ میلیون دلار خریداری کردهاند بنابراین، از میلیونها دلار ارزپاشی بانک مرکزی استقبال قابل توجهی صورت نمیگیرد و جای سوال دارد در شرایطی که کشور با کمبود ارز مواجه است و بسیاری از کالاها به تخصیص ارز احتیاج دارند، چرا این حجم ارز به بازار عرضه میشود درحالیکه تقاضایی برای آن وجود ندارد؟ * چرا سیاست ارز ۴۲۰۰تومانی شکست خورد؟ معاون اقتصادی مرکز پژوهشهای مجلس گفت: سیاست ارز ۴۲۰۰ تومانی موضوعی است که هم مردم، هم سیاستگذاران و هم برنامهریزان بهخوبی از چند و چون آن واقف هستند و میدانند این سیاست باعث اتلاف صدها هزار میلیارد تومان منابع کشور میشود. سیدعلی روحانی اظهارداشت: سیاست پرداخت ارز ۴۲۰۰ تومانی ذر نیمه اول سال 97 آغاز شد و پس از دو سال و نیم هنوز درباره اصل این سیاست بحث و گفتگو میشود که این جای تاسف بسیار برای نظام تصمیمگیری کشور دارد. وی افزود: سیاست ارز ۴۲۰۰ تومانی موضوعی است که هم مردم، هم سیاستگذاران و هم برنامهریزان بهخوبی از چند و چون آن واقف هستند و میدانند این سیاست چقدر تبعات نامناسب دارد و باعث اتلاف صدها هزار میلیارد تومان منابع کشور میشود. معاون اقتصادی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی گفت: کشور در سال ۹۷ و ۹۸ منابع ارزی در اختیار داشت که این منابع به بدترین شیوه مدیریت میشد. وی ضمن اشاره به اینکه ایران در سال ۹۹ ارز حاصل از صادرات نفت ندارد، افزود: آمار صادرات نفت ایران در پنج ماهه اول سال جاری کمتر از نصف ارز ترجیحی که تخصیص یافته است یعنی بیش از نصف آن چیزی که تخصیص پیدا کرده از ذخایر بانک مرکزی برداشت شده و با نرخ ۴۲۰۰ تومان برای واردات کالاهای اساسی اعطا شده است. ارزی که بجای واردات میتوانست صرف مدیریت بازار ارز شود و بازار ارز را به نحوی کنترل کند که نرخ این حد و اندازه بالا نرود. * چه عواملی زمینه افزایش قیمت را فراهم کرد؟ رییس کل بانک مرکزی تشدید فشارهای تحریمی را عامل بروز این اتفاق میداند. از سوی دیگر بلوکه شدن ارزهای ایران در سایر کشورها عامل مهم کمبود منابع ارزی در داخل کشور است. حمید حسینی، فعال اقتصادی و دبیر کل اتاق مشترک ایران و عراق نیز اتفاقا نپیوستن به اف ای تی اف و قرارگیری در لیست سیاه را عامل مهم بروز بحران در جابجایی پولی از یک سو و انتظارات تورمی و رشد فزاینده نقدینگی را از سوی دیگر دلیل محکم رشد قیمت دلار در ماههای اخیر میداند. در این میان برخی تحلیلگران بازار مالی ریزش بورس و خروج سرمایهها از بورس به سمت بازار ارز را عامل افزایش تقاضا و بالا رفتن قیمتها می دانند و می گویند این عوامل دست به دست هم دادند تا بازار ارز شوکی دوباره را به فاصله کوتاهی از شوک قبلی تجربه نماید. همتی معتقد است نهاد تحت تصدیاش اقدامات ویژهای را برای ناکام نگه داشتن تحریم کنندگان به کار بسته است. دلار در آخرین روز کاری هفته گذشته به 31 هزار و 700 تومان در صرافی های بانکی و رقم هایی بسیار بالاتر در بازار آزاد رسید. * اما کدام عوامل گواهی می دهد که کاهش قیمت ارز در راه است؟ حمید حسینی در پاسخ به این سئوال میگوید بررسیها نشان می دهد درامدای نفتی ایران در هفته ای اخیر رو به افزایش گذاشته است از این رو دسترسی ایران به منابع بیشتر از فروش نفت خود عاملی است که فشار بر بازار ارز را کاهش خواهد داد. وی می گوید: این اتفاق مهم به تدریج تاثیر خود را در بازار آشکار می کند. قیمت دلار از محدوده 20 هزار تومان در تیرماه به بالاتر از 31 هزار تومان در مهرماه ورود کرده است. حسینی هر چند این قیمتها را ماندگار نمیبیند اما معتقد است در با واقعیات اقتصادی نظیر رشد نقدینگی و افزایش روزانه 1500 میلیارد تومان به حجم نقدینگی کشور، رسیدن قیمتها به اوایل سال دور از دسترس خواهد بود. همتی اما سیگنالهای دیگری را بر وضعیت قیمتی در بازار ارز تاثیرگذار میداند. او میگوید: خبرهای خوشی از منابع بلوکه شده ایران در سایر کشورها در راه است. وی که به تازگی سفری به عراق داشته است در گزارشهای رسمی تاکید کرده است 5 میلیارد دلار منابع بلوکه شده ایران در عراق حالا امکان استفاده را طبق توافقهای جاری یافتهاند و اثر این اتفاق بر بازار ارز روشن میشود. از سوی دیگر ایران در دیگر کشورها نیز منابعی از این دست را داراست. وی بدون اشاره به کشور خاصی تاکید کرده است توافق هایی با این کشورها حاصل شده و به زودی اجرایی خواهد شد. بلوکه شدن منابع ایران در کره جنوبی یکی از خبرسازترین اتفاقات در ماه های گذشته تلقی می شود. از سوی دیگر تحلیلگران میگویند با برگزاری انتخابات آمریکا فارغ از نتیجه اقتصاد ایران را کاهش فشار در دورهای کوتاه روبرو میشود. همین اتفاقا فرصتی برای بازیابی بازار ارز است. به نظر می رسد بازار ارز خود را برای سه هفته آتی آماده میکن دو در این محدوده زمانی معامله گران تلاش گسترده خود را برای اثرگذاری و فروش ارز به بالاترین قیمتها به کار می بندند. * جو روانی ناشی از اخبار تحریمها بهاءالدین حسینیهاشمی، کارشناس امور بانکی درباره افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر میگوید: رسیدن دلار به قیمت فعلی خیلی تعجبی ندارد و چند دلیل روشن دارد. یکی از مهمترین دلایل جو روانی ناشی از اخبار تحریمها است. البته این تحریمها تازه نیستند و تاثیر زیادی در عمل نخواهند داشت. در داخل هم جناحها با هم چندان سازگاری ندارند و گاه تحیلیهای بدبینانه ارائه میدهند. به اعتقاد او، اخیرا اتفاق اقتصادی تازهای نیفتاده است و این قیمتها حاصل جنگ روانی در انتخابات آمریکا است. چرا که کاندیداها برای تبلیغات داخلی خود در حال تلاش هستند و موج آن به کشور ما میرسد. البته حسینی هاشمی تاکید میکند که همه گرانی دلار نیز به جو روانی باز نمیگردد و ما دستمایه افزایش قیمت دلار را داشته و داریم. او میگوید: اگرچه صادرات نفتی ما ظاهرا بهتر شده اما صادرات غیرنفتی ما هم مثل همیشه است و مولفههای اقتصادی مهم تغییری نداشتهاند که یکباره قیمتها افزایش پیدا کند و بازار بهم بریزد. اما چند نرخی بودن ارز به بازار فشار میآورد. از سویی هم تقاضای کاذب در بازار زیاد است. کسری بودجه، افزایش پایه پولی و تورم به خودی خود چاشنی این ماجرا شده است. آن طور که این کارشناس میگوید ما اکنون در دورانی خاصی به سر میبریم که ارائه تحلیل در آن آسان نیست. اکنون همه سیاستگذاران چشم به انتخابات دارند و عملا هیچ سیاستی را به کار نمیگیرند و منتظر هستند تا ببیند بعد از اعلام نتیجه چه سیاست بلندمدتی را میتوانند به کار بگیرند. * ارزپاشی تا انتخابات؟ روز یکشنبه با افزایش نوسانات در بازار، بانک مرکزی سقف خرید بانکها و صرافیها در بازار متشکل ارزی را به ۵۰۰ هزار دلار افزایش داد و همچنین اعلام کرد که روزانه ۵۰ میلیون دلار در بازار به صورت اسکناس عرضه خواهد کرد. حسینی هاشمی معتقد است که این عمل در واقع به کار گرفتن یک سیاست کوتاهمدت است و با توجه به این که تقریبا مصرف روزانه ما نیز همین اندازه است، اگر بتواند تزریق ادامهدار داشته باشد، اثرگذار خواهد بود. البته او هشدار درباره ادامه این سیاست هشدار میدهد و باور دارد که بانکمرکزی از نظر اسکناس با محدودیت مواجه است و هیچجای دنیا به این شکل اسکناس توزیع نمیشود. این کارشناس میافزاید: الان هرکاری دولت میکند موقتی و به صورت مسکن است. چون تزریق ارز وقتی بازار به صورتی است که هر چه تزریق شود جذب میشود و فقط خزانه را خالی میکند و منطقی نیست. این سیاستی کوتاهمدت است تا انتخابات و بعد از آن قطعا سیاستهای بلندمدتتری خواهد داشت. * تاثیر موقت ارزهای بلوکه شده در کنار این سیاست جدید هفته گذشته هم رئیس جمهور و سخنگوی دولت خبر دادند که دلارهای بلوکه شده ایران در کره جنوبی به زودی آزاد میشود. رییس کل بانک مرکزی هم پیرو دیدار روز دوشنبهاش با مقامات عراقی خبر داده که بانک مرکزی و بانک تجارت عراق بر سر آزاد کردن منابع مالی کشورمان به توافق رسیده است. آزاد شدن ارزهای بلوکه ما تاثیری موقتی و کوتاه مدت دارد. اما ادامه پیدا کردن آرامش در بازار بستگی به این دارد که ورود ارز در میانمدت هم ادامه یابد که آن هم در گرو این است که تحریمها فروکش کند تا بتوانیم و نفت و کالاهای دیگر صادر کنیم و مهمتر از آن بتوانیم گردش نقدینگی داشته باشیم. او ادامه میدهد: اکنون بخشی از تورم که روی ارز هم اثر گذاشته ناشی از سختی در واردات است. کمیابی کالا پیش آمده و مشکل فقط کمبود ارز نیست. محدودیتهای بینالمللی موجب افزایش قیمت کالای داخلی شده تورم هم میتواند ارز را بالا ببرد. * دلار صرافی، دلار نیمایی و دلار آزاد به نفع بازار سرمایه بهزاد صمدی با بیان اینکه بازار سرمایه از لحاظ تکنیکالی وضعیت خوبی ندارد، اظهار کرد: اندیکاتور شاخص قدرت نسبی در پنج سال گذشته، حمایت مهمی را از دست داده است. در واقع یک حمایت پنج ساله شکسته شده است و شاخص وضعیت مناسبی ندارد. اگر شاخص کل محدوده یک میلیون و۴۸۰ هزار واحد که کف اصلاح قبلی بود را از دست بدهد ممکن است تا یک میلیون و ۲۵۸ هزار واحد نیز کاهش یابد. وی با اشاره به انتخابات ریاست جمهوری امریکا، گفت: به نظر من ابعاد انتخابات امریکا را باید به دلار و سیاستهای ترامپ و بایدن ربط داد. اگر ترامپ برنده شود، دلار در همین قیمتها حفظ میشود و این قیمتها برای بازار سرمایه خوب است. یکی از دلایل خروج پول از بازار سرمایه در این روزها نیز همین موضوع است. سرمایهگذاران منتظرند تا رئیسجمهوری بعدی امریکا مشخص شود. این تحلیلگر بازار سرمایه ادامه داد: اما به نظر من اگر ترامپ برنده شود، هرچند دلار در این محدوده باقی خواهد ماند اما شرایط سیاسی سخت تر میشود و باید دید گزینه ایران برای انتخابات سال آینده خودش چیست ولی چنانچه بایدن برنده انتخابات ریاست جمهوری شود، دلار واکنش هیجانی خواهد داشت و ممکن است تا ۱۰ هزار تومان ریزش داشته باشد و این برای بازار سرمایه خبر خوبی نیست. صمدی با تاکید بر اینکه در بازار سرمایه با پارادوکس پارامترهای بنیادی با عوامل تکنیکالی رو به رو هستیم، اظهار کرد: همه پارامترهای بنیادی شامل دلار صرافی، دلار نیمایی و دلار آزاد به نفع بازار سرمایه است اما در روز یکشنبه شاخص کل ریزش سنگین داشت. ممکن است در روزهای آینده شاهد فشار فروش و فشار ابطال صندوقها تا انتخابات امریکا باشیم.