وضعیت منابع آبی به‌مراتب از انرژی بدتر است

  رئیس و پژوهشگر مرکز پژوهشی آب و محیط‌زیست شرق گفت: اگرچه در خراسان رضوی بیشترین تکیه ما بر منابع آبی زیرزمینی است اما تجدیدپذیری آب در این استان بسیار کم و در حد صفر است.
میثم مجیدی با بیان اینکه برداشت از منابع زیرزمینی آب در استان بیشتر از ورودی است، گفت: خراسان رضوی به لحاظ منابع آبی وضعیت خوبی ندارد، به طوری که به‌ جز یک دشت استان، وضعیت سایر دشت‌های خراسان رضوی بحرانی است.
وی با اشاره به اینکه طی سال‌های اخیر خشکسالی‌ها و تغییرات اقلیمی به وضع موجود فشار مضاعف آورده است، اظهار کرد: شهرهایی مانند مشهد، کاشمر و... با بحران منابع آبی مواجه‌اند.
رئیس و پژوهشگر مرکز پژوهشی آب و محیط‌زیست شرق در خصوص وضعیت هدررفت آب گفت: مهم‌تر از فرسوده بودن شبکه‌های توزیع و برداشت‌های بخش کشاورزی، برداشت‌های نامتناسبی است که از منابع داریم.
وی بیان کرد: روند فزاینده برداشت‌ها به ‌تدریج، به منابع فشار بسیاری وارد کرده است که این برداشت‌ها بیشتر از توان آبخوان‌ها بوده است، البته در قبال برداشتی که انجام می‌دهیم بهره‌وری مناسبی هم نداریم.
مجیدی با اشاره به بهره‌وری پائین در تمامی بخش‌ها از جمله کشاورزی، شبکه‌های شرب و بهداشت تصریح کرد: بخشی از آب اصلاً وارد شبکه شهری نمی‌شود و حدود 40 درصد نیز در مسیر از بین رفته و هدر رفت دارد.
وی همچنین به بخش کشاورزی اشاره کرد و گفت: نیاز بخش کشاورزی ازنظر سطح زیر کشت بسیار فراتر از منابع در اختیار است. از سویی در شهرستان‌هایی که خرده‌ مالک هستند مدیریت آب و راندمان پائین است.
این پژوهشگر حوزه آب گفت: هرچند برای کنترل هدر رفت آب راهکارهای بسیاری وجود دارد اما اگر بخواهیم کاری انجام دهیم باید هر چه سریع‌تر در تمامی بخش‌ها اقدام شود البته همین ‌الان هم برای انجام هر اقدامی دیر شده ولی می‌شود کاری کرد که وضعیت از این بدتر نشود.
وی استفاده از فن‌آوری‌های نوین را برای بهینه‌سازی مصرف آب امکان‌پذیر دانست و افزود: بدون شک فن‌آوری‌های نوین می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند اما اگر همه بخش‌ها یکسان دیده نشوند اتفاق خاصی نخواهد افتاد.
مجیدی تأکید کرد: در مرحله اول باید برداشت‌ها متناسب با مقدار منبعی باشد که داریم، سپس باید به بخش‌هایی که آب اختصاص می‌دهیم با فن‌آوری و ارتقاء سطح دانش فنی و کاربردی بهره‌برداران آن بخش با فرهنگ سازی و احساس مسئولیت ایجاد کردن، بهره‌وری را افزایش داد.
*راهکار اصلی، کاهش مصرف و افزایش بهره‌وری
رئیس و پژوهشگر مرکز پژوهشی آب و محیط‌زیست شرق با بیان اینکه باید ضمن تلاش برای کم برداشت کردن، از همان میزانی هم که برداشت می‌کنیم بیشتری بهره‌وری را داشته باشیم، گفت: تمامی دنیا به سمت کاهش مصرف و افزایش بهره‌وری رفته و ما هم راهکار دیگری جز این نداریم.
وی افزود: اغلب افراد جامعه فکر می‌کنند در تأمین آب مشکلی نداریم ازاین‌رو کنترل و مدیریتی در مصرف ندارند، اما وقتی متوجه بحران خواهیم شد که زیر پایمان به‌یک‌باره خالی شود.
*استفاده از آب خاکستری مهم و پرهزینه
وی در پاسخ به این سؤال که آیا می‌شود از آب خاکستری (فاضلاب‌های تولیدشده در خانه البته به‌جز فاضلاب سرویس بهداشتی) هم برای مصارف غیر شرب استفاده کرد، گفت: گرچه راهکار بسیار مهمی است و می‌شود این کار را انجام داد اما نیازمند هزینه‌های بسیاری است.
مجیدی افزود: قطعاً باید مدیریت آب انجام دهیم و از آب باکیفیت شرب حفاظت کنیم و برای مصارف دیگر، از آب‌های ضعیف‌تر استفاده کنیم که اگر این اتفاق بیفتد در مدیریت مصرف بسیار موفق خواهیم بود.
*تجدید پذیری آب در خراسان رضوی در حد صفر است
وی خاطرنشان کرد: شاید منابع شرب به لحاظ برداشت در مقایسه با بخش کشاورزی کمتر باشد اما محدودیت داریم، تمرکز تمامی دستگاه‌های متولی آب براین است که بتوانند از منابع شرب به‌خوبی استفاده کنند. حتی اگر دشتی آب داشته باشد اما از کیفیت لازم برای شرب برخوردار نباشد قطعاً در تأمین آب موردنیاز همان منطقه با مشکل مواجه خواهیم شد.
این پژوهشگر حوزه آب اضافه کرد: هرچند فرایندهای تصفیه آب را باید با فنّاوری‌های جدیدتر و واقع‌بینانه‌تری انجام دهیم، اما لزوماً نیاز به تصفیه آب نداریم چون بسیاری از منابع آب زیرزمینی استان یا شور شدند و یا دیگر از کیفیت لازم برخوردار نیستند.
وی افزود: برای اینکه منابع آب شرب را از دست ندهیم می‌شود از این منابع در بخش‌های غیر شرب البته با مدیریت استفاده کرد.
*سفره‌های آب زیرزمینی شبیه بیماری در حال مرگ است
مجیدی با بیان اینکه سفره‌های زیرزمینی شبیه بیماری در حال مرگ هستند، گفت: برای اینکه الگوی مصرف آب را در بخش‌های مختلف کشاورزی، صنعت، خدمات و شرب بهبود داد باید آگاهی و مسئولیت‌پذیری شهروندان را با فرهنگ سازی در تمامی بخش‌های جامعه ارتقاء داد. وی اظهار کرد: تا وقتی‌که نسبت به داشته‌هایمان بی‌تفاوت باشیم و به فکر نسل‌های آینده نباشیم وضعیت روزبه‌روز بدتر خواهد شد.
رئیس و پژوهشگر مرکز پژوهشی آب و محیط‌زیست شرق با اشاره به اینکه این آگاهی ابتدا باید در خانواده و آموزش‌وپرورش و حتی مراکز آموزش عالی شکل گیرد، گفت: آگاهی باید توأم با مسئولیت‌پذیری باشد.
وی خاطرنشان کرد: منابعی که در حال استفاده‌ از آنها هستیم، از گذشتگان به ما رسیده که با سازگاری و تاب‌آوری و قناعت‌شان توانستند به نسل ما برسانند ولی ما برعکس آنها، منابع موجود را با رفتارهایمان، از نسل آینده دریغ می‌کنیم.