صفحه اول
اصلان سعیدی- درصد و میزان غنی سازی اورانیوم از سوی کشورمان یکی از مهمترین مسائل مطرح فنی در مذاکرات ایران و امریکا است. اما ایران چه ظرفیت های بومی برای غنی سازی دارد و نیاز آن برای مصارف صلح آمیز چه میزان است؟ غنی سازی در دانش هسته ایی یعنی تولید اورانیومی که دارای درصد بالایی از ایزوتوپ U۲۳۵ باشد. اورانیوم مورد استفاده در راکتورهای اتمی باید به حدی غنی شود که حاوی ۲ تا ۳ درصد اورانیوم ۲۳۵ باشد، در حالی که اورانیومی که در ساخت بمب اتمی بکار میرود حداقل باید حاوی ۹۰ درصد اورانیوم ۲۳۵ باشد.برای به دست آوردن اورانیوم غنی شده به دستگاههای احتیاج داریم که سانتریفوژ نام دارد. سانتریفوژ دستگاهی استوانه ایی شکل است که با سرعت بسیار زیاد حول محور خود می چرخد. هنگامی که گاز هگزا فلوئورید اورانیوم به داخل این سیلندر تزریق شود نیروی گریز از مرکز ناشی از چرخش آن باعث می شود که مولکولهای سبکتری که حاوی اورانیوم ۲۳۵ است در مرکز سیلندر متمرکز شوند و مولکولهای سنگینتری که حاوی اورانیوم ۲۳۸ هستند در پایین سیلندر انباشته شوند . اورانیوم ۲۳۵ غنی شده ای که از این طریق بدست می آید سپس به داخل سانتریفوژ دیگری دمیده میشود تا درجه خلوص آن باز هم بالاتر رود. این عمل بارها و بارها توسط سانتریفوژهای متعددی که بطور سری به یکدیگر متصل میشوند تکرار میشود تا جایی که اورانیوم ۲۳۵ با درصد خلوص موردنیاز بدست آید. آنچه که پس از جدا سازی اورانیوم ۲۳۵ باقی میماند به نام اورانیوم خالی یا فقیر شده شناخته می شود که اساسا از اورانیوم ۲۳۸ تشکیل یافته است. اورانیوم با غنای پنج درصد در تولید برق هسته ای و کشاورزی و صنایع غذایی و بخش صنعت استفاده دارد و اورانیوم غنی شده 20 درصد برای تولید رادیو دارو در بخش درمان و پزشکی مورد نیاز است . ایران از دهه ۱۳۵۰ برنامه تولید برق هسته‌ای را با ساخت نیروگاه بوشهر آغاز کرد. نیروگاه بوشهر، که در سال ۱۳۹۰ (۲۰۱۱) به بهره‌برداری رسید، تنها نیروگاه هسته‌ای فعال ایران است و طبق گزارش سازمان انرژی اتمی ایران، سالانه ۱۰۰۰ مگاوات برق تولید می‌کند. این نیروگاه از اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۳.۶۷ تا ۵ درصد به‌عنوان سوخت استفاده می‌کند. محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، در ۱۹ اسفند ۱۴۰۲ به رسانه ها گفت: «ایران برنامه‌ای برای تولید ۲۰,۰۰۰ مگاوات برق هسته‌ای تا سال ۱۴۲۰ دارد.» این هدف نیازمند ساخت نیروگاه‌های جدید در دارخوین و دیگر مناطق است. برای تولید برق در نیروگاه بوشهر، سالانه حدود ۳۰ تن اورانیوم غنی‌شده ۴ درصدی نیاز است. از نظر کارشناسان، این میزان از حدود ۳۰۰ تن اورانیوم خام با ۱۹۰,۰۰۰ سو (واحد کار جداسازی) تولید میشود. ایران این اورانیوم را از طریق تأسیسات غنی‌سازی نطنز تأمین می‌کند، که مجهز به سانتریفیوژهای IR-۱ و IR-۶ است. با این حال، سوخت اولیه بوشهر تا سال ۱۴۰۰ توسط روسیه تأمین می‌شد، اما ایران از سال ۱۳۹۸ (۲۰۱۹) تولید سوخت داخلی را آغاز کرد. نیروگاه بوشهر سالانه ۳۰ تن اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۳.۶۷ تا ۵ درصد نیاز دارد. کارشناسان معتقدند این میزان از ۳۰۰ تن اورانیوم خام با ۱۹۰,۰۰۰ سو تولید میشود. برای دستیابی به هدف ۲۰,۰۰۰ مگاوات برق تا سال ۱۴۲۰، ایران به حدود ۶۰۰ تن اورانیوم ۴ درصدی در سال نیاز خواهد داشت، که نیازمند گسترش تأسیسات نطنز و فردو است. از سوی دیگر راکتور تهران سالانه ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم ۲۰ درصدی برای تولید رادیوداروها و ۱۰ کیلوگرم برای تحقیقات نیاز دارد. «بی‌بی‌سی» گزارش داد که غنی‌سازی ۲۰ درصدی برای سوخت راکتور تهران ضروری است، زیرا این راکتور برای تولید ایزوتوپ‌های پزشکی طراحی شده است. تولید اورانیوم فلزی نیز حدود ۵۰۰ گرم اورانیوم ۲۰ درصدی در سال نیاز دارد. این در حالی است که کاربردهای کشاورزی نیازی به اورانیوم غنی‌شده ندارند، اما از ایزوتوپ‌های تولیدشده در راکتور تهران استفاده می‌کنند. این ایزوتوپ‌ها، مانند کبالت-۶۰، با فرآیندهای تحقیقاتی تأمین میشوند. این در حالی است که کارشناسان می گویند برای تولید برق، غنی‌سازی ۴ تا ۵ درصد کافی است، در حالی که راکتورهای تحقیقاتی مانند تهران به ۲۰ درصد نیاز دارند.