باز کردن گـره شدت مـصرف انرژی

  مینا دریابندری-باید حلقه مفقوده عدم اصلاح الگوی مصرف و عدم بهینه‌سازی مصرف سوخت را در نبود ساز و کار اجرایی مشخص برای این مهم در کشور جستجو کرد چراکه نمی‌توان سازمانی را پیدا کرد که وظیفه آن صرفا بهینه‌سازی مصرف سوخت یا اصلاح الگوی مصرف باشد این در حالی است که قوانین بالادستی خوبی در حوزه بهینه‌سازی مصرف سوخت همچون "قانون اصلاح الگوی مصرف" و "قانون رفع موانع تولید" وجود دارد.
ایران از نظر شدت مصرف انرژی در جهان شرایط مناسبی ندارد و این موضوع در کشور سه برابر میانگین جهانی است و به‌طور تقریبی در همه عرصه‌ها قابل توجه است، هرچند در سوخت‌های فسیلی از جمله گاز و فرآورده‌های نفتی این شدت مصرف بالاتر اسـت.
اکنون روزانه میلیون ها لیتر فرآورده نفتی در ایران مصرف می‌شود که با هر تراز جهانی و با هر کشوری مقایسه شود، بسیار بالا و ۵ تا ۶ برابر استاندارد دنیاست.
با وجود آنکه همه بخش‌های کشـور بر لزوم کاهش مصرف انـرژی تأکیـد دارنـد، امـا بـه‌دلیـل پرداخـت یارانـه بـالا از سوی دولـت بـرای حامل‌هـای انـرژی و پرداخـت نشدن قیمـت واقعـی ایـن حامل‌هـا توسـط مصرف‌کننـدگان، هیچ کـدام از بخش‌هـا بـه‌دنبـال بهینه‌سـازی نیسـتند.
از همیـن روست کـه نه نیروگاه‌ها به‌دنبـال افزایش بازده خـود می‌رونـد و نـه بخـش صنعـت، فناوری روز را بـه خدمـت می‌گیـرد تـا هزینـه انـرژی خـود را کاهـش دهـد.
ایـن موضـوع در مصرف بنزیـن نیـز بـه‌شـدت قابل توجه است. بنزیـن کـه بـه‌عنـوان سـوخت خودروهـای سـواری اسـتفاده می‌شود، بـه‌دلیـل آنکـه با نوع مصرف خودروهـای بـا کیفیـت روز جهـان فاصلـه دارنـد، همچنیـن بـه‌دلیـل پایین‌بـودن قیمـت، جـزو پرمصرف‌ترین حامل‌هـای انـرژی کشـور اسـت.
از سـوی دیگـر، تفـاوت فاحـش قیمـت ایـن حامـل انـرژی بـا کشـورهای همسـایه کـه در مـواردی تـا ۸۰ درصـد نیـز بـرآورد می‌شـود، سبب شـده قاچـاق بـا هر هزینـه‌ای، بـرای برخی افـراد جـذاب و اقتصـادی باشـد. بـه‌دلیـل پرداخـت یارانـه بـالا از سوی دولـت بـرای حامل‌های انـرژی در ایـران و پرداخـت نکردن قیمت واقعـی این حامل‌ها توسـط مصرف‌کننـدگان، هیـچ‌کـدام از بخش‌هـا به‌دنبـال بهینه‌سـازی نیستند. تازه‌ترین ترازنامـه انـرژی کشـور شـدت مصـرف فرآورده‌هـای نفتـی را ۱.۴ برابـر میانگیـن سـرانه مصـرف جهانـی گـزارش می‌کند.  توزیع سوخت در ایام تعطیلات نوروز ۱۴۰۴ با اتخاذ تدابیر ویژه از سوی وزارت نفت به همت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران به‌منظور تأمین سوخت و مدیریت بهینه منابع در ایام اوج مصرف بدون هیچ‌گونه خللی انجام شد. بر اساس آخرین آمارها، با آغاز تعطیلات نوروزی و افزایش مسافرت‌ها از ۲۵ اسفند ۱۴۰۳ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۴ درمجموع ۲ میلیارد و ۸۲۳ میلیون و ۶۰۰ هزار لیتر بنزین در کشور توزیع شد که این مقدار در مقایسه با رقم ۲ میلیارد و ۴۶۳ میلیون لیتر در مدت مشابه پارسال (۲۵ اسفند ۱۴۰۲ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۳) حدود ۱۵ درصد رشد داشته است.
باید جلوی مسابقه غلط تولید و مصرف انرژی در کشور را بگیریم
دستیار وزیر نفت در امور بهینه‌سازی انرژی گفت: امروز با مسابقه غلط تولید و مصرف انرژی در کشور روبه‌رو هستیم که باید جلوی این روند را گرفت.
عبدالعلی رحیمی مظفری در نشست اعضای مجمع نمایندگان‌ ادوار استان خراسان رضوی و رئیس مجمع‌ امور نمایندگان و مشاور وزیر نفت در امور بهبینه‌سازی انرژی در منطقه پارس جنوبی با بیان اینکه وظیفه ما در زمان‌ بمباران‌ ناامیدی به مردم، تزریق امید است، اظهار کرد: تاسیسات مستقر در منطقه پارس جنوبی نمونه‌ای از توانمندی داخلی ما در حوزه نفت و گاز است، بنابراین این توانمندی‌ها باید نشان داده شوند زیرا پاشیدن بذر امید در کشور ضروری است.
وی افزود: به‌ یقین سختی‌های کار نیروی انسانی، شرایط روانی پیچیده و شرایط سخت آب‌وهوایی مسائلی است که نمی‌توان‌ به‌راحتی‌ از کنار آن گذاشت، زیرا خطر جانی بسیاری دارد، اما در عین حال با تلاش کارگران و مهندسان صنعت نفت، چرخ تولید متوقف نمی‌ماند.
دستیار وزیر نفت در امور بهینه‌سازی انرژی خطاب به نمایندگان ادوار مجلس تصریح کرد: شما نماینده مردم بودید، از این رو به‌درستی می‌دانید فقط آسفالت یک جاده روستایی چقدر سخت است، بنابراین تصور کنید سرپا نگه‌ داشتن‌ چنین تشکیلات‌ و تأسیسات عظیمی تا چه اندازه پیچیده و طاقت‌فرساست و نیاز به تبحر و تخصص دارد. رحیمی مظفری به موضوع ناترازی انرژی در کشور اشاره و اظهار کرد: ما با مسابقه غلط تولید و مصرف انرژی در کشور رو به رو هستیم که باید جلوی این روند را گرفت، بنابراین هدف از تشکیل سازمان بهینه‌سازی مصرف انرژی زیر نظر رئیس‌جمهوری در قانون برنامه هفتم توسعه، اصلاح همین موضوع در کشور است.
وی با ابراز امیدواری از اینکه این سازمان به بهترین شکل فعالیت خود را آغاز کند، به ضرورت تعامل تمام وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها با یکدیگر برای تحقق موضوع بهینه‌سازی انرژی اشاره کرد و افزود: نمی‌توان خودروی با مصرف بنزین چند برابر استاندارد جهانی تولید کرد، یا ساختمان‌های غیراستاندارد ساخت که انرژی را هدر می‌دهند و حتی بخاری‌های با مصرف چند برابری تولید کرد که صرفاً ۳۰ تا ۳۵ درصد بازدهی دارند و سپس از وزارتخانه‌های نفت و نیرو خواست ناترازی انرژی را برطرف کنند، زیرا دیگر وزارتخانه‌ها در تحقق این مهم کمتر از نفت و نیرو نیستند.
دستیار وزیر نفت در امور بهینه‌سازی انرژی تصریح کرد: تولید محصولاتی با ارزش‌افزوده بالا، اقتصاد ما را رونق می‌دهد و رفع تحریم‌ها به کاهش خام‌فروشی و تبدیل به محصولات با ارزش‌افزوده بیشتر کمک می‌کند، البته تحقق تمامی این موارد مستلزم پاشیدن بذر امید در کشور است.
باز کردن گـره شدت مـصرف انرژی با اجرای پروژه‌های بهیـنه‌سازی
هـرچنـد الگـو و فرهنـگ مصـرف سـوخت از سوی مـردم نیـز در بالا بودن مصـرف در کشـور تأثیرگـذار اسـت، امـا گـره اصلـی مصـرف افسارگسـیخته تنها بـا اجـرای پروژه‌های بهینه‌سـازی مصـرف سـوخت بـاز می‌شود که اجرای آن برعهده دولت‌هاست. هم‌اکنون تـراز گاز کشـور منفی شـده و تقاضا از عرضه بیشـتر شـده اسـت. با توجه به مقدار مصرف بنزین و تولیـد آن در پالایشـگاه‌ها، ایـن موضـوع بـه بنزیـن و گازوئیـل نیز سـرایت می‌کند.
به ایـن ترتیـب نـه تنهـا صـادرات انـرژی ایران به صفر می‌رسـد، بلکـه عمـده مصـارف انـرژی نیـز در بخش‌هـای غیرمولـد انجـام شـده کـه هیـچ نقشـی در افزایـش تولیـد ناخالـص داخلـی کشـور ندارنـد.
می‌تـوان مفهـوم بهینه‌سـازی مصـرف سـوخت را بـه لحـاظ اهمیت جایگاه، معادل تولید و توسـعه تلقی کرد. با در نظر گرفتـن ایـن موضوع که بـرای تولید ۵۰ میلیون مترمکعب گاز رقمـی حـدود ۶ میلیـارد دلار سـرمایه‌گذاری نیـاز اسـت، بنابرایـن برنامه‌ریـزی و هدف‌گـذاری بـرای صرفه‌جویـی بـه مقـدار ۲۰ میلیـون مترمکعـب در بخـش مصـارف خانگـی و تجـاری، بـا در نظـر گرفتـن هزینه‌هـای مرتبـط بـا آن نه‌تنهـا منطقـی کـه سـودآور بـه نظـر می‌رسـد. حجم سـرمایه‌گذاری پروژه‌هـای بهینه‌سـازی بسـیار کمتـر از هزینه‌هـای مربـوط بـه توسـعه میدان‌های گازی اسـت. برآوردهـا نشـان می‌دهـد بـه ازای هـر متـرمکعـب گاز، هزینـه افزایـش تولیـد گاز از طریـق توسـعه میدان‌های گازی سـه برابـر بهینه‌سـازی مصـرف همـان مقـدار گاز اسـت.
در نتیجـه بهینه‌سـازی مصـرف در مقایسـه بـا دیگر راهکارهـا از منظر اقتصادی اولویـت بالاتـری دارد. افزایش دوباره مصرف بنزین و رسـیدن مصرف در روزهایی بـه بـالای ۱۰۰ میلیـون لیتـر در روز سبب شـده توجـه بـه بهینه‌سـازی مصـرف در ایـن حـوزه نیـز بیشـتر شـود؛ رقمـی کـه می‌توانـد درآمـد صادراتـی بنزین را از کشـور، آن هم در ایـن شـرایط افزایـش قیمت‌هـای جهانـی سـلب می‌کنـد و در آینـده نزدیـک هـم ممکـن اسـت کشـور را بـه واردکننـده فرآورده‌هـای نفتـی تبدیـل کند.
کاهـش ۹۰ درصـدی هزینه‌ها با بهینه‌سازی مـصرف سـوخت
در این میـان دو راه پیـش روی دولـت است؛ یـا بایـد پالایشـگاه‌های جدیـد بـرای تأمیـن نیـاز داخلـی بسـازد، یـا بهینه‌سازی مصـرف را در دسـتور کار قـرار دهـد. بررسی‌ها نشان می‌دهد اکنون برای ساخت یک پالایشگاه باید حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شود، در حالی که با ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری می‌توانیم نسبت به بهینه‌سازی مصرف همان حجم فرآورده نفتی اقدام کنیم. هزینه سـاخت پالایشـگاه‌ها بستگی به کیفیت محصولات دارد، یعنـی هـرچـه پیچیدگـی یـک پالایشـگاه بالاتـر باشـد، هزینـه سـاخت آن هـم بالاتـر اسـت.
افزایش دوباره مصرف بنزین و رسـیدن مصرف در روزهایی بـه بـالای ۱۰۰ میلیـون لیتـر در روز سبب شـده توجـه بـه بهینه‌سـازی مصـرف در ایـن حـوزه نیـز بیشـتر شـود. اگـر تـورم جهانـی را سـالانه حـدود ۲ درصـد در نظـر بگیریـم، هزینـه سـاخت یـک پالایشـگاه میعانـات گازی ۱۲۰ هـزار بشکه‌ای، به قیمت امروز معادل ۲.۳ میلیارد دلار محاسبه می‌شود که اگر با الگوی سـتاره خلیج‌فارس سـاخته شـود، ۱۲.۵ میلیـون لیتـر بـه تولیـد بنزیـن کشـور افزوده می‌کنـد. در حالـی کـه می‌تـوان بـا حـدود یک‌دهم ایـن رقـم، همیـن مقـدار بهینه‌سـازی در مصـرف بنزیـن کشـور محقـق کـرد.
از سـوی دیگـر، هزینـه احـداث پالایشـگاه‌های جدیـد نفـت خـام و میعانـات گازی در ایـران گاهـی به سه برابـر نـورم جهانـی می‌رسـد، بنابرایـن منطقـی اسـت بـا اجـرای طرح‌های بهینه‌سازی در کنـار ایجـاد تنـوع در سـبد سـوخت کشـور از جملـه توسـعه سـی‌ان‌جی، مصـرف بنزیـن را کاهـش داد و از محـل ایـن صرفه‌جویـی، طرح‌های توسـعه‌ای ایـن صنعـت از جملـه کمـک بـه افزایـش ظرفیـت پالایشـی کشـور را اجـرا کـرد.
در ایران به ازای هر نفر روزانه حدود ۰.۹۵ لیتر بنزین و حدود ۰.۸۸ لیتر گازوئیل مصرف می‌شود. مصرف روزانه بنزین و گازوئیل در ایران به ازای هر نفر حدود ۲ برابر میانگین جهانی است.
از سـویی، رشـد مصـرف بنزیـن در ۳۰ سـال گذشـته در ایـران حـدود ۲۶۵ درصـد بـوده اسـت، در حالی که کشـورهای ترکیـه، آلمـان و فرانسـه در ۳۰ سـال گذشـته رشـد منفـی در مصرف بنزین را تجربه و مصرف بنزین خود را کنترل کرده‌انـد کـه در اروپـا ایـن موضوع سـبب بسته شدن بعضـی از واحدهای پالایشـگاهی شـده و بعضی دیگر از پالایشـگاه‌ها نیـز تغییـر فرآینـد داده و تبدیـل بـه پالایشـگاه‌های زیسـتی (Bio-refinery) شـده‌اند.
بیشـتر بـودن سـرانه مصـرف بنزیـن و گازوئیـل در ایـران، ایـن گـزاره را در ذهـن تقویـت می‌کنـد کـه مـردم ایـران بـه‌صـورت غیراسـتاندارد و مسـرفانه از بنزیـن و گازوئیـل اسـتفاده می‌کنند، در حالـی کـه واقعیـت چیـز دیگـری اسـت. اگـر شـرایط مصرف بـالای خودروهای داخلی اصلاح شـود و ناوگان حمل‌ونقل شهری و مترو توسعه یابد، نیازی به واردات بنزیـن نخواهـد بـود، امـا اگـر قرار باشـد بـا همین رویه پیـش برویـم، احتمـال واردات بنزیـن بـرای سـال‌های آینـده دور از ذهـن نیسـت؛ ایـن اتفاق امسـال رخ نخواهـد داد، زیرا ذخایـر خوبـی در بحث بنزین وجـود دارد. بـا وجـود مصـرف سه برابری بنزیـن خودروهـای ایرانـی نسـبت بـه میانگیـن جهانـی، بـاز هـم مصـرف سـرانه کشـور دو برابـر میانگیـن جهانـی اسـت. به بیان دیگر هـر فرد ایرانی خودرویـی دارد کـه سـه برابـر اسـتاندارد جهانـی سـوخت مصـرف می‌کنـد، اما مصرف آن فرد فقـط دو برابر میانگین جهانـی اسـت نـه سـه برابـر.
در حـوزه مصـرف گازوئیـل نیـز فرسـودگی شـدید نـاوگان سبب شـده اسـت گازوئیـل بـا بازدهـی بسـیار پایینـی در نـاوگان سـنگین کشـور مصـرف شود و ایـن ناوگان فرسـوده نیازمنـد نوسـازی اسـت بنابراین بـا توجـه بـه ریشـه‌یابی مشـکل مصـرف سـوخت، بـه نظـر می‌رسـد راهـکار اصلـی بـرای جلوگیـری از بحـران بنزیـن، افزایـش کیفیـت خودروهـای بنزینـی توسـط خودروسـازان و نوسـازی نـاوگان حمـل سـنگین کشـور باشـد. بهینـه‌سـازی در مصـرف سـوخت آنجا اهمیـت بیشـتری می‌یابد کـه بررسـی رونـد تولیـد و مصـرف بنزیـن و گازوئیـل در کشـور نشـان می‌دهـد تراز این دو سـوخت در حال رسـیدن به نقطه سربه‌سـر و سـپس منفی شدن است.
بـه بیـان دیگـر در صـورت تـداوم رونـد پیشین در دولـت گذشـته، ایران تـا سـال ۱۴۰۲ ایـران بـه جمـع واردکننـدگان بنزیـن و گازوئیـل می‌پیوندد و کشـور نه‌تنهـا از مزایـای ارزآوری صـادرات فرآورده‌هـای نفتـی محـروم می‌شـود، بلکـه در سـال‌های آینـده ارزبـری قابـل توجهی نیز رخ می‌دهد.
پس از فروکـش کـردن همه‌گیـری کرونـا و محدودیت‌هـای حمل‌ونقل، مصـرف بنزیـن در کشـور دوبـاره اوج گرفتـه اسـت و تـا پایـان امسال بـه نقطـه سربه‌سر می‌رسـد، همچنیـن طبـق پیش‌بینی‌ها تـراز گازوئیـل سـال آینـده بـه نقطـه سربه‌سـر خواهد رسید و پـس از آن، ایـران بـرای تأمیـن گازوئیـل خـود نیـز نیازمنـد بـه واردات می‌شـود. مهم‌ترین و راهبـردی‌تریـن فرآورده‌هـای نفتـی، بنزیـن و نفت‌گاز اسـت که اکنـون روزانـه ۱۰۵ میلیـون لیتـر بنزیـن و ۱۱۰ میلیـون لیتـر نفت‌گاز در کشـور تولیـد می‌شـود و مطابـق بـا اسـتانداردهای روز جهان از طریق جایگاه‌های سـوخت به دسـت مصرف‌کنندگان می‌رسـد. همچنین روزانه در مجموع ۲۵۰ میلیون لیتر انواع فرآورده‌های نفتی مانند بنزین، گازوئیل، سوخت کم سولفور کشتی‌ها، سوخت هواپیماها و صنایع در پالایشگاه‌های ایران تولید و در سراسر ایران توزیع و به‌راحتی استفاده می‌شود.
اگـر مصـرف گاز طبیعـی را بـا دیگـر سـوخت‌ها معـادل‌سـازی کنیـم، در مجمـوع روزانـه بیـش از یک میلیارد لیتـر سـوخت در کشـور تولیـد و بـه مبـادی مصـرف عرضـه می‌شـود و بخـش زیـادی از فرآورده‌هـای نفتـی در ایـران بـر اسـاس بالاتریـن اسـتاندارد روز جهـان در ۱۰ پالایشـگاه ایـران تولیـد می‌شـود. با این حال و با وجود فواید استفاده فراوان از سوخت، آلایندگی حاصل از سوخت فسیلی جزء لاینفک در نفت خام و فرآورده‌های نفتی است و بخشی از بودجه عمومی کشور سبب هزینه‌های اجتماعی حاصل از آلودگی انسانی، محیطی و نگهداری‌ از تأسیسات نفتی برای جبران آن می‌شود. اگـر صرفه‌جویی در اسـتفاده از فرآورده‌هـای نفتـی ماننـد بنزیـن و نفت‌گاز در کشـور نهادینـه و رعایـت شـود، هـم از حجـم مسـتمر آلودگی‌هـا کـم می‌شـود و هـم بخـش زیـادی از درآمدهـای ارزی بـرای توسـعه زیرسـاخت‌های اقتصادی کشـور تأمیـن خواهـد شـد.
برای مثـال اگـر مصـرف بنزیـن روزانـه بـا ۵ میلیـون لیتـر صرفه‌جویی از ۱۰۵ بـه ۱۰۰ میلیـون لیتـر کاهـش یابد، بـرای یک‌هـزار و ۸۲۵ میلیـون لیتـر بنزیـن امـکان صـادرات فراهـم می‌شـود. بـا در نظـر گرفتـن قیمـت ۳۰ هـزار تومانـی بنزیـن در بازارهـای جهانـی، درآمد ایـران از این محل ۵۴ هزار و ۷۵۰ میلیـارد تومـان خواهـد بـود. در مجمـوع مصـرف غیربهینـه گاز و بنزیـن سبب شـده اسـت سـالانه بیش از ۳۰ میلیارد دلار عدم‌النفع در کشـور عـارض شـود. نکتـه جالب توجه اینکه طبـق برآوردها درآمد نفتـی ایـران در سـال ۱۴۰۱ حـدود ۳۶ میلیـارد دلار خواهـد بـود. بـه بیـان دیگـر بهینه‌سـازی مصـرف سـوخت می‌توانـد درآمـدی معـادل صـادرات نفـت بـرای ایـران ایجـاد کنـد.
اگر صرفه‌جویی در استفاده از فرآورده‌های نفتی مانند بنزین و نفت‌گاز در کشور نهادینه و رعایت شود، هم از حجم مستمر آلودگی‌ها کم می‌شود و هم بخش زیادی از درآمدهای ارزی برای توسعه زیرساخت‌های اقتصادی کشور تأمین خواهد شد.
بنزین با کارت بانکی؛ خداحافظی با کارت سوخت از مرداد ۱۴۰۴
بر اساس قانون بودجه سال ۱۴۰۴، وزارت نفت موظف است تا چهار ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، طرح انتقال سهمیه بنزین از کارت‌های سوخت هوشمند به حساب‌های بانکی را آماده کند. در صورت اجرای به‌موقع، از مرداد ۱۴۰۴، کارت‌های سوخت حذف شده و سهمیه بنزین مستقیماً به کارت‌های بانکی واریز خواهد شد. همچنین، از اول فروردین ۱۴۰۴، کارت سوخت موتورسیکلت‌هایی که فاقد بیمه شخص ثالث معتبر باشند، غیرفعال خواهد شد.
بر اساس قانون بودجه سال ۱۴۰۴، وزارت نفت موظف است تا چهار ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، یعنی تا پایان تیرماه ۱۴۰۴، طرح انتقال سهمیه بنزین از کارت‌های سوخت هوشمند به حساب‌های بانکی مالکان خودرو را آماده کند. در حال حاضر، مدل و معماری استفاده از کارت بانکی برای سوخت‌گیری در مرحله مطالعه قرار دارد و پروژه به‌صورت پایلوت اجرا می‌شود. چهار ماه فرصت داده شده تا امکان‌سنجی انجام شود و به مرحله اجرایی برسد.
کرامت ویس‌کرمی، مدیر عامل شرکت ملی پخش فراروده‌های نفتی، درباره لزوم تغییر در سامانه جایگاه‌ها در صورت اجرایی شدن استفاده از کارت بانکی برای سوخت‌گیری توضیح داد حوزه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری جایگاه‌های عرضه سوخت دستخوش تغییر می‌شوند زیرا تجهیزات سامانه کنونی جایگاه‌ها حدود 17 سال قدمت دارد. برنامه داریم همزمان با اجرای طرح استفاده از کارت بانکی برای سوخت‌گیری سخت‌افزار و هم نرم‌افزار سامانه را بروزرسانی کنیم، بنابراین حتما تغییراتی در سامانه هوشمند جایگاه‌ها و دیتاسنتر در تهران و دیگر نقاطی که دیتاسنتر وجود دارد، اعمال خواهد شد. فعلا مدل و معماری استفاده از کارت بانکی در نیامده است و در مرحله کار مطالعه‌ای هستیم و پروژه به صورت پایلوت انجام می‌شود، 4 ماه فرصت داده شده که امکان‌سنجی را انجام دهیم تا اینکه به مرحله اجرا برسد.
وی افزود طبق قانون مجلس تا پایان تیرماه باید طرح و مدل را آماده کنیم و مجوزهایی را که در بحث امنیت شبکه نیاز داریم؛ از مراجع زیربط اخذ کنیم تا ابتدای مرداد 1404 بتوانیم وارد فاز اجرا شویم. فاز اجرا بتدریج است اینگونه نیست که به یکباره سامانه هوشمند سوخت را کنار بگذاریم بتدریج که پروژه استفاده از کارت بانکی را اجرایی می‌کنیم از سامانه هوشمند سوخت کنونی هم استفاده می‌کنیم. ما طرح‌های آزمایشی را درون‌سازمانی انجام می‌دهیم و هنوز جایگاهی که استفاده از کارت بانکی عملیاتی شده؛ نداریم، فعلا در مرحله بررسی مدل‌های مختلف هستیم.
سهمیه بنزین چگونه به کارت‌های بانکی واریز می‌شود؟
در این راستا، مالک شریعتی، عضو کمیسیون انرژی مجلس، عضو کمیسیون انرژی مجلس جزییات اجرای این طرح را تشریح کرده و ‌گفته است که سهمیه سوخت در حساب بانکی مالک خودرو شارژ می‌شود و در تمامی حساب‌های بانکی او قابل دسترسی خواهد بود. به گفته او در جایگاه‌های سوخت، دیگر نیازی به چند مرحله سوخت‌گیری نخواهد بود؛ بلکه فرآیند سوخت‌گیری تنها یک‌بار انجام می‌شود و در همان مرحله، سهمیه و مبلغ مورد نظر از حساب بانکی فرد کسر خواهد شد.
نحوه کسر سهمیه از حساب بانکی افراد چگونه خوانده خواهد بود؟
در توضیح نحوه محاسبه سهمیه گفته شده که برای مثال، اگر فردی دارای ۳۰ لیتر سهمیه با نرخ ۱۵۰۰ تومان و ۱۰۰ لیتر سهمیه با نرخ ۳۰۰۰ تومان باشد و در یک نوبت ۵۰ لیتر سوخت دریافت کند، ابتدا ۳۰ لیتر از سهمیه ۱۵۰۰ تومانی او کسر شده و سپس ۲۰ لیتر باقی‌ مانده از سهمیه ۳۰۰۰ تومانی محاسبه خواهد شد. شریعتی در این باره تأکید کرده که تمامی این فرآیندها  به‌صورت خودکار و در پس‌زمینه انجام شده و افراد نیازی به انجام هیچ‌گونه محاسبه یا اقدام خاصی ندارند؛ چرا که مبلغ معادل، مستقیماً از حساب بانکی کسر خواهد شد.
به گفته وی، این اقدام کاملاً آفلاین اجرا خواهد شد و برخط (آنلاین) نخواهد بود. همچنین، پولی به حساب افراد واریز نمی‌شود و صرفاً سهمیه آن‌ها در کارت‌های بانکی‌شان شارژ خواهد شد.
اهداف طرح چیست؟
رضا نواز، سخنگوی صنف جایگاهداران کشور، با اشاره به جزئیات، اهداف و چالش‌های پیش روی این طرح، به ایسنا گفت: این تغییر، در صورت اجرا، نیازمند تدوین آیین‌نامه‌های شفاف و در نظر گرفتن زیرساخت‌های فنی و مالی لازم خواهدبود.
وی با اشاره به ملاحظات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی این طرح، بر اهمیت حمایت دولت در تأمین منابع مالی برای جایگاه‌ها و زیرساخت‌های موردنیاز تأکید کرد. به گفته وی، بر اساس مصوبه مجلس در قانون بودجه، این موضوع به‌طور جدی در دستور کار قرار گرفته است و پیش‌بینیمی‌شود تا سه‌ماهه اول سال ۱۴۰۴، تکلیف این طرح مشخص شود.
نواز با بیان اینکه هدف اصلی طرح‌های جایگزین، ازجمله این طرح، مدیریت بهتر یارانه سوخت، کاهش هزینه‌ها و تسهیل ارائه خدمات در جایگاه‌های سوخت است، اظهار کرد: بررسی‌های فنی و تجربیات گذشته نشان داده که در صورتوجود سازوکار مناسب، استفاده از کارت بانکی افراد به‌جای کارت سوخت می‌تواند مؤثر باشد.
وی در ادامه افزود: البته جایگاه‌ها توان مالی لازم برای انجام تغییرات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری این طرح را ندارند و دولت باید منابع لازم را برای اجرای آن تخصیص دهد.
به اعتقاد کارشناسان، طرح حذف کارت سوخت و جایگزینی آن با سهمیه بنزین در کارت‌های بانکی، گامی در راستای بهینه‌سازی یارانه سوخت، کاهش هزینه‌های اجرایی و تسهیل فرآیند سوخت‌گیری است. با این حال، برای اجرای موفق آن، باید زیرساخت‌های فنی و مالی مناسب فراهم شده و چالش‌های احتمالی مدیریت شوند.
حال باید دید که دولت و بخش خصوصی چطور  و با چه تمهیداتی خواهند توانست این تغییر بزرگ را در نظام یارانه‌ای کشور اجرایی کنند.
چطور کارت بانکی خود را به کارت سوخت تبدیل کنیم؟
با تبدیل کارت بانکی خودتان به کارت سوخت بدون دردسر‌های معمول برای گرفتن کارت سوخت جدید بنزین بزنید.
اگر به دلایلی مثل سوختن کارت سوخت یا مفقود شدن کارت سوخت دچار مشکل شده‌اید، اولین راه‌حل تبدیل یکی از کارت‌های بانکی‌تان به کارت سوخت است. پس به جای درخواست صدور کارت سوخت المثنی که گاهی ممکن است ماه‌ها طول بکشد و برای زدن بنزین در جایگاه‌های سوخت به مشکل بر بخورید، کافی است از یک راه میانبر استفاده کنید؛ تبدیل کارت بانکی به کارت سوخت.
جایگزین کردن کارت‌ بانکی به‌جای کارت سوخت
اگر خودروی شما کارت سوخت دارد و می‌خواهید کارت سوخت خود را به یکی از کارت‌های بانکی عضو شتاب خود متصل کنید، این امکان برای شما وجود دارد. شما برای ورود به درگاه ثبت نام، از دو طریق امکانپذیر است. راه اول ورود به سامانه اینترنتی دولت همراه است تا مراحل ثبت‌نام را انجام دهید و کارت سوخت خودروی شما سوزانده و کارت سوخت جدید به یکی از کارت‌های بانکی شما متصل و فعال شود. راه دوم هم نصب اپلیکیشن دولت همراه و ورود به برنامه است.
نکته مهم: برای ورود به سامانه دولت همراه حتما از طریق گوشی موبایل خود اقدام کنید.
شرایط متقاضیان تبدیل کارت بانکی به کارت سوخت:
مشخصات فردی مالک خودرو با صاحب کارت بانکی حتما باید تطابق داشته باشد.
مفقود شدن، سوختن یا صادر نشدن کارت سوخت برای ماشین یا موتورسیکلت
هنگام استفاده از اپلیکیشن دولت همراه یا سامانه «www.mob.gov.ir» باید مالکیت سند شماره تلفن همراه و دارنده خودرو باشد.
مالکین خودرو یا موتورسیکلت که کارت سوخت فعال در سامانه هوشمند دارند در صورت ثبت تقاضای صدور کارت المثنی، کارت اولیه آن‌ها ابطال خواهد شد.
دارندگان خودروهای عمومی مانند تاکسی‌ها شامل این طرح نیستند و باید به مراکز پلیس + ۱۰ مراجعه کنند.
 مراحل تبدیل کارت‌بانکی به کارت سوخت
درصورتی‌ که کارت سوخت خودرویی که اصالت مالکیت آن به نام شماست را گم‌کرده‌اید، می‌توانید کارت سوخت مفقودشده را روی کارت‌بانکی خود فعال کنید. برای فعال کردن کارت سوخت روی کارت‌ بانکی این مراحل را انجام دهید:
وارد سایت دولت الکترونیک «www.mob.gov.ir» شوید.
شماره موبایل خودتان را ارسال د و رمز پیامک شده را برای ورود به سامانه وارد کنید.
کد ملی و تاریخ تولدتان را در پنجره مخصوص بزنید.
اطلاعات فردی خودتان را تکمیل و تایید کنید.
VIN یا شماره بارکد خودرویتان را وارد بزنید.
اطلاعات کارت بانکی موردنظرتان را به سامانه بدهید.
کار دیگری باقی نمانده و سهمیه سوخت به کارت بانکی که اعلام کرده‌اید، اضافه می‌شود.
چند خودرویی‌ها چه شرایطی دارند؟
در طرح جدید اتصال کارت سوخت به کارت‌ بانکی، این امکان برای افرادی که بیش از یک خودرو دارند هم فراهم‌ شده تا کارت سوخت تمامی خودروهای خود را به کارت‌های بانکی متصل کنند. برای این کار باید اطلاعات تمامی خودروها و کد ملی مالک خودرو در سامانه دولت همراه ثبت شود تا به ازای هر خودرو یک کارت سوخت ادغام‌شده در کارت‌های بانکی داشته باشید.
اتصال کارت‌ بانکی به کارت سوخت هزینه دارد؟
اتصال کارت‌بانکی به کارت سوخت برای افرادی که کارت سوخت خودروی شخصی آن‌ها مفقودشده است، از طریق سامانه همراه دولت و به‌صورت رایگان امکان‌پذیر است. طبق اعلام دولت، دارندگان خودرو می‌توانند بدون پرداخت هرگونه هزینه‌ای نسبت به ثبت‌نام و متصل‌ کردن کارت سوخت به کارت‌بانکی خود اقدام کنند.
امکان اصلاح اطلاعات خودرو وجود دارد؟
برای استفاده از سامانه همراه دولت و اتصال کارت سوخت به کارت‌بانکی خود می‌توانید از طریق وب‌سایت، اپلیکیشن موبایل هوشمند و کد دستوری در گوشی‌های همراه غیرهوشمند استفاده کنید. اطلاعات درج‌شده در سامانه امکان اصلاح دارد و در صورت خریدوفروش خودرو، مالک جدید می‌تواند با ورود اطلاعات شخصی خود در سامانه نسبت به دریافت کارت سوخت خودروی خریداری‌شده، اقدام کند. افرادی که سند مالکیت خودرو آن‌ها قولنامه‌ای بوده یا هنوز به نام آن‌ها زده نشده است، امکان استفاده از سامانه همراه دولت را ندارند و باید به پلیس + ۱۰ مراجعه کنند.
راه‌های تبدیل کارت بانکی به کارت سوخت
باید این را یادآور شویم که در حال حاضر  امکان تبدیل کارت بانکی به کارت سوخت وجود ندارد، اما رییس شرکت پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرده این طرح مشغول گذراندن مراحل آزمایشی خود است و به زودی متقاضیان می‌توانند از دو طریق زیر نسبت به تبدیل کارت بانکی به کارت سوخت اقدام کنند:
ثبت‌نام از طریق سایت
شما با مراجعه به سامانه خدمات دولت همراه به نشانی www.mob.gov.ir (تنها از طریق گوشی موبایل امکانپذیر است) و ورود به گزینه درخواست کارت سوخت المثنی می‌توانید نسبت به ثبت‌نام برای اتصال کارت سوخت به کارت‌بانکی خود اقدام کنید. استفاده از این سامانه و ثبت اطلاعات رایگان است و هزینه‌ای برای مراجعه‌کنندگان در پی ندارد.
ثبت‌نام با اپلیکیشن دولت همراه
بعد از نصب اپلیکیشن دولت همراه که از 5 آذرماه ارائه‌شده بر روی گوش همراه خود، واردکردن شماره تلفن همراه اولین اقدام شما برای ثبت‌نام خواهد بود. بعد از ورود شماره تلفن، کدی برای شماره پیامک می‌شود که به منزله تأیید ثبت‌نام شما است. با ورود به گزینه دریافت کارت المثنی سوخت و ثبت کد ملی و تاریخ تولد به مرحله بعد که انتخاب نوع وسیله نقلیه (خودرو یا موتورسیکلت) خواهید رفت تا با واردکردن شماره 8 رقمی زیر بارکد کارت شناسایی خودرو، وسیله نقلیه شما ثبت شود. در مرحله آخر، شماره کارت‌های بانکی متعلق به شما (بر اساس شماره ملی) نمایش داده می‌شود تا با انتخاب و تأیید آن کارت، اطلاعات کارت‌بانکی شما به اطلاعات وسیله نقلیه متصل شود.
اطلاعات موردنیاز ثبت‌نام:
کد ملی و تاریخ تولد مالک
اطلاعات شناسایی وسیله نقلیه (شماره‌سریال هشت‌رقمی مندرج در بارکد پشت کارت خودرو یا شماره VIN)
انتخاب شماره 16 رقمی یکی از کارت‌های بانکی عضو شتاب که به‌صورت خودکار در پنجره ثبت اطلاعات نمایش داده می‌شود (صرفاً شش رقم اول و چهار رقم آخر کارت نمایش داده می‌شود)
تبدیل کارت های بانکی به عنوان کارت سوخت در سال 1404 به کجا خواهد رسید؟
در بودجه سال 1404، برنامه‌هایی برای اتصال کارت سوخت به کارت بانکی پیش‌بینی شده است. مالکان خودرو باید در سامانه‌های معرفی‌شده توسط وزارت نفت و بانک مرکزی ثبت‌نام کرده و اطلاعات شخصی خود را وارد کنند. سپس، کارت بانکی خود را به سهمیه سوخت متصل کنند که این فرآیند از طریق سامانه‌های بانکی و با همکاری وزارت نفت انجام می‌شود. شماره تلفن همراه حساب کاربری مشتری باید با شماره ثبت شده در سامانه بانک تطابق داشته باشد. مالکان خودرو می‌توانند از طریق اپلیکیشن‌های بانکی، سوخت‌گیری را انجام دهند و میزان سهمیه خود را مدیریت کنند. با این تغییرات، نیاز به حمل کارت‌های متعدد حذف شده و کارت بانکی به‌عنوان ابزار چندمنظوره مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قوانین موجب افزایش امنیت، کاهش خطر سوءاستفاده و سهولت در مدیریت سهمیه سوخت می‌شود.
انتظار می رود در سال 1404 بانک مرکزی خواستار فراهم ساختن زیرساخت های لازم از بانک ها باشد.