بهشتی برای صادرات

 روزبه ایلامی فرد - موافقت نامه تجارت آزاد جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا از فردا اجرایی می شود.بر اساس این موافقتنامه که دی ماه ۱۴۰۲ در سن پترزبورگ به امضا رسید، ۸۷ درصد کالاهای تجاری بین ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا از شمول تعرفه های گمرکی معاف خواهند شد. هادی طحان نظیف سخنگوی شورای نگهبان ۱۲ اسفندماه ۱۴۰۳ با انتشار مطلبی در شبکه ایکس، نوشت: لایحه موافقت نامه تجارت آزاد بین جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کشورهای عضو آن پس از بررسی در جلسه شورای نگهبان، مغایر موازین شرع و قانون اساسی شناخته نشد.نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جلسه دوم دی ماه ۱۴۰۳ با لایحه موافقت نامه تجارت آزاد بین ایران و اوراسیا موافقت کردند که برای بار نخست این لایحه مورد ایراد شورای نگهبان قرار گرفت نهایتا نمایندگان در جلسه ۱۶ بهمن ایرادات این لایحه را برطرف کردند.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا در طول ۱۰ سال توسعه خود، تجربه مثبتی در ایجاد پیوندهای اقتصادی در اوراسیا کسب کرده که رشد سریع تجارت متقابل در چارچوب این اتحادیه علی‌رغم شوک‌های خارجی، مؤید این امر است.اتحادیه اقتصادی اوراسیا که در سال 2014 میلادی تأسیس شد، به باور کارشناسان روس، تا حد زیادی محصول بحران مالی و اقتصادی جهانی بوده و پاسخی به آسیب‌پذیری کشورهای منطقه در برابر شوک‌های جهانی محسوب می‌شود.
هم‌زمان، تشدید رقابت در فضای پساشوروی از سوی بازیگران فرامنطقه‌ای، به ویژه اتحادیه اروپا و چین، روسیه را بر آن داشت تا ابتکارات یکپارچگی در منطقه را فعال‌تر کند. در 10 سال گذشته، اتحادیه اقتصادی اوراسیا نه‌تنها به عنوان یک اتحادیه یکپارچه شکل گرفت، بلکه پایداری خود در برابر چالش‌های خارجی را نیز به نمایش گذاشت. این اتحادیه با ایجاد اثرات مثبت یکپارچه‌سازی برای کشورهای عضو و کمک به توسعه پیوندهای اقتصادی در اوراسیا، حتی در شرایط ژئوپلیتیکی پیچیده، سهم خود را در این زمینه ایفا کرده است.
پیوندهای اقتصادی در اتحادیه اقتصادی اوراسیا تا حد زیادی به شدت و ساختار تجارت درون منطقه‌ای وابسته است. در بازه زمانی 2015 تا 2023، پویایی تجارت متقابل در چارچوب اتحادیه، تحت تأثیر نوسانات بازارهای جهانی انرژی و مواد خام، پیامدهای همه‌گیری کووید-19 و تحریم‌های گسترده غرب علیه روسیه و بلاروس، ناهموار بوده است.
با این حال، اتحادیه اقتصادی اوراسیا انعطاف‌پذیری بالایی در برابر شوک‌های خارجی از خود نشان داده است. در بازه زمانی مذکور، حجم مبادلات تجاری کالا بین کشورهای عضو اتحادیه از 45.6 میلیارد دلار به 86.9 میلیارد دلار افزایش یافته که از این مقدار، 13.8 میلیارد دلار آن در دوره 2022 تا 2024 بوده است.
در نتیجه، سطح وابستگی متقابل کشورهای عضو اتحادیه به طور قابل‌توجهی افزایش یافته است: سهم تجارت درون منطقه‌ای از 11.1 درصد در سال 2015 به 15.6 درصد در سال 2023 رسیده است. بیشترین سهم تجارت متقابل کالا (بین 37 تا 64 درصد در سال 2023) در بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان دیده می‌شود، در حالی که کمترین سهم (12 تا 14 درصد) به روسیه و قزاقستان تعلق دارد. با این وجود، این شاخص در دو کشور اخیر نیز در سال‌های گذشته رشد قابل‌توجهی داشته است.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا نسبت به برخی دیگر از اتحادیه‌های منطقه‌ای اوراسیا، از سطح پیوندهای بالاتری برخوردار است. در دوره 2013 تا 2022، ضریب پیوندهای تجاری و اقتصادی اتحادیه اقتصادی اوراسیا به طور متوسط 0.408 بوده است که 1.7 برابر بیشتر از سطح پیوندهای منطقه مشترک‌المنافع مستقل (CIS) و دو برابر سطح پیوندهای سازمان همکاری شانگهای (SCO) می‌باشد.
با آغاز کار اتحادیه اقتصادی اوراسیا، بازار نسبتا بزرگی در قلمرو قوانین سازمان تجارت جهانی بنا می شود، تجارت میان اعضا تسهیل میگردد و تسهیلات بسیاری را در این زمینه برای کشورهای عضواتحادیه اوراسیا به ارمغان می آورد. در چارچوب این اتحادیه، اعضای آن موافقت خود را با تردد آزاد خدمات ،کالا، سرمایه و نیروی کار در مرزهای اوراسیا اعلام کرده اند. اعضای اوراسیا همچنین توافق کرده اند که سیاست مشترکی در زمینه کشاورزی، انرژی، صنعت وسایل نقلیه خواهند داشت. همه موارد فوق حاکی از نقش موثر ایران در این اتحادیه اوراسیایی است که البته نباید از این نکته غافل شد ؛ زمانی میتوان از این پتانسیل بهره مطلوب را برد که همکاری ها ومبادلات با اتحادیه اروپا نیز قطع نگردد و بتوان از توان اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی نیز در جهت تسهیل تجارت بین المللی ومنطقه ای بهره برد.عموما عده ای از صاحبنظران معتقدند که ایجاد اتحادیه اوراسیا در واقع مقابله با اتحادیه اروپا است و روسیه در این بین بدنبال افزایش توان سیاسی ـ اقتصادی خود است که البته می توان با نگاه استراتژیک و داشتن دورنمای هدفمند رابطه متوازنی میان دو اتحادیه اوراسیا واروپا در جهت افزایش منافع ملی جمهوری اسلامی ایران برقرار نمود.