کائنات عملکرد یکساله پزشکیان را بررسی می کند
عقل‌گرایی دولت
در سایه بازدارندگی
مهیار درویش- یک سال از به روی کارآمدن دولتِ چهاردهم می‌گذرد؛ مسعود پزشکیان بعد از آنکه با رأی مردم از بهارستان به پاستور رفت، دولتی تشکیل داد که با شعار وفاق ملی در آن همه سلایق سیاسی حضور دارند؛ دولت را نباید فقط در میز بیضی شکل ساختمان سفید ریاست جمهوری دید. در انتخاب استانداران به عنوان نمایندگان عالی دولت در استان‌ها نیز دولتِ پزشکیان چهره‌های توانمند و کارآمد از طیف های و گروه های مختلف را پای کار آورد و برایش مهم نبود آنها در انتخابات به کدام گزینه رأی داده بودند، استانداران را به صف کرد و به کابینه دوم اختیارات لازم را داد تا در قامت رئیس‌جمهور استان «برای ایران» اقدامات مهم و ارزنده‌ای انجام دهند. در ۱۲ ماه گذشته، یک میهمان ویژه در بیشتر جلسات استانداران دولت چهاردهم شرکت می‌کرد؛ پزشکیان از دفترش به میدان فاطمی و ساختمان وزارت کشور می‌آمد و از نقشه راهی که برای توسعه و پیشرفت ایران باید با همفکری کارشناسان و متخصصان تهیه و اجرایی شود سخن می‌گفت.
دولت او با «اولین‌هایی» هم رو به بود. اولین بار بود که یک بانو از رئیس‌جمهور حکم سخنگوی دولت را دریافت کرد.آقای رئیس‌جمهور که بارها وعده داده بود از ظرفیت نخبگان و اقوام در دولت استفاده خواهد کرد. برای اولین بار در دولتش استاندار عرب برای خوزستان انتخاب شد و این طلسم توسط دولت وفاق شکست. هدف از اقدامات مذکور یک چیز بود. پزشکیان دو بال و یک شعار برای دولت خود تعیین کرده، «عدلت و انصاف» دو بال راست و چپ و «وفاق ملی» شعار دولتِ او است، به همین دلیل در تحرکات و انتصاباتش هموراه با همین رویکرد و شعار عمل کرد. پیش از این فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت در گفت‌وگویی با اعلام اینکه شعار محوری دولت چهاردهم "وفاق، انصاف و عدالت" است، که تحقق عدالت و انصاف تنها از مسیر وفاق ملی امکان‌پذیر خواهد بود، اجرای کامل برنامه هفتم توسعه را هدف اصلی دولت اعلام و بر ضرورت عدالت در حوزه‌هایی مانند آموزش و بهداشت به عنوان زیرساخت‌های توسعه تأکید کرده بود.
اما دولتِ پزشکیان در این یک سال چه اقدامات مهمی انجام داد؟ هفته دولت فرصتی فراهم کرد تا دورنمایی از کارنامه و برنامه‌ای که رئیس دستگاه اجرا برای توسعه متوازن کشور با اولویت مناطق محروم و کم برخوردار و همچنین اجرای عدالت و رفع تبعیض و بی عدالتی همراه با شفافیت و صداقت تاکنون داشته را ارائه دهیم.
آغاز طوفان انتظارات با شعار وفاق
دولت چهاردهم برآمده از انتخاباتی با مشارکت نسبتاً بالاتر نسبت به دوره قبل بود، اما همچنان با چالش‌های مشروعیت اجتماعی، شکاف دولت و ملت، و کاهلی نهادی در بدنه اداری و بوروکراتیک درگیری داشت. پزشکیان وعده داد از این شکاف عبور خواهد کرد؛ نه با خطابه‌های عوام‌پسند، بلکه با بازسازی اعتماد، گشودن باب گفت‌وگو، و شعار راهگشای وفاق سیاسی. شعارهای اولیه او، از جمله «بازسازی سرمایه اجتماعی»، «گفت‌وگو با منتقدان »، «بسط تفاهم ملی»، «اصلاح ساختار بودجه» و «مدیریت وضعیت معیشتی مردم»، «رفع فیلترینگ و محدودیت‌های اجتماعی»، و نهایتاً «بهبود مناسبات جهانی ایران» در جامعه امیدهای جدیدی برانگیخت، اما اجرای آنها در فضای مملو از مقاومت‌های نهادی، گاه به سکون، و گاه به عقب‌نشینی انجامید.
یکی از شعارهای مرکزی پزشکیان، «وفاق ملی» بود. او تأکید داشت که بدون دست شستن از دعواهای جناحی و توافق حداقلی بر سر منافع ملی، حتی بهترین طرح‌های اقتصادی و سیاسی هم شکست خواهند خورد. در این مسیر، دولت سعی کرد صدای مخالف را به رسمیت بشناسد، احزاب را به گفتگو دعوت کند و از زبان خشونت‌آمیز فاصله بگیرد. شخص پزشکیان بارها با نمایندگانی از جریان‌های سیاسی گوناگون کشور جلسه گذاشت و رایزنی کرد تا در عمل ثابت کند که وفاق، امری شدنی و امکان‌پذیر است. وزرای کلیدی او نیز کمابیش به این سیره ملتزم شدند. اما در عمل، شاید به دلیل مقاومت‌های ذینفعان پرنفوذ یا به دلیل نبود اراده همگانی و فشار برخی جریان‌های ناهمسو و سخت‌گیر، وفاق بیشتر در سطح گفتار باقی ماند تا کنش سیاسی.
واقعیت مهم در این میان، منش خاص پزشکیان در عرصه‌ی اخلاق سیاسی بوده است. به گواه موافق و مخالف، او شخصیتی به دور از تکلّف‌های خاص مقامات رسمی داشته و اصطلاحاً رفتاری بیرون از پروتکل‌های رایج مسئولان عالی از خود نشان داده است. هرچند حضور در میان توده‌ی مردم، چیزی منحصر به پزشکیان نیست و تقریباً تمام رؤسای جمهور به درجات مختلف در جمع مردم حاضر می‌شدند اما منش رفتاری خاص پزشکیان، این حضور را متمایز و ویژه کرده و اصطلاحاً به دل مردم نشسته است. قطع نظر از مطلوب بودن یا نبودن، التزام بر این منش، از او دولتمردی در ذهن توده‌ها ساخته که به اصول رفتاری خود، صادقانه پایبند است و از سر تصنع یا تعارف به میان مردم نمی‌رود.
اقتصاد؛ کارنامه‌ای ناتمام، وعده‌هایی پرریسک
اقتصاد، بزرگ‌ترین میدان آزمون دولت بود؛ دولتی که وعده داده بود بر مبنای عدالت ساختاری، مهار تورم و تقویت تولید داخلی عمل کند. حدود 6 ماه از تشکیل کابینه گذشته بود که دو تن از اعضای کلیدی کابینه از قطار دولت به اجبار پیاده شدند. محمدجواد ظریف مجبور به استعفا شد و عبدالناصر همتی با استیضاح نمایندگان مجلس از دولت کناره گرفت. در سال نخست، تورم در برخی ماه‌ها البته کاهش یافت، اما نه به دلیل سیاست‌گذاری مؤثر بلکه عمدتاً تحت تأثیر رکود مصرف و فشار تقاضا. در حوزه مسکن، اشتغال و صادرات، برنامه‌ای جامع و منسجم از دولت مشاهده نشد. کابینه اقتصادی نیز با تمام تلاش‌ها و تدابیر نتوانست حریف دیو تورم و رکود و فروبستگی‌های مزمن اقتصادی شود. در چنین شرایطی، دولت هم سه ماه وزارت اقتصاد را با سرپرست اداره کرد و از وجود وزیر محروم بود.
طرح‌های حذف ارز ترجیحی، حذف یارانه پنهان و افزایش بهره‌وری، و حتی اصلاح نظام یارانه انرژی یا اجرایی نشدند یا به‌صورت قطره‌چکانی و نامنظم پیگیری شدند. اکنون طبق گزارش‌ها حجم نقدینگی همچنان روند صعودی دارد و نابرابری منطقه‌ای در سرمایه‌گذاری به قوت خود باقی است. آخرین آمار تورم حکایت از نرخ بالای 35 درصد دارد و پیامدهای ناشی از جنگ، روند سرمایه‌گذاری را با سرعتی کمتر از هرزمان مواجه کرده است. مشکلات ناشی از ناترازی انرژی خصوصا بازگشت قطعی های برق، هم زندگی اجتماعی و هم چرخه تولید را دچار آسیبهایی نموده است.
در مجموع، به رغم تلاش‌های شبانه‌روزی دولت چهاردهم در عرصه‌ی ترمیم نابسامانی‌های معیشتی، به نظر نمی‌رسد هسته‌ی فرماندهی اقتصادی کابینه که علی‌القاعده در سطح معاونت اول رئیس‌جمهور متمرکز است، ابتکارات کارآمد و اثرگذاری برای اقتصاد ارائه کرده باشد یا اگر چنین ابتکاراتی وجود داشته به عرصه‌ی عمل و اجرا درنیامده است. شاید حتی این سخن صاحب‌نظران خالی از وجاهت نباشد که دولت چهاردهم، دست کم در عرصه‌ی اقتصاد، نشانی از یک «دولتِ بحران» ندارد و آرایش ویژه‌ی شرایط خاص به خود نگرفته است.
سیاست خارجی؛ عقل‌گرایی در سایه بازدارندگی
سیاست خارجی دولت چهاردهم سال اول خود را با تراکمی بسیار زیاد سپری کرد. در حوزه بین‌المللی، دولت سعی کرد چهره‌ای «متعادل‌تر» از ایران به نمایش بگذارد. پزشکیان نه در پی تقابل‌سازی بود، نه در مسیر غرب‌ستیزی شعاری گام برداشت. بازسازی رابطه با عربستان و ترکیه و مصر، تداوم و بلکه ارتقای همکاری با چین و روسیه، و تلاش برای کاهش تنش با اروپا، بخشی از دستاوردهای اوست. استمرار دیپلماسی همسایگی نیز در دستور کار رسمی دستگاه سیاست خارجی قرار گرفت. اما مهمترین رخداد دیپلماسی در این سال، پرونده هسته‌ای و مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا در مسقط یا رم بود، مذاکراتی که در آستانه ششمین دور، ناگهان با تجاوز اسرییل به خاک ایران ناتمام ماند و دولتمردان تهران را به این باور رساند که مذاکرات غیرمستقیم را «عملیات فریب» بنامند. با تجاوز صهیونیست‌ها، روند مذاکرات زمین‌گیر شد، و ایران برای ازسرگیری آن نشست های غیرمستقیم، شروط سخت‌گیرانه‌تری گذاشت. تهاجم تروریستی اسراییل به خاک و آسمان ایران و پیوستن آمریکا به جنگ، جدی‌ترین بحران را در سال اول فعالیت دولت چهاردهم رقم زد. ترور چهره‌های علمی، نظامی و اطلاعاتی در داخل ایران، هدف قرار دادن تأسیسات پدافندی، موشکی و هسته‌ای کشور، پاسخ‌های تلافی‌جویانه و ویرانگر ایران، در نهایت فضایی به‌شدت بحرانی برای دولت ایجاد کرد که تمام ابتکارات سیاست خارجی را تحت‌الشعاع قرار داد. با این حال، تلاش دولت برای پرهیز از تنش‌زایی بیشتر و حفظ انسجام داخلی در این فضا، نشانه‌ای از بلوغ و متانت سیاسی است. چیزی که در این زمینه کاملاً مشهود بود هماهنگی و هم‌افزایی میدان و دیپلماسی در جریان جنگ 12 روزه بود.
مهمترین اقدامات دولت چه بود؟
در چنین شرایطی بررسی کارنامه عملکرد دولت چهاردهم طی 12ماه گذشته، نشان‌دهنده انجام اقدام‌های مؤثر در حوزه‌های مختلف است که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
دفاعی
کلان‌راهبرد: توسعه خودکفایی در تامین نیازمندی‌های دفاعی - نظامی کشور
مهمترین اقدام‌ها:
رشد 78درصدی عملکرد در تولید محصولات نظامی
طراحی و ساخت انواع موشک‌های بالستیک، پهپادهای رزمی پرسه‌زن و شکاری، شناورهای سطحی، زیرسطحی، تندرو و...
الحاق ناو اطلاعاتی «زاگرس» به نیروی دریایی ارتش
تعمیرات اساسی انواع هواپیماهای نظامی و غیرنظامی
بومی‌سازی مجموعه تانک هیدرولیک هواپیمای سنگین
الحاق 1000فروند پهپاد به ناوگان پهپادی ارتش
رشد 24درصدی عملکرد دلاری صادرات محصولات دفاعی
افزایش سرریز فناوری‌های دفاعی به بخش ملی (غیرنظامی)
انرژی
کلان‌راهبرد: رفع ناترازی‌ها در حوزه‌های مختلف
مهمترین اقدام‌ها:
اجرای ۱۴ مگاپروژه برای تولید برق
توسعه نیروگاه‌های حرارتی و تجدیدپذیر خورشیدی
تعریف 36پروژه مدیریت و بهینه‌سازی مصرف
تهیه و اجرای بسته مواجهه با تنش آبی برای 22استان
برآورد اختصاص 9هزارو300میلیارد تومان برای عبور از بحران آبی
اختصاص 3/2میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای تولید 7هزارمگاوات انرژی خورشیدی
امنیت غذایی
کلان‌راهبرد: تدوین نقشه راه عملیاتی برای تأمین پایدار امنیت‌غذایی کشور
مهمترین اقدام‌ها:
افزایش 5/4درصدی سطح زیرکشت دیم
افزایش حدود 7درصدی تولید بذرگندم
افزایش 7درصدی مکانیزاسیون کشاورزی
افزایش قابل توجه سقف ذخایر راهبردی کالاهای اساسی
افزایش حدود 13درصدی تولید گوشت مرغ
افزایش حدود 14درصدی تولید تخم مرغ
رشد حدود 24درصدی تولید گوشت قرمز
نفت و گاز
کلان‌راهبرد: ظرفیت‌سازی برای افزایش تولید و ارتقای صادرات در شرایط تحریمی
مهمترین اقدام‌ها:
افزایش 180هزار بشکه‌ای تولید نفت خام
بهره‌برداری از 17طرح بلاتکلیف در صنعت نفت
افزایش 5میلیون لیتری میانگین روزانه تولید بنزین و نفت‌گاز
افزایش 51درصدی ذخایر بنزین
روند مثبت صادرات نفت خام با وجود شرایط تحریمی
تصویب 3طرح توسعه میدان‌های نفتی «آزادگان»، «آذر» و «مسجدسلیمان» با سرمایه‌گذاری مستقیم 12میلیارد دلاری
آغاز عملیات اجرایی حفاری در دریای خزر پس از 30سال
افزایش 31درصدی ذخایر نفت‌گاز
پیشبرد نهضت مسکن‌سازی
کلان‌راهبرد: تکمیل نهضت ملی مسکن و بهره‌برداری از پروژه‌های نیمه‌کاره
مهمترین اقدام‌ها:
تحویل 4هزارو700واحد مسکونی در قالب طرح نهضت ملی مسکن
پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه مسکن محرومان به 5هزارو379خانوار
تامین 13هزارو287واحد مسکونی برای گروه هدف زیرپوشش سازمان بهزیستی
اختصاص 71همت تسهیلات برای به پایان رساندن پروژه‌های مسکن
ساخت 215هزارواحد مسکن حمایتی
پرداخت کمک بلاعوض اجاره مسکن به 2هزارو644خانوار
عدالت آموزشی
کلان‌راهبرد: تحقق عدالت آموزشی در 2 بعد «کیفیت» و «دسترسی»
مهمترین اقدام‌ها:
برگزاری حدود 50جلسه رئیس‌جمهور با مسئولان وزارت آموزش‌وپرورش در حوزه عدالت آموزشی
برنامه‌ریزی برای بهره‌برداری از 2هزارو400مدرسه در قالب طرح‌های توسعه عدالت آموزشی در آستانه سال تحصیلی جدید
محرومیت زدایی آموزشی با ساماندهی حدود هزار مدرسه کانکسی تا مهرماه 1404
انجام برنامه‌ریزی‌های لازم برای کیفیت‌بخشی به آموزش در راستای توسعه عدالت آموزشی
تدوین اطلس فضا‌های آموزشی مدارس سراسر کشور
بهره‌گیری از ظرفیت‌های خیران در راستای توسعه عدالت آموزشی
تحرک دیپلماتیک
کلان‌راهبرد: تقویت دیپلماسی منطقه‌ای و همکاری‌های چندجانبه
مهمترین اقدام‌ها:
انجام 14سفر خارجی رئیس‌جمهور با امضای بیش از 100تفاهمنامه و سند همکاری در حوزه‌های مختلف
انجام بیش از 50سفر خارجی به 28کشور جهان ازسوی وزیر امورخارجه
انجام حدود 28سفر به کشورهای عربی و منطقه با هدف توسعه دیپلماسی منطقه‌ای ازسوی وزیر امورخارجه
توسعه «دیپلماسی اقتصادی»، از افزایش نقش‌آفرینی در «بریکس» تا تقویت پیوندها با اتحادیه اقتصادی اوراسیا
به‌کارگیری دیپلماسی چندسطحی و شکل‌دهی به اجماع جهانی علیه تجاوزهای محور واشنگتن و تل‌آویو علیه ایران در جنگ 12روزه با ارسال بیش از 10نامه رسمی
برگزاری حدود 15کمیسیون مشترک با کشورهایی ازجمله ترکیه، روسیه، قطر، عمان، جمهوری‌آذربایجان، هند و سایر شرکای مهم
توسعه همکاری‌های راهبردی با شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی، ازجمله روسیه و چین
حضور در حدود 40نشست منطقه‌ای و بین‌المللی در سطح رئیس‌جمهور، معاون‌اول رئیس‌جمهور و وزیر امورخارجه
توسعه هوش مصنوعی
کلان‌راهبرد: نهادینه‌سازی استفاده از هوش مصنوعی
مهمترین اقدام‌ها:
برنامه‌ریزی برای تدوین «برنامه ملی توسعه هوش‌مصنوعی» با مشارکت نخبگان
جذب سرمایه‌گذاری بیش از 200میلیون دلاری در حوزه هوش‌مصنوعی
اختصاص 800میلیارد تومان بودجه برای هر دستگاه به‌منظور بهره‌گیری از هوش‌مصنوعی
اختصاص اعتبار ویژه برای توسعه زیرساخت‌های حوزه هوش‌مصنوعی
توسعه همکاری‌ها میان ایران و کشورهای اسلامی در زمینه توسعه هوش‌مصنوعی
تصویب تشکیل ستاد توسعه فناوری و کاربردی هوش مصنوعی
سفرهای استانی
کلان‌راهبرد: توزیع عادلانه ثروت و توجه ویژه به عدالت‌گستری در مناطق کمتربرخوردار کشور
مهمترین اقدام‌ها:
انجام 6سفر استانی در طول حدود 12ماه گذشته
ایجاد سامانه مه‌پیما برای رصد برخط مصوبات سفرهای استانی
تمرکز بر تکمیل طرح‌ها و پروژه‌های نیمه‌تمام
اصلاح رویکردها در اختصاص بودجه در سفرهای استانی
انجام بیش از 12دیدار مردمی در جریان سفرهای استانی
حضور گسترده وزرا و مقام‌های ارشد دولتی در شهرستان‌های مختلف
بهداشت و درمان
کلان‌راهبرد: توسعه خدمات براساس4اصل عدالت، مشارکت مردمی، روابط بین‌بخشی و تکنولوژی مناسب
مهمترین اقدام‌ها:
به پایان رسیدن حدود 53پروژه درمانی مهم در سراسر کشور
پیشرفت بیش از 50درصدی پروژه‌های نیمه‌تمام حوزه درمان
اختصاص 37همت بودجه برای اجرای طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع
پرداخت حدود 800هزارمیلیارد ریال مطالبات دانشگاه‌های علوم‌پزشکی
ساماندهی حوزه گردشگری سلامت باهدف توسعه جذب گردشگران در این حوزه
صدور 31میلیون نسخه الکترونیک
تحقق پوشش 90درصدی بیمه برای خدمات ناباروری
تحقق کاشت رایگان حلزون شنوایی برای کودکان زیر 7سال
چشم‌انداز پیش روی دولت
اکنون در یکسالگی فعالیت، شاید مهمترین تحول دولت چهاردهم را الزاما نه در سطح سیاست‌گذاری یا اداره امور، بلکه در لحن و منش سیاسی آن باید جست‌وجو کرد. پزشکیان سعی کرده با زبانی صادقانه، صلح‌جویانه و دور از عوام‌گرایی، و با رویکری توافق‌ساز و وفاق‌آفرین، تصویر متفاوتی از دولت‌داری ارائه دهد. اما ابزارهای اجرایی، بروکراسی فرسوده، عدم هماهنگی نهادی و مقاومت برخی ساختارهای غیرپاسخگو، به دولت اجازه نداده‌اند از خواستن به توانستن برسد. دولت چهاردهم با ادبیاتی متفاوت در ساحت امر اجتماعی وارد عرصه شد. پزشکیان در مناظرات انتخاباتی تصریح کرد که با «فیلترینگ کور» مخالف است و باید به جوانان اعتماد کرد. پس از آغاز به کار، زمزمه‌هایی از رفع فیلتر پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و واتساپ شنیده شد، اما به رغم گشایش‌هایی در رفع فیلتر برخی سکوها، عملاً این فضا به نفع منتقدان دولت قفل شد. همچنان بخش بزرگی از جامعه با اینترنت محدود و سرکوب‌شده مواجه‌اند و دولت نتوانست در برابر نگاه های مخالف گشایش، از شعار خود دفاع کند. در ساحت فرهنگ، تحولات قابل اعتنا و مثبتی رقم خورد. تحرک نمایانی در سینمای ملی صورت گرفت؛ بازار نشر و کتاب، به شکل نسبی رونقی یافت و رضایت از روان‌تر شدن چرخه‌ی صدور مجوزهای نشر بیشتر شد. کنسرت‌های موسیقی، پرشمارتر و شلوغ‌تر و تاحدودی آزادانه‌تر از سابق برگزار شدند. و نهایتاً ارتباط و اعتماد جامعه‌ی هنری با نهاد دولت در مسیر بازسازی قرار گرفت. در این میان، پایمردی دولت بر مخالفت با اجرای قانون عفاف و حجاب، از درخشش‌های این دولت در نظر رأی‌دهندگانش به شمار آمد. دولت به رغم فشارهای سنگینی که صاحبان تریبون‌های مختلف بر او وارد می‌کردند، به دلیل برآوردی که از واکنش توده‌های مردم به اجرای این مصوبه داشت زیر بار آن نرفت و نهایتاً یک دغدغه‌ی جدی را از ذهن مردم حذف کرد. بنا به تحلیل برخی صاحب‌نظران، دولت پزشکیان در سال نخستش بیشتر «مقدمه‌ای بر تغییر» بوده تا خود تغییر. او خواسته متفاوت باشد، اما رخدادهای غیرمترقبه، ساختارهای بیرون از دولت، و البته ناهماهنگی‌ها و ناتوانی‌های درون کابینه هنوز چندان اجازه نداده‌اند که تغییرات به تناسب انتظارات مردمی که به او رأی دادند محقق شود. اکنون در آستانه سال دوم، آزمون‌های سخت‌تری در انتظار اوست: از تعیین تکلیف با ناترازی‌های بی‌سابقه در انرژی گرفته تا بازسازی رابطه با جامعه مدنی، از حل مسئله اینترنت و مهاجرت نخبگان تا بازتعریف مناسبات دولت با نهادهای قدرت.
در این میان چه بسا مهمترین چالش پیش رو در حوزه روابط خارجی باشد. در شرایطی که از واشنگتن و تل‌آویو هنوز زوزه‌ی جنگ‌طلبی و تجاوز به گوش می‌رسد بلوک کشورهای اروپایی نغمه‌ی ناساز دیگری را کوک کرده‌اند و به بهانه‌ی مسائل هسته‌ای و ارتباط ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی، انگشت‌شان را روی ماشه «اسنپ بک» قرار داده‌اند. ایران البته با تکیه بر ظرفیت‌های فراوانش و در سایه‌ی تصمیمات هوشمندانه دولت به عبور موفق از این چالش‌ها نیز امید دارد. آیا این دولت می‌تواند قدم دوم را محکم‌تر بردارد؟ شاید پاسخ، بیش از آنکه در دست رئیس‌جمهور باشد، در میزان همراهی ساختار با منطق تغییر نهفته است.
وعده های مسعود پزشکیان برای تشکیل دولت چهاردهم چه بود؟
پزشکیان در دوره تبلیغات ریاست جمهوری، وعده‌هایی داد و نهایتاً توانست اعتماد مردم را به خود جلب کند.در ادامه به مرور برخی از وعده‌های انتخاباتی پزشکیان می‌پردازیم؛
برنامه رئیس جمهور منتخب برای موضوع بنزین: یکی از وعده‌های نامزدهای انتخاباتی که به مقدار زیادی مورد توجه اذهان عمومی قرار گرفت بالا و پایین آوردن قیمت بنزین بود که در میزگردهای اقتصادی توسط کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری مورد بحث و بررسی قرار گرفت، بررسی اظهارات پزشکیان درباره موضوع بنزین نشان می‌دهد که او بیش از همه بر سیاست‌های غیرقیمتی بنزین تاکید دارد. وعده برای اجرای سیاست‌های کلی: پزشکیان در مناظرات تلویزیونی و میزگردهایی که در ایام انتخابات برگزار شد، همواره بر اجرای سیاست‌های کلی ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب تاکید کرده است، پزشکیان همچنین تاکید می‌کند که مشکل این است که آنچه سیاست‌های کلی رهبری است را کنار می‌گذاریم و فقط حرف‌های خودمان را مطرح می‌کنیم. تاکید بر استفاده از کارشناسان: مسعود پزشکیان طی روزهای گذشته و در ایام منتهی به انتخابات، بارها تاکید کرد که در مسائل مختلف کارشناس نیست و در هر حوزه از کارشناس همان حوزه استفاده خواهد کرد. او در یکی از اظهاراتش هم تاکید کرد که به‌کارگیری افراد را براساس شایستگی کارشناسی انجام خواهد داد. وعده رئیس جمهور منتخب برای حل مشکل بورس: مسعود پزشکیان در مناظره دوم وعده می‌دهد که ثبات و آرامش را به دنیای بورس برگرداند و تاکید می‌کند و می‌گوید: کسری بودجه دولت را از بورس تأمین نخواهیم کرد. اگر دولت دخالت خود را کاهش دهد، این ثبات بازخواهد گشت. حل مشکل بورس یک نسخه ساده نیست و تحریم‌ها هم در این زمینه تأثیر گذار است.
وعده برای کاهش تورم و حل مسائل معیشتی: پزشکیان در مناظره دوم می‌گوید که معتقدم در این حاکمیت هیچ انسانی نباید گرسنه سر به بالش بگذارد. طبیعی است نباید به من و آدم‌هایی که ماشین آن‌چنانی سوار می‌شوند یارانه بدهند. باید از این‌ها که پولدارند بگیرند و به محرومان بدهند. برنامه برای تک نرخی کردن ارز: مسعود پزشکیان در خصوص قیمت ارز و مسکن هم می‌گوید که دلار را تک نرخی می‌کنیم؛ بازار خودش کشف قیمت کند. حقوق کارمند اگر به اندازه باشد می‌تواند مقداری از آن را ذخیره کرده و برای خود مسکن تهیه کند. با این حقوقی که به کارمندان می‌دهید، صدسال دیگر هم نمی‌توانند خانه بخرند. وعده برای آزاد سازی قیمت خودرو: پزشکیان در خصوص واردات خودرو هم در مناظره دوم تاکید می‌کند: چرا نمی‌گذارید مردم خودشان خودرو به صورت آزاد وارد کنند؛ مردم خودشان دلار دارند. ما واردات خودرو را آزاد می‌کنیم و بازار باید قیمت‌ها را تنظیم کند. بازار خودش را تنظیم می‌کند، لازم نیست من دخالت کنم. وعده برای برقراری عدالت: یکی دیگر از مسائلی که در میزگرد فرهنگی مورد اشاره رئیس جمهور منتخب قرار گرفت، موضوع عدالت بود. پزشکیان در این برنامه با اشاره به اهمیت موضوع عدالت در جامعه این نکته را یادآوری می‌کند اگر ما بر اساس عدالت و انصاف با مردم برخورد می‌کردیم مردم از ما ناراضی نمی‌شدند. وعده‌ها درباره حل مشکلات موجود در حوزه زنان: موضوع و مسائل بانوان از موارد مهم دیگری بود که مسعود پزشکیان درباره آن وعده‌هایی را داد. او در سومین مناظره دور اول ریاست‌جمهوری که با محوریت فرهنگ برگزار شد، با اشاره به نوع نگاه به بانوان در جامعه می‌گوید: «این نگاه که زنان جنسیت دوم هستند باید اصلاح شود. باید در عمل ثابت کنیم که به فکر آنها هستیم. در خیلی مسائل قصور داریم و الان زمان رأی‌گیری این حرف‌ها را می‌زنیم؛ با زور و دستور و قانون رفتار عوض نمی‌شود. همان‌طور که در گذشته نتوانستند به زور حجاب را از سر زنان بردارند حالا هم با زور نمی‌توانند حجاب روی سر بگذارند.» وعده رئیس جمهور منتخب برای ایجاد وفاق ملی: پزشکیان پس از پایان انتخابات، هم همدلی و وفاق ملی را مورد تاکید قرار می‌دهد و با اشاره به پایان انتخابات خطاب به مردم، می‌گوید: این تازه آغاز همراهی ماست. مسیر دشوار پیش رو جز با همراهی، همدلی و اعتماد شما هموار نخواهد شد.
توضیحات حاجی‌میرزایی از عملکرد یکساله دولت
عبور پزشکیان از مدل‌های سنتی حکمرانی
دکتر محسن حاجی میرزایی رئیس دفتر رئیس جمهور شامگاه دوشنبه 3 شهریور 1404، در برنامه گفتگوی ویژه خبری صدا و سیما، به مناسبت هفته دولت، عملکرد یکساله دولت چهاردهم را بررسی و با اشاره به رویکردهای کلان دولت، بر اهمیت بازتعریف رابطه مردم و دولت تأکید کرد.
، رئیس دفتر رئیس جمهور در پاسخ به نخستین پرسش که ارزیابی از عملکرد دولت در یک‌سال گذشته چیست و نقاط قوت و ضعف آن کدام است، با اشاره به نقش محوری مردم در سنجش میزان موفقیت دولت تأکید کرد: ارزیابی واقعی عملکرد دولت را باید مردم ارائه دهند. مردمی که در شرایطی بسیار دشوار و پیچیده، شاهد آغاز به‌کار دولت چهاردهم بودند، صلاحیت قضاوت درباره عملکرد این دولت را دارند؛ این مردم هستند که می‌توانند نمره واقعی را به دولت بدهند.
دکتر حاجی میرزایی با اشاره به نگاه دولت نسبت به ارزیابی درونی عملکرد خود تصریح کرد: از منظر دولت، رسیدن به رضایت کامل از عملکرد ممکن نیست، چرا که همواره کارهای بسیاری برای انجام دادن باقی می‌ماند. مجموعه دولت تلاش کرده است تمام توان و ظرفیت خود را برای فراهم کردن شرایط مناسب در جهت پیشرفت کشور، آرامش جامعه و حل مشکلات معیشتی مردم به‌کار گیرد و این مجموعه اقدامات در معرض قضاوت عمومی قرار دارد.
رئیس دفتر رئیس جمهور با تأکید بر اینکه دولت باید همواره در معرض نقد و ارزیابی قرار داشته باشد، خاطرنشان کرد: نگاه ما آن است که خود را پیوسته نقد و عملکرد خود را بازنگری کنیم و برای اصلاح مسیر و بهبود امور تلاش مستمر داشته باشیم. مجموعه‌ای که از خود رضایت پیدا کند، در تشخیص و مشاهده خطاها دچار ضعف می‌شود و در نتیجه نمی‌تواند مسیر رشد را ادامه دهد.
دکتر حاجی میرزایی با تبیین نسبت میان موفقیت و شرایط زمینه‌ساز آن گفت: موفقیت، محصولی است که به‌تنهایی به‌دست نمی‌آید و نیازمند مقدمات و زمینه‌هایی است که باید به‌درستی فراهم شود. در سرزمینی که آماده کاشت نیست، نمی‌توان انتظار برداشت داشت؛ همچون زمینی شور که نه کاشت‌پذیر است و نه قابل بهره‌برداری. بنابراین، برای رسیدن به موفقیت پایدار، باید ابتدا زمینه‌های لازم را تمهید کرد.
رئیس دفتر رئیس جمهور با استناد به فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری درباره لزوم وفاق و انسجام درونی جامعه، این موضوع را یکی از راهبردهای بنیادین دولت دانست و افزود: به باور دولت، کشور برای حرکت به‌سوی موفقیت‌های عمیق و پایدار، نیازمند انسجام اجتماعی و هم‌فهمی میان ارکان مختلف جامعه است. اقدامات دولت نیز در راستای تحقق چنین بستری تعریف و پیگیری شده است.
دکتر حاجی میرزایی با اشاره به ضرورت عبور از مدل‌های سنتی حکمرانی خاطرنشان کرد: رویکرد فرمان‌محور به حاکمیت، امروز بخش قابل توجهی از کارکرد خود را از دست داده و نمی‌توان با روش‌های قدیمی مسائل پیچیده امروز را حل کرد. تحقق اهداف جامعه زمانی ممکن می‌شود که ظرفیت اجماع پیرامون ضرورت‌ها و مسائل اساسی به‌وجود آید.
رئیس دفتر رئیس جمهور با اشاره به نگاه دولت چهاردهم در این زمینه تصریح کرد: رویکرد دکتر پزشکیان و دولت بر این اساس شکل گرفته که زمینه‌ای برای حل واقعی و پایدار مسائل کشور فراهم شود. این دولت در تلاش است زمین مساعدی برای موفقیت ملی ایجاد کند. دکتر حاجی میرزایی با اشاره به نمونه‌ای عینی از همراهی مردم با نظام افزود: اگر هیچ دلیل دیگری برای سنجش میزان توفیق این رویکرد وجود نداشته باشد، 12 روز دفاع جانانه ملت ایران در برابر تهاجم بی‌سابقه اخیر، خود شاهدی روشن و عینی است. این تهاجم فقط از سوی رژیم صهیونیستی نبود، بلکه ایالات متحده و برخی کشورهای اروپایی نیز به‌نوعی در همراهی اطلاعاتی و در برخی موارد همراهی عملیاتی مشارکت داشتند.
رئیس دفتر رئیس جمهور ادامه داد: ملت ایران در برابر این فشارها ایستادگی کرد و اجازه نداد اختلال مؤثری در جامعه ایجاد شود. این مقاومت بدون همراهی مردم ممکن نبود. اگر مردم در کنار ما نمی‌ایستادند، امکان عبور از این شرایط دشوار وجود نداشت.
دکتر حاجی میرزایی با اشاره به تنوع دیدگاه‌ها در جامعه خاطرنشان کرد: طبیعتاً در جامعه ما نگاه‌ها و نقدهای مختلفی وجود دارد، برخی ممکن است نسبت به دولت و برخی دیگر نسبت به بخش‌های مختلف حاکمیت نقد داشته باشند، اما نتیجه وفاق و انسجام در آن 12 روز خود را نشان داد.
رئیس دفتر رئیس جمهور تأکید کرد: اگر دولت با مردم دچار گسست و تعارض بود، نمی‌توانست چنین مقاومت جانانه و دشواری را با همراهی مردم به‌پیش ببرد. مردم در این مسیر همراهی کردند، پشت دولت را خالی نکردند، از نیروهای مسلح حمایت کردند و منطق دفاعی حاکمیت را پذیرفتند.
دکتر حاجی میرزایی در جمع‌بندی این بخش از سخنان خود تصریح کرد: این هم‌صدایی چگونه به‌وجود آمد؟ این حاصل سرمایه اجتماعی است. این نتیجه نگاهی است که از آغاز در رویکرد دکتر پزشکیان وجود داشت، اینکه بتوان فضایی اجتماعی برای درک متقابل، همراهی و انسجام در سطح جامعه ایجاد کرد.
رئیس دفتر رئیس جمهور افزود: بخشی از سیاست‌ها و تصمیمات اتخاذ شده در یک‌سال گذشته قطعاً در این زمینه مؤثر بوده است. اگر لازم باشد می‌توان به‌صورت دقیق‌تر درباره آنها بحث کرد، اما آنچه روشن است این است که 12 روز مقاومت ملت ایران و عملکرد یکساله دولت، معیاری معتبر برای سنجش کارآمدی رویکرد وفاق در حکمرانی است.
دکتر حاجی میرزایی با اشاره به شیوه مدیریت کشور در روزهای بحران اخیر، حضور میدانی و فعال رئیس جمهور را ویژگی برجسته و بی‌سابقه در مقایسه با دوران مشابه دانست و اظهار داشت: در آن 12 روز، میزان حضور دکتر پزشکیان در خارج از نهاد ریاست‌جمهوری و مراجعات مستمر به وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های مختلف، بی‌سابقه بود.
رئیس دفتر رئیس جمهور با اشاره به آغاز روزهای بحران تصریح کرد: همان روزی که تجاوز رژیم صهیونیستی آغاز شد، دکتر پزشکیان وارد نهاد شدند و با آرامش گفتند که هر کس باید وظیفه خود را انجام دهد. وظیفه رئیس جمهور نیز آن است که اجازه ندهد در عملکرد دستگاه‌هایی که مستقیماً با زندگی مردم سروکار دارند، هیچ اختلالی ایجاد شود.
دکتر حاجی میرزایی با اشاره به پیشنهاد خود برای مرور عملکرد دستگاه‌ها در محل نهاد ریاست جمهوری افزود: بنده از رئیس جمهور درخواست کردم اجازه دهند وزرا و مدیران مربوطه را به نهاد دعوت کنیم تا موضوعات را مرور کنیم، اما دکتر پزشکیان تأکید کردند که باید خودمان به دستگاه‌ها مراجعه کنیم.
رئیس دفتر رئیس جمهور با بیان اینکه بسیاری از این بازدیدها بدون اطلاع قبلی انجام شد، خاطرنشان کرد: در مواردی حتی وزارتخانه‌ها در ابتدا در را به روی ما باز نکردند، چون نمی‌دانستند که رئیس جمهور آمده است. این حضور غافلگیرانه، به‌طور طبیعی تمام دستگاه‌ها را به حالت آماده‌باش درآورد. هر وزیری در آن روزها انتظار داشت که ناگهان در اتاقش باز شود و رئیس جمهور را مقابل خود ببیند.
دکتر حاجی میرزایی با اشاره به تأثیر روانی این بازدیدها بر کارکنان دستگاه‌ها یادآور شد: یکی از وزرا پس از خروج از وزارتخانه به بنده گفت، وقتی خبر حضور رئیس جمهور در جمع کارکنان منتشر شد و اینکه ایشان چند ساعت در وزارتخانه نشست و گفت‌وگو کرد، این اتفاق مانند ورود خون تازه به رگ‌های بدنه اجرایی آن مجموعه بود.
رئیس دفتر رئیس جمهور با اشاره به بازدید میدانی از مجروحین حوادث اخیر تصریح کرد: در یکی از روزها، هنگام بازگشت از بیمارستانی در تهران که مجروحان بستری بودند، تیم حفاظتی به‌شدت با ادامه برنامه میدانی مخالفت کرد. همان حوالی میدان انقلاب، تجمعی مردمی شکل گرفته بود و تیم حفاظت تأکید داشت که شرایط امنیتی اجازه حضور نمی‌دهد، اما رئیس جمهور با وجود هشدارهای متعدد، دستور توقف خودرو را دادند و اعلام کردند که باید به میان مردم رفت. هرچه تلاش کردیم که متقاعدشان کنیم از خودرو پیاده نشوند، تأکید کردند که نمی‌توان مردم را نادیده گرفت و حتماً باید حضور داشت. دکتر جاجی میرزایی با اشاره به حجم بالای برنامه‌ها در آن ایام افزود: در برخی روزها، چهار یا پنج حضور میدانی در وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها ثبت شد و این روند در همه 12 روز، حتی در ایام تعطیل، ادامه داشت. جلسات، گزارش‌گیری‌ها، پایش‌ها و مراقبت‌ها بدون وقفه انجام شد.
رئیس دفتر رئیس جمهور با اشاره به تلاش شبانه‌روزی دکتر پزشکیان یادآور شد: شاید یکی از دلایلی که مقام معظم رهبری روز گذشته به پرکاری و تلاش بی‌وقفه رئیس جمهور اشاره کردند، همین حضور مستمر و تمام‌وقت در اداره امور کشور است. از نخستین ساعات صبح تا پایان شب، ایشان با جدیت درگیر مسائل اجرایی بوده و هستند.
دکتر حاجی میرزایی با اشاره به سبک کاری متفاوت دکتر پزشکیان تصریح کرد: رئیس جمهور بسیاری از پروتکل‌ها و تشریفات رایج را کنار گذاشته‌اند. مثلاً وزارتخانه‌هایی وجود دارند که در گذشته رؤسای جمهور حتی یک بار هم وارد آنها نشده‌اند، اما دکتر پزشکیان در طول همین مدت، شش یا هفت بار شخصاً به آنها مراجعه کرده و نشست‌هایی عمیق و کارشناسی برگزار کرده‌اند.
رئیس دفتر رئیس جمهور افزود: در برخی جلسات سازمان برنامه و بودجه، نه‌تنها با مسئولان و مدیران ارشد، بلکه با کارشناسان بدنه دستگاه گفت‌وگو کرده‌اند. دیدگاه‌ها و ایده‌های خود را به بحث گذاشته‌اند، نقد شنیده‌اند، توضیح داده‌اند، مخالفت کرده‌اند یا پذیرفته‌اند. این‌گونه رفتار اجرایی، به‌جای آنکه شبیه فرمان از بالا باشد، یک سبک فعال و همدلانه در بطن مسائل کشور است.