گزارش
مسیح کوهرنگی- طی روزها و هفته‌های گذشته درخواست‌هایی از سوی برخی از فعالان بخش خصوصی در خصوص «بازگشت قانون تغییر ساعت کشور» مطرح شد. همچنین هیئت وزیران در جلسه‌ی روز چهارشنه ۲۰ فروردین خود که به ریاست رئیس جمهور برگزار شد، لایحه‌ی دوفوریتی واگذاری اختیار تعیین ساعت رسمی کشور به دولت را به تصویب رساندند. چندی پیش در فضای مجازی مطرح شده که با تصویب این لایحه از ابتدای اردیبهشت ماه ساعت رسمی تغیر میکند. این درحالی است که با تصویب لایحه دو فوریتی در هیئت دولت، به نظر می‌رسد بحث تغییر ساعت رسمی کشور مجدداً در دستور کار قرار گرفته و احتمال بازگشت به اجرای تغییر ساعت، بار دیگر قوت گرفته، اما این لایحه باید به تصویب مجلس نیز برسد تا تبدیل به قانون شود. بنابراین در ابتدای اریبهشت ماه شاهد جلوکشیدن ساعت نخواهیم بود. ساعت تابستانه (DST) تغییر ساعت تابستانی یا DST (Daylight saving time) نیز یکی از روش‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی است که در حدود ۷۰ کشور جهان اجرا می‌شود. این روش با افزایش ساعات روشنایی عصرگاهی، به کاهش مصرف برق کمک میکند. در ایران، این طرح نخستین‌بار در سال ۱۳۷۰ توسط دولت هاشمی رفسنجانی اجرا شد. اما این قانون در زمستان ۱۳۸۴ لغو شد و غلامحسین الهام، سخنگوی دولت احمدی علت آن را «سردرگمی بخش‌های زیادی از جامعه در اثر تغییر ساعت رسمی کشور» اعلام کرد. دهم اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ با رای نمایندگان مجلس شورای اسلامی، قانون تغییر ساعت رسمی کشور نسخ شد و اجرای ساعت تابستانی در ایران متوقف شد. پیش از این ساعت رسمی کشور هر سال در ساعت ۲۴ روز اول فروردین‌ماه یک ساعت به جلو کشیده و در ساعت ۲۴ روز سی‌ام شهریورماه به حال سابق برگردانده می‌شد اما با تصمیم نمایندگان مجلس الان سه سال است که ساعت تابستانی در کشور اجرا نمی‌شود. منتقدان قانون نسخ قانون تغییر ساعت رسمی کشور «افزایش مصرف انرژی در ساعات اوج»، «کاهش بهره‌وری» و «تحمیل هزینه‌های اضافی بر کشور» را از نتایج حذف تغییر ساعت رسمی کشور عنوان کرده‌اند. افزایش تقاضای انرژی ناترازی انرژی و تلاش برای رفع آن، تنها به یک بخش همچون صنعت نفت ارتباط ندارد و سازمانها و نهادهای دیگری که به نوعی در ایجاد آن نقش دارند، باید به میدان بیایند و برای رفع این معضل تلاش کنند. ناترازی انرژی یکی از چالش‌های اساسی در بسیاری از کشورها از جمله ایران است. این پدیده به‌معنای نبود تعادل میان عرضه و تقاضای انرژی است که عواقب اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی متعددی را به همراه دارد. با این توضیح می‌توان گفت ناترازی انرژی، وضعیتی است که در آن میزان تولید انرژی کمتر از میزان مصرف آن است که می‌تواند در کوتاه‌مدت یا بلندمدت و در پی ایجاد عوامل و تغییراتی همچون رشد جمعیت، توسعه صنعتی، تغییرات آب و هوایی و اجرای سیاست‌های نادرست و... رخ دهد. کارشناسان معتقدند رشد جمعیت و به دنبال آن توسعه صنعتی، تغییرات آب و هوایی، یارانه‌های انرژی، توزیع ناعادلانه آن و نقش دستگاه‌های مختلف از عواملی به‌شمار می‌روند که نقشی مهم در مقوله ناترازی انرژی دارند. در توضیح این عوامل می‌توان گفت افزایش جمعیت و توسعه صنایع، به‌طور طبیعی افزایش تقاضای انرژی را به دنبال دارد. تغییرات آب‌وهوایی و وقوع پدیده‌های طبیعی مانند خشکسالی نیز می‌تواند بر تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر تأثیر بگذارد. وجود یارانه‌های انرژی هم عاملی مهم در افزایش بی‌رویه مصرف انرژی است که همه این عوامل به همراه توزیع غیراصولی انرژی بین بخش‌های مختلف اقتصادی، باعث ایجاد ناترازی در برخی بخش‌ها می‌شود. در جوامع امروزی، انرژی، یکی از مهم‌ترین و در عین حال چالش‌برانگیزترین موضوعات محسوب می‌شود؛ چراکه اقتصاد، تولید و بهبود معیشت، حول انرژی شکل می‌گیرد. در کشور ما به تصور اینکه سرشار از منابع نفت و گاز هستیم، به سایر ملزومات استفاده از آن توجه چندانی نشد و به‌طور کلی در بخش برق، گاز و آب شاهد برنامه‌ریزی درستی در تولید، توزیع انتقال و مصرف نبوده‌ایم و امروز ناترازی را در هر سه بخش شاهدیم. تاخیرهای مکرر موجب شده که فاصله تولید و مصرف به اندازه میلیاردها دلار شود که در توان دولت‌ها آن هم در شرایط تحریم نیست. از سوی دیگر در یک دهه اخیر عملکرد دولت‌ها در مواجهه با اجرای پروژه‌ها توسط بخش خصوصی که ریشه در پرداخت یارانه‌های سنگین به بخش انرژی دارد، راه را بر توسعه سد کرده است. امروز هم اگرچه کارشناسان ادامه روند کنونی را تا یک دهه دیگر غیر ممکن می‌دانند و دولت تا حدود زیادی برای ورود بخش خصوصی امتیاز قائل می‌شود، اما ظاهرا حتی صندوق توسعه ملی و بانک‌ها هم توانایی حمایت مالی از ابر پروژه‌های گاز، برق و آب را ندارند. در چنین شرایطی بهترین راهکار اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی توسط بخش خصوصی است؛ چراکه آمارهای پژوهشی نشان از اتلاف بسیار بالای انرژی در بخش‌های مختلف دارند که ساختمان‌ها در صدر این لیست قرار می‌گیرند؛ به‌گونه‌ای‌که ۵۵درصد کل اتلاف گاز و ۶۱درصد اتلاف برق کشور متعلق به صنعت ساختمان است و البته صنایع هم از این حیف و میل مبرا نیستند. بحران انرژی با تشدید ناترازی هزینه‌های تولید با کاهش رشد اقتصادی و ناترازی انرژی، ارتباطی مستقیم دارند، چراکه افزایش هزینه‌های انرژی، به افزایش هزینه تولید کالاها و خدمات و در نتیجه افزایش تورم منجر خواهد شد. از سوی دیگر در صورت تشدید ناترازی انرژی، ممکن است بحران انرژی رخ دهد که قطعی برق، گاز و سایر حامل‌های انرژی، افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی را به همراه دارد که در درازمدت، سبب افزایش آلودگی هوا و تغییراتی در آن می‌شود، بنابراین در صورتی که انرژی کافی از منابع داخلی تأمین نشود، کشور مجبور به واردات می‌شود که این کار افزایش وابستگی اقتصادی را به دنبال خواهد داشت، از این رو برای برون‌رفت از این مشکلات باید اقدام‌هایی اساسی از سوی نهادهای مرتبط صورت گیرد. نقش کلیدی دولت یکی از نهادهای مرتبط با بحث جلوگیری از ناترازی انرژی، دولت است که نقشی کلیدی در تدوین سیاست‌های انرژی، ایجاد زیرساخت‌های لازم، حمایت از سرمایه‌گذاری در بخش انرژی و نظارت بر نحوه مصرف انرژی دارد. در کنار آن، شرکتهای نفتی و گازی نیز مسئول تولید و توزیع انرژی هستند که باید در مسیر افزایش بهره‌وری و کاهش تلفات انرژی تلاش کنند. در کنار نهادهای مرتبط، مصرف‌کنندگان انرژی هم می‌توانند نقشی مهم، تأثیرگذار و فعال در کاهش مصرف انرژی و استفاده از فناوری‌های کم‌مصرف داشته باشند. راهکارهای مقابله با ناترازی انرژی اما نکته مهم در این میان، ارائه راهکارهای اساسی و قابل‌اجرا برای برون‌رفت از آن است. در گام نخست برای رهایی از این معضل، باید توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر و ارتقای بهره‌وری انرژی در بخش‌های مختلف را مورد توجه قرار داد، ضمن آنکه با تغییر الگوی مصرف و تشویق مصرف‌کنندگان به استفاده از فناوری‌های کم‌مصرف، می‌توان به کاهش تقاضای انرژی کمک کرد. در این میان، توسعه زیرساخت‌های انتقال و توزیع انرژی، بهبود دسترسی به انرژی و کاهش تلفات انرژی را در پی خواهد داشت، همچنین با مدیریت تقاضای انرژی از طریق برنامه‌های مختلف نیز می‌توان به کاهش فشار بر دیگر منابع تأمین انرژی ازجمله برق کمک کرد. نقش فناوری‌های نوین در مدیریت ناترازی انرژی فناوری‌های نوین به‌عنوان ابزاری قدرتمند، نقشی بسیار مهم در مدیریت ناترازی انرژی ایفا می‌کنند. این فناوری‌ها با ارائه راهکارهای هوشمند و کارآمد، سبب بهبود بهره‌وری انرژی، کاهش مصرف بی‌رویه و افزایش تولید انرژی‌های تجدیدپذیر می‌شوند. از مهم‌ترین نقش فناوری‌های نوین در این زمینه می‌تـوان به بهبود بهره‌وری انرژی در صنایع و ساختمان‌ها، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، شبکه‌های هوشمند برق، ذخیره‌سازی انرژی، مدیریت تقاضای انرژی، تحلیل داده و هوش مصنوعی اشاره کرد. ۴ گام اساسی دولت برای رفع ناترازی انرژی رئیس امور انرژی سازمان برنامه و بودجه کشور با تشریح چهار اقدام اساسی دولت چهاردهم برای رفع ناترازی انرژی گفت: شورای اقتصاد سال گذشته مجوزهای کلانی در حوزه سرمایه گذاری نفت و گاز صادر کرد که می‌توان به توسعه میادین نفتی آزادگان، سومار، آذر، سامان، دلاوران و بند کرخه اشاره کرد. محمدصادق کریمی با تشریح اقدامات انجام شده در حوزه انرژی در سال گذشته اظهار داشت: از آنجا که یکی از دغدغه‌های اساسی در حوزه انرژی کشور رفع ناترازی است، دولت چهاردهم سال گذشته اقدام به تهیه برنامه جامع دولت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر کرد. وی افزود: اقدامات دولت را می توان در چهار دسته «اجرای برنامه هفتم توسعه»، «فعالیت های مرتبط با شورای اقتصاد»، «اقدامات شورای عالی انرژی» و «پیگیری‌های کلیدی در راستای رفع ناترازی انرژی» گروه‌بندی کرد. رئیس امور انرژی سازمان برنامه و بودجه کشور با اشاره به اهمیت برنامه هفتم توسعه به عنوان سند ملی و کلان، اقدامات انجام‌شده در این بخش را بسیار گسترده برشمرد و افزود: اصلاح یارانه سوخت، ارائه نفت گاز به ناوگان حمل‌ونقل در مسیر، تدوین آیین‌نامه حساب بهینه‌سازی انرژی و مجوز پرداخت از این حساب، پایه‌ریزی و تهیه اساسنامه سازمان بهینه‌سازی انرژی، تشکیل بازار برق و افزایش سهم معاملات برق در بازار، اجرای آیین‌نامه‌های سوخت‌رسانی دریایی و برنامه‌های کیفی‌سازی تولید فرآورده‌های نفتی از جمله مهم‌ترین اقدامات در این زمینه محسوب می شوند. کریمی اصلاح رابطه مالی دولت و شرکت ملی نفت را یکی از برنامه‌های اساسی در این زمینه برشمرد و اعلام کرد: این موضوع یکی از نقاط کلیدی توسعه در صنعت نفت ایران محسوب می شود که آیین نامه آن تصویب و برای اجرا آماده شد. مجوز شورای اقتصاد برای سرمایه‌گذاری های کلان در نفت و گاز رئیس امور انرژی سازمان برنامه و بودجه کشور با اشاره به نقش شورای اقتصاد در تصمیم‌گیری‌های کلان حوزه انرژی گفت: در شورای اقتصاد، مجوزهای کلانی در حوزه سرمایه‌گذاری نفت و گاز صادر شد که از جمله آنها می‌توان به طرح‌های توسعه میادین نفتی آزادگان، سومار، آذر، سامان، دلاوران و بند کرخه اشاره کرد. کریمی ادامه داد: پارسال گازرسانی به استان سیستان و بلوچستان که از مناطق محروم کشور به‌شمار می‌رود، با حمایت شورای اقتصاد در دستور کار قرار گرفت و مجوزهای لازم برای اجرا صادر شد. تهیه برنامه جامع دولت در حوزه تجدیدپذیرها رئیس امور انرژی سازمان برنامه و بودجه کشور یکی از رویکردهای دولت چهاردهم در حوزه رفع ناترازی انرژی را توسعه انرژی های تجدیدپذیر برشمرد و افزود: در این رابطه پارسال برنامه جامع دولت برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر تهیه شد که شامل مجوزهای شورای اقتصاد، ترک تشریفات مناقصه و تنظیم آیین‌نامه‌های مربوطه بود. کریمی گفت: همچنین هیات وزیران، آیین‌نامه‌ای برای توسعه کسب‌وکارهای مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر تصویب کرد که در آن اجازه صادرات و فروش برق به صنایع و عرضه در تابلوی سبز بورس انرژی فراهم شد؛ این اقدامات نقاط عطفی در توسعه تجدیدپذیرها و کاهش ناترازی به‌شمار می‌روند. وی با یادآوری اینکه برای بهبود شرایط در صنعت برق، ماده ۱۰ قانون مانع‌زدایی از این صنعت اصلاح شد، افزود: با اصلاح صورت گرفته، یارانه‌ها به صورت بهینه در زنجیره تولید، انتقال و توزیع مصرف برق تخصیص داده می‌شود؛ این اقدام نه فقط موجب بهبود اقتصادی در بخش صنعت برق شد، بلکه زمینه افزایش بهره‌وری را نیز فراهم کرد. این مقام مسئول در سازمان برنامه و بودجه کشور ادامه داد: تصویب مصوبات قانونی برای رفع موانع توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر شامل مجوزهای صادرات برق، تخصیص زمین مناسب و ارائه تسهیلات ارزی، فراهم‌سازی زیرساخت‌های بورس انرژی برای عرضه برق تجدیدپذیر، پیش‌بینی اهداف بلندمدت در توسعه انرژی‌های خورشیدی به‌ویژه در برنامه‌های تابستانی اوج بار و تقویت زیرساخت انرژی در جزایر راهبردی جنوب کشور در کارنامه عملکرد این بخش به ثبت رسید. اصلاح پلکانی یارانه سوخت بخش معدن و صنایع بالادستی نفت کریمی در ادامه به اقدامات تخصصی انجام‌شده در سال گذشته در حوزه‌های مختلف انرژی اشاره کرد و افزود: در برنامه‌های کلان بخش نفت و گاز، اصلاح یارانه سوخت در بخش معدن و صنایع بالادستی نفت به صورت کاهش سالیانه ۱۰ درصد که آیین‌نامه مربوطه به تصویب رسید و وارد مرحله اجرا شد. وی با اشاره به تصویب سوخت‌رسانی به ناوگان حمل‌ونقل باربری و مسافری، هدف از تدوین آن را مقابله با قاچاق سوخت برشمرد که اجرای آن آغاز شده است. رئیس امور انرژی سازمان برنامه و بودجه ادامه داد: توسعه بازار برق به نحوی که معاملات برق به طور مستقیم میان نیروگاه‌ها و مصرف‌کنندگان در بورس انرژی انجام شود و تنظیم آیین‌نامه‌های کیفی‌سازی فرآورده‌های نفتی و سوخت‌رسانی دریایی که زیرساخت‌های آن فراهم شده و درآمد ارزی قابل‌توجهی برای کشور ایجاد خواهد کرد از دیگر اقدامات حوزه بخش نفت و گاز بود. برنامه ریزی برای تامین برق جزایر جنوبی کشور رئیس امور انرژی سازمان برنامه و بودجه کشور با اشاره به نقش شورای عالی انرژی در سیاست‌گذاری‌های کلان، اقدامات انجام‌شده در این بخش را مهم ارزیابی کرد و گفت: در این شورا، مصوبات گذشته به طور جدی پیگیری شد که از جمله این مصوبات توسعه بازار بهینه‌سازی انرژی، تضمین جرایم عدم تحویل انرژی برای واردکنندگان به بازار و همچنین تقویت شرکت‌هایی بود که بهینه‌سازی مصرف انرژی را پیشنهاد می‌دهند. به گفته کریمی، شرکتهای بهینه سازی مصرف انرژی با مصرف‌کنندگان خانگی و صنعتی تعامل دارند و با کاهش مصرف، به اهداف مدیریت مصرف انرژی کمک می‌کنند. وی با اشاره به اهمیت جزایر راهبردی جنوب کشور گفت: از سال گذشته (بودجه ۱۴۰۳ ) پیش‌بینی‌هایی برای توسعه زیرساخت برق در این جزایر انجام شد. با توافقات میان وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه، منابع لازم از بودجه عمومی و همچنین صنعت برق تأمین شد. این اقدامات تا حد زیادی پیشرفت کرده است و امیدواریم در سال آینده، مشکل خاموشی در این جزایر نداشته باشیم. وی اذعان داشت: فعالیت‌های انجام‌شده در سال ۱۴۰۳ گام‌های مهمی در راستای مقابله با چالش‌های انرژی کشور، به ویژه ناترازی‌ها بود. امیدواریم که با ادامه مسیر توسعه تجدیدپذیرها، اصلاح یارانه‌ها و مدیریت منابع، بتوانیم در سال‌های آینده به اهداف تعیین‌شده در برنامه هفتم توسعه دست پیدا کنیم و زیرساخت‌های انرژی کشور را به سطح مطلوبی ارتقا دهیم. راهکارهای عملیاتی حل معضل ناترازی انرژی چیست؟ چندی پیش حسین میرافضلی مشاور عالی وزیر اسبق صنایع و معادن در یادداشتی نوشت: ضرورت فوری جایگزینی کولر های رتبه A با کولرهای پر مصرف،استان خوزستان به تنهایی حدود ۱۲درصد برق کشور را مصرف می کند. ضرورت جایگزینی فیش گاز و برق با فیش انرژی و کاهش وابستگی گرمای خانه ها به گاز و افزایش نقش برق در گرمایش خانه ها، افزایش حمل و نقل عمومی از سی درصد به ۷۰ درصد همانند اکثر کشورهای جهان ایران در بحران ناترازی و کسری تامین برق، گاز، بنزین و گازوئیل بسر می برد. معمولا اولین راهکاری که به ذهن مدیران ارشد و تصمیم سازان و تصمیم گیران خطور می نماید این است که همه این مسائل و معضلات صرفا با سرمایه گذاری و افزایش تولید قابل حل می باشند. در این تحلیل به وضوح اثبات می گردد که تنها راه چاره، افزایش تولید نیست بلکه با روش های دیگری نیز می توان بخش عمده این مسائل و معضلات را حل نمود. هر چند افزایش تولید گاز در میادین مشترک و افزایش تولید برق ضرورتی انکارناپذیر است. در این تحلیل بصورت مجرا مسئله کسری تامین هریک از موارد ذکر شده بررسی و راهکارهای عملیاتی پیشنهاد می گردند: برق: ما در ساعت هایی از روز در تابستان با کسری برق مواجه می شویم اما در ماه های سرد سال صادر کننده برق هستیم. تابستان ها معمولا از ساعت ۱۱ صبح تا ۱۰ شب مصرف برق از تولید پیشی می گیرد و ما در این ساعات در پیک مصرف حدود ده هزار مگاوات کسری تولید برق داریم. راهکارهای پیشنهادی عبارتند: – تصویب مقررات لازم جهت جایگزینی هر چه سریعتر کولر های رتبه A با کولرهای پر مصرف( حدود ۳۰درصد برق تولیدی کشور تابستان ها در کولرهای غالبا پرمصرف و رتبه انرژی کم مصرف می شود با جایگزینی کولرهای پرمصرف با کولرهای کم مصرف، میزان مصرف برق تا ۵۰درصد کاهش می یابد) یک شرکت تحت مدیریت دولت می تواند متصدی این امر شود و با خرید اقساطی و استفاده از فاینانس و یوزانس این پروژه ملی را بصورت هوشمندو با بهره گیری از دانش و فناوری های روز اجرایی نماید. – تصویب قوانین و مقررات لازم جهت ایجاد جذابیت جهت افزایش نصب پنل های خورشیدی درون شهرها و افزایش سرمایه گذاری در انرژی های تجدید پذیر – اختصاص وام های ارزی و ریالی لازم جهت تبدیل نیروگاه های گازی به سیکل ترکیبی و تصویب مقررات لازم به منظور ایجاد جذابیت اقتصادی جهت تسریع در تحقق هر چه سریعتر این هدف بزرگ با تبدیل نیروگاه های گازی به سیکل ترکیبی راندمان نیروگاه ها از حدود ۳۰درصد به ۵۵درصد ارتقاء می یابد – استفاده از تمام توان رسانه ای و تبلیغی و فرهنگ سازی و غیره جهت فرهنگ سازی مصرف بهینه برق و عدم استفاده از وسایل برقی غیر ضرور در ساعت های پیک مصرف برق و همزمان افزایش قیمت برق در ساعت های پیک مصرف به منظور ایجاد محدودیت استفاده از وسایل برقی پر مصرف در ساعت های پیک مصرف -تامین منابع ارزی و ریالی لازم و استفاده از فاینانس خارجی با تضمین بانک مرکزی جهت احداث حدود ده گیگاوات نیروگاه تلمبه ای ذخیره ای( هزینه احداث این نیروگاه ها به نسبت نیروگاه های هسته ای و حرارتی کمتر است. در این نیروگاه ها در زمان هایی که برق مازاد در شبکه وجود دارد(۱۱شب تا ۷صبح) آب از حوضچه آب پائین کوه به حوضچه آب بالای کوه پمپ می شود و در ساعتهای پیک مصرف به داد شبکه توزیع برق می رسند.نمونه بسیار ارزشمند این نوع نیروگاه ها نیروگاه تلمبه ای ذخیره ای سیاه بیشه می باشد) – استفاده از تمامی ابزار تشویقی و ابزار علمی و فنی جهت مدیریت مصرف برق -استان های گرم حدود سی درصد برق تولیدی کشور را در تابستان مصرف می کنند پیشنهاد می شود -بخشنامه لازم جهت دورکاری حداقل ۷۰درصد کارکنان مناطق گرم استان های خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان و بلوچستان از ۱۵ تیر تا ۱۵ شهریور هر سال، تصویب و ابلاغ شود و مشوقات لازم جهت سفر ساکنین به مناطق معتدل تدوین گردد.( بهره وردی کارکنان در ایران حدود ۲۵درصد است و با دورکاری و افزایش بهره وری مشکلی در سازمانها و ادارات دولتی ایجاد نخواهد شد) گاز: – جایگزینی فیش گاز و برق با فیش انرژی، به این ترتیب مردم ترغیب می شوند بجای استفاده از بخاری های گازی از بخاری های برقی راندمان بالا برای گرم نمودن خانه ها استفاده نمایند. این اقدام منجر به کاهش آلودگی هوای تهران و شهرهای بزرگ به کمتر از نصف خواهد شد. در ماه های سرد سال بخاری های گازی عامل اصلی آلودگی هوای تهران و شهرهای بزرگ می باشند. بخاری برقی چون هیچ آلودگی در خانه و شهر منتشر نمی کند و هیچ اکسیژنی از خانه مصرف نمی کند قابلیت بالایی برای صرفه جویی و استفاده بهینه در مصرف انرژی ایجاد می نمایند – افزایش سهم برق در تامین گرمایش خانه ها به ۵۰ درصد طی ۴ سال و کاهش سهم گاز به همین نسبت -جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی جهت افزایش تولید در میادین مشترک -جذب سرمایه گذاری خارجی جهت اجرای پروژه های فشار افزایی در میدان های گازی خصوصا پارس جنوبی -تصویب مقررات تشویقی و تنبیهی به منظور تبدیل نیروگاه های قدیمی با راندمان حدود سی درصد به نیروگاه های سیکل ترکیبی با راندمان ۵۵درصد بدین ترتیب با همان میزان مصرف گاز، می توان ۸۰درصد برق بیشتری تولید نمود. -جایگزینی بخاری های قدیمی با بخاری های رتبه A در صورت اجرای این طرح در سطح ملی مصرف گاز حدود ۲۰میلیون بخاری به نصف کاهش خواهد یافت و مصرف گاز خانگی در زمستان از ۶۰۰ میلیون متر مکعب در شبانه روز به حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلیون متر مکعب در شبانه روز خواهد رسید. بنزین وگازوئیل: در اکثر کشورهای جهان سهم حمل و نقل عمومی در جابجایی مردم ۶۰ تا ۸۰ درصد است اما در ایران سهم حمل و نقل عمومی در جابجایی مسافر حدود سی درصد است بدین سبب مصرف بنزین و گازوئیل به نسبت جمعیت بسیار بالاست. با افزایش سهم حمل و نقل عمومی به ۶۰ درصد میزان مصرف بنزین و گازوئیل به کمتر از نصف وضعیت کنونی خواهد رسید ترافیک های سنگین از بین خواهد رفت و تردد در خیابان ها روان خواهد شد. راهکارهای تحقق این هدف عبارتند از: – حمایت از شرکتهای حمل و نقل درون شهری جهت خرید بیش از بیست هزار اتوبوس برقی و اتوبوس های نسل جدید برای تهران و سایر شهرها( تهران و شهرهای اطراف نیاز به حدود ده هزار اتوبوس جدید دارند) حمایت از شرکت مترو تهران و مترو سایر کلان شهرها جهت خرید حدود ۳۰۰۰ واگن مترو مورد نیاز تهران و شهرهای بزرگ و توسعه هرچه سریعتر خطوط مترو به مناطق حاشیه ای با تجمع جمعیت پیرامون شهر تهران و کلانشهرها با هدف افزایش سهم حمل و نقل عمومی در جابجایی مسافر درون شهری از سی درصد به ۷۰درصد -حمایت از سرمایه گذاران جهت تامین ۳۰۰۰ واگن مورد نیاز شرکتهای ریلی مسافری – احداث ۳۰۰۰کیلومتر خط آهن برقی پرسرعت – افزایش بهره وری شبکه ریلی از حدود ۲۵درصد کنونی به دو تا سه برابر -افزایش میانگین سرعت قطارهای مسافری به ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت و قطارهای باری به ۴۰کیلو متر بر ساعت – تامین ناوگان هوایی مورد نیاز کشور و افزایش جابجایی مسافر هوایی از سی میلیون مسافر در سال به صد میلیون در سال طی چهار سال آینده، ناوگان هوایی ترکیه سالانه ۲۰۰ میلیون مسافر جابجا می نماید. در صورت که جابجایی مسافر هوایی از سی میلیون به صد میلیون مسافر برسد سالانه حدود یک میلیارد لیتر در مصرف بنزین صرفه جویی خواهد شد. و از کشته شدن هزاران نفر در جاده ها جلوگیری می شود همچنین ازگرفتار شدن ده ها هزار نفر به انواع مصدومیت های دائمی چون قطع نخاع، قطع عضو و غیره در جاده ها جلوگیری خواهد شد. – برقی کردن ناوگان تاکسی رانی در شهرهای بزرگ -یکی از مشکلاتی که از جذابیت اتوبوس های درون شهری می کاهد زمان طولانی رسیدن به مقصد به واسطه تعداد زیاد ایستگاه ها است. لازم است که در کنار برنامه تامین ده هزار اتوبوس مورد نیاز تهران دو نوع اتوبوس در مناطق فاقد BRT تردد نمایند یکی اتوبوس های معمولی که در همه ایستگاه ها توقف می کنند و دیگری اتوبوس های سریع السیر که در ایستگاه های اندک تردد می کنند و میانگین زمان رسیدند به مقصد با انها به نصف می رسد. -توجه ویژه به توسعه شبکه مترو در مناطق دور از مرکز شهر از جمله اتصال سریع منطقه ۲۲ و شمال شرق تهران به شبکه مترو، در سایر شهرهای بزرگ دارای خطوط مترو نیز می بایست این استراتژی اجرایی گردد. همچنین می بایست بهرطریق ممکن واگن های مورد نیاز مترو تامین تا سرفاصله حرکت قطارها در ایستگاه های پر مسافر به سه دقیقه و در سایر مناطق به حداکثر ۵ دقیقه برسد. -لازم است پارکینگ خودرو در نزدیکی ایستگاه های مترو در مناطق دور از مرکز شهر ایجاد شود تا مسافران بتوانند راحت تر از مترو استفاده نمایند. همچنین می بایست خطوط تاکسی و اتوبوس جهت رساندن مسافرین مناطق دور از مرکز شهر به ایستگاه های مترو راه اندازی گردد. از طریق روش های ذکر شده یا سایر روش ها جذابیت استفاده از مترو افزایش و دردسر و موانع دسترسی آسان به ایستگاه های مترو کاهش یابند. -مصرف سوخت موتور سیکلت کمتر از نصف خودروهای شخصی است و فضایی که موتور سیکلت از جاده اشغال می کند یک سوم خودرو است لذا لازم است خطوط ویژه موتور سیکلت در مناطق مختلف تهران ایجاد گردد. هدررفت انرژی در مسیر تولید و انتقال بر اساس داده‌ها از هر ۱۰۰ واحد انرژی که در کشور هزینه تولید برق می‌شود، حدود ۷۶ واحد آن به هدر می‌رود و فقط ۲۴ درصد آن به دست مردم می‌رسد؛ اتفاقی که ضرر ۲۹ میلیارد دلاری را در پی دارد. چندی پیش عبدالله باباخانی، فعال و کارشناس حوزه انرژی، گفته بود:«از هر ۱۰۰ واحد انرژی که به نیروگاه‌ها می‌دهیم ۶۰ درصد تلف و ۴۰ درصد به برق تبدیل می‌شود و از همان ۴۰ واحد برق هم تلفات در شبکه حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد است. در حالی که میانگین جهانی این هدررفت ۸ تا ۱۰ و در اروپا ۳ تا ۵ درصد است. در نتیجه از ۱۰۰ واحد انرژی مصرف شده برای تولید برق در کشور در نهایت حدود ۷۶ واحد آن هدررفت داریم. همین چند قلم سالیانه باعث ۲۹ میلیارد دلار هدررفت سرمایه انرژی کشور می‌شود.» طبق گفته‌های باباخانی، ایران در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر هم عملکرد قابل‌قبولی نداشته است؛ چراکه امروزه حدود ۳۵ درصد برق جهان از تجدیدپذیرها تامین می‌شود و این عدد در ایران زیر یک درصد است. عوامل اصلی ناترازی انرژی در ایران رشد بی‌رویه مصرف: افزایش جمعیت، توسعه صنایع و تغییر سبک زندگی به سمت مصرف بیشتر انرژی از جمله دلایل اصلی افزایش تقاضا برای انرژی در ایران است. یارانه‌های انرژی: وجود یارانه‌های سنگین بر روی حامل‌های انرژی باعث شده است که مصرف‌کنندگان انگیزه‌ای برای کاهش مصرف نداشته باشند و در نتیجه تقاضا برای انرژی افزایش یابد. نبود سرمایه‌گذاری کافی در بخش انرژی: سرمایه‌گذاری ناکافی در بخش انرژی و فرسودگی زیرساخت‌های انرژی از جمله نیروگاه‌ها و شبکه‌های انتقال و توزیع برق، باعث کاهش ظرفیت تولید و افزایش تلفات انرژی شده است. وابستگی به منابع فسیلی: وابستگی بیش از حد اقتصاد ایران به درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز باعث شده است که دولت‌ها کمتر به دنبال توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر باشند. مدیریت نادرست مصرف: عدم وجود برنامه‌ریزی مناسب برای مدیریت مصرف انرژی در بخش‌های مختلف اقتصادی و خانگی نیز به ناترازی انرژی دامن زده است. راهکارهای رفع ناترازی انرژی برای رفع ناترازی انرژی در ایران، کارشناسان و مسئولان مختلف راهکارهای متعددی را پیشنهاد کرده‌اند که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از: اصلاح نظام قیمت‌گذاری انرژی: حذف تدریجی یارانه‌های انرژی و حرکت به سمت قیمت‌گذاری واقعی می‌تواند انگیزه‌ای برای کاهش مصرف باشد. توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر: سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی و آبی می‌تواند به تنوع سبد انرژی کشور کمک کرده و وابستگی به منابع فسیلی را کاهش دهد. بهینه‌سازی مصرف انرژی: ارتقای بهره‌وری انرژی در صنایع، ساختمان‌ها و بخش حمل و نقل از طریق استفاده از فناوری‌های نوین و اعمال استانداردهای مصرف انرژی می‌تواند به کاهش تقاضا برای انرژی کمک کند. مدیریت هوشمند شبکه برق: استفاده از سیستم‌های هوشمند مدیریت شبکه برق می‌تواند به افزایش قابلیت اطمینان شبکه و کاهش تلفات انرژی کمک کند. ترویج فرهنگ صرفه‌جویی: آموزش و ترویج فرهنگ صرفه‌جویی در مصرف انرژی در بین مردم می‌تواند نقش مهمی در کاهش تقاضا برای انرژی ایفا کند. اقدامات انجام شده تاکنون ایران در تلاش است تا از طریق ساخت نیروگاه‌های جدید، نوسازی نیروگاه‌های قدیمی، و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، ظرفیت تولید برق را افزایش دهد و ناترازی انرژی را برطرف کند. همچنین با اصلاح نظام قیمت‌گذاری انرژی، بهینه‌سازی مصرف در صنایع و فرهنگ‌سازی میان مردم، به سمت بهره‌وری بهینه انرژی و یک آینده پایدار حرکت میکند. ناترازی انرژی در ایران، چالشی جدی است که سال‌هاست با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم. دولت‌ها و کارشناسان مختلفی برای رفع این مشکل، اقدامات متعددی را انجام داده‌اند که در ادامه به برخی از مهم‌ترین این اقدامات اشاره می‌کنیم: ۱. افزایش ظرفیت تولید برق: ساخت نیروگاه‌های جدید: برای پاسخگویی به افزایش تقاضا، نیروگاه‌های جدیدی با ظرفیت‌های مختلف ساخته شده است. به‌روزرسانی و نوسازی نیروگاه‌های قدیمی: با هدف افزایش بازدهی و کاهش تلفات، نیروگاه‌های قدیمی نوسازی و تجهیز شده‌اند. ۲. توسعه شبکه‌های برق: گسترش شبکه‌های انتقال و توزیع: برای پوشش مناطق بیشتری و کاهش تلفات انرژی، شبکه‌های برق توسعه یافته‌اند. تقویت زیرساخت‌های شبکه: با هدف افزایش پایداری شبکه و کاهش خاموشی‌ها، زیرساخت‌های شبکه تقویت شده‌اند. ۳. ارتقای بهره‌وری انرژی: ترویج استفاده از لوازم برقی کم‌مصرف: با اجرای طرح‌های تشویقی، استفاده از لوازم برقی با برچسب انرژی A++ و A+++ ترویج شده است. بهینه‌سازی مصرف انرژی در صنایع: صنایع ملزم به اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی شده‌اند تا از این طریق، مصرف انرژی خود را کاهش دهند. بهبود عایق‌بندی ساختمان‌ها: با هدف کاهش اتلاف انرژی در ساختمان‌ها، استانداردهای عایق‌بندی ساختمان‌ها ارتقا یافته است. ۴. توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر: حمایت از سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر: دولت‌ها با ارائه تسهیلات و مشوق‌های مختلف، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر مانند خورشیدی و بادی را تشویق کرده‌اند. ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی و بادی: با هدف کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، نیروگاه‌های خورشیدی و بادی متعددی در کشور احداث شده است. ۵. اصلاح نظام قیمت‌گذاری انرژی: حذف تدریجی یارانه‌های پنهان: با هدف کاهش مصرف بی‌رویه انرژی، یارانه‌های پنهان در بخش انرژی به تدریج حذف شده است. حرکت به سمت قیمت‌گذاری واقعی: قیمت انرژی به تدریج به سمت قیمت تمام‌شده حرکت کرده است تا انگیزه‌ای برای کاهش مصرف ایجاد شود. ۶. مدیریت هوشمند شبکه برق: استفاده از سیستم‌های هوشمند: با استفاده از سیستم‌های هوشمند مدیریت شبکه برق، می‌توان به صورت بهینه از شبکه برق استفاده کرد و تلفات انرژی را کاهش داد. پیاده‌سازی برنامه‌های مدیریت بار: با اجرای برنامه‌های مدیریت بار، می‌توان از بار شبکه در زمان‌های پیک مصرف کاست. ۷. فرهنگ‌سازی مصرف بهینه انرژی: آموزش و اطلاع‌رسانی عمومی: با برگزاری کارگاه‌ها و کمپین‌های مختلف، مردم به اهمیت صرفه‌جویی در مصرف انرژی آگاه شده‌اند. ترویج فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه عمومی: با توسعه حمل و نقل عمومی، استفاده از وسایل نقلیه شخصی کاهش یافته و در نتیجه مصرف بنزین کاهش یافته است. چالش‌ها و راهکارها: با وجود تلاش‌های انجام شده، هنوز هم چالش‌های زیادی در زمینه رفع ناترازی انرژی وجود دارد. برخی از این چالش‌ها عبارتند از: کمبود سرمایه‌گذاری: برای اجرای کامل طرح‌های توسعه‌ای در بخش انرژی، به سرمایه‌گذاری‌های کلانی نیاز است. مقاومت در برابر تغییر: برخی از صنایع و مصرف‌کنندگان، در برابر تغییرات در الگوی مصرف انرژی مقاومت می‌کنند. فساد اداری: فساد اداری و رانت‌خواری می‌تواند مانع از اجرای مؤثر برنامه‌های بهبود بهره‌وری انرژی شود. برای رفع این چالش‌ها، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: جذب سرمایه‌گذاری خارجی: جذب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش انرژی می‌تواند به تأمین مالی پروژه‌های بزرگ کمک کند. تقویت نظارت بر اجرای قوانین: با تقویت نظارت بر اجرای قوانین، می‌توان از بروز فساد اداری جلوگیری کرد. ترویج فرهنگ مشارکت عمومی: با مشارکت فعال مردم در اجرای برنامه‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی، می‌توان به نتایج بهتری دست یافت.