جامعه
علیمراد حسینی – کارشناس شهری- ۷۷ کشور در طول زمان پایتخت های خود را تغییر داده اند، این کشورها ۴ تجربه مشترک دارند. بخش اعظم هزینه مورد نیاز برای انتقال مرکز سیاسی و اداری و از محل سرمایهگذاری بخش خصوصی تأمین شده است. هر چند سال یکبار دولتمردان بحث جابجایی پایتخت را پیش می کشند و سوژه ای به دست مجلسیان هم می دهند و برای فضاهای مجازی هم خوراک ماندگاری برای مدتی طولانی فراهم می آورند اما هیچکدام از این صاحب نظران و پیشنهاد دهندگان و تئوریسین ها دلایل قابل قبول و منطقی برای ضرورت جابجایی پایتخت ارائه نمی دهند، اما وقتی اولین تلنگر می خورد همه صاحب نظر می شوند به تعبیر و تفسیر حواشی و یا دلایل ضروری و غیرضروری می پردازند. اگر چه چند سال قبل جابجایی پایتخت باز هم مطرح شده بود اما مدت زمان نسبتا طولانی فراموش شد و سکوتی ابهام برانگیز بر این طرح حکمفرما گردید.نخستین تجربه تمرکززدایی در تهران مربوط به دهه 1340 و معافیتهای مالیاتی برمیگردد که در راستای آن صنایعی که خارج از محدوده 120 کیلومتر بودند از معافیت مالیاتی برخوردار میشدند. در سال 1346، استقرار صنایع تولیدی در شعاع 120 کیلومتری ممنوع شد و در سالهای 1360 و 1362، شهرکهای صنعتی کوچک در مناطق محروم ایجاد شد؛ ایجاد شهرکهای جدید پس از مصوبه 1364 شورای عالی معماری و شهرسازی تلاش دیگری از سوی دولت برای کاهش تمرکز جمعیت در تهران بوده است؛ ایجاد شهرکهای جدید در اطراف تهران باعث شد تا حد زیادی از انباشت جمعیت در شهر تهران جلوگیری شود و در مقابل با توجه به ضعف زیرساختهای حمل و نقل عمومی به شکلگیری بحران ترافیک در مسیرهای ورودی به تهران انجامید. علیرغم مطرح شدن موضوع انتقال پایتخت از دوران قبل از انقلاب و ایده شارستان پهلوی در نخستین طرح جامع (1347) و ساماندهی مراکز سیاسی و اداری، این طرح هیچ وقت به مرحله عمل درنیامد! سال 1368 در دوره ریاست جمهوری مرحوم هاشمی رفسنجانی و وزارت مسکن و شهرسازی در زمان مرحوم کازرونی، ایده انتقال پایتخت دوباره مطرح شد. در جلسه انتقال پایتخت، کرباسچی شهردار وقت تهران موضوع ساماندهی تهران را مطرح کرد و طرح ساماندهی تهران به جای انتقال پایتخت و تمرکززدایی از آن باعث شد تهران به مشکلات امروز گرفتار شود؛ موضوع انتقال پایتخت مسکوت ماند تا در دولت دهم، طرح 21 مادهای انتقال کارمندان به مناطق مختلف مطرح شد. اما این طرح به دلیل عدم عزم اجرایی و عدم انتقال نهادها و افراد مؤثر، شکست در انتقال نهادهایی مثل سازمان میراث فرهنگی و نیز وجود جذابیتهای شغلی در تهران با شکست مواجه شد؛ این ایده در سال 1391 توسط نمایندگان مجلس و دولت پیشنهاد شد و طی چند مصوبه قرار بود کارکنان شماری از ادارات به شهرهای دیگر منتقل شوند اما این طرح نیز با موفقیت اجرا نشد! پس از شکست این طرح، نمایندگان مجلس از سال 1391 مسئله انتقال مرکز سیاسی و اداری از تهران را مطرح کردند؛ در دولت یازدهم بحث انتقال پایتخت با تصویب قانون «امکانسنجی انتقال مرکزیت سیاسی و اداری» ادامه یافت. قانون امکانسنجی انتقال مرکز سیاسی و اداری کشور، ساماندهی و تمرکززدایی از تهران در اردیبهشت ماه سال 1394 به تصویب مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان رسید و براساس این قانون، شورای ساماندهی مرکز سیاسی و اداری کشور و تمرکززدایی از تهران، تشکیل شد. در سال 1396 نخستین جلسه شورای ساماندهی پس از زلزله 29 آذر ماه تشکیل شد؛ پس از چندین بار تشکیل جلسه شورای ساماندهی در سال 1397، نخستین جلسات دبیرخانه این شورا در سال 1398 تشکیل شد؛ در جلسات دبیرخانه این شورا، نمایندگان دستگاههای نامبرده حضور پیدا میکنند و در مورد ساماندهی تهران و انتقال پایتخت اظهار نظر میکنند. تا بحال 5 جلسه در این دبیرخانه تشکیل شده و نمایندگان شهرداری، محیط زیست، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وزارت راه، شرکت مهندسین مشاور آرمانشهر، استانداری البرز آخرین یافتههای خود در مورد ساماندهی تهران و کرج را در جلسات دبیرخانه شورا ارائه کردهاند.