گزارش حضور دکتر عارف در نشست نخست وزیران اتحادیه اوراسیا و همایش دیجیتال آلماتی
خوشامدگویی به «ایران» برای عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا
صبح پنجشنبه یازدهم بهمن‌ماه، پایون فرودگاه مهرآباد تهران، نقطه آغاز یكی از مهمترین اتفاقات دیپلماتیك و اقتصادی ایران در دولت چهاردهم بود، معاون اول رئیسجمهور و هیات همراه، به دعوت نخست وزیر قزاقستان عازم آلماتی بود تا علاوه بر شرکت و سخنرانی در دو نشست «نخست وزیران اتحادیه اوراسیا» و «همایش دیجیتال آلماتی»، با مقامات قزاقستان و نخست وزیران چند کشور مهم عضو اتحادیه اوراسیا دیدار و گفت‌وگو کند.
چرا این سفر مهم است؟
اگر چه مقامات ارشد دولت‌های سیزدهم و چهاردهم در سال پرتلاطم 1403، سفرهای متعددی به كشورهای گوناگون داشتند، اما این سفر را می‌توان یكی از مهمترین سفرهای كاری دولتمردان در سالی كه در آخرین ماه‌های آن قرار داریم برشمرد، مهمترین دلیل اهمیت آن هم این است كه اولین سفر یک مقام بلندپایه ایران پس از عضویت جمهوری اسلامی ایران به عنوان «عضو ناظر در اتحادیه اقتصادی اوراسیا» به شمار می‌رود، سفری كه با هدف ارتقاء سطح همکاری‌های اقتصادی، تجاری و افزایش ارتباطات اقتصادی بخش خصوصی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای همسایه و منطقه اوراسیا برنامه‌ریزی شده بود.
بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد كه با اجرایی شدن «موافقتنامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اوراسیا» و تصویب این موافقتنامه در مجلس شورای اسلامی، ۸۷ درصد از «کد تعرفه‌ها برای صادرات» به این منطقه صفر می‌شود که جهش چشمگیری در مبادلات تجاری ایران و کشورهای عضو این اتحادیه به وجود خواهد آمد.
همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، همچنین می‌تواند به تقویت و تحکیم پیوندهای ایران و کشورهای عضو این اتحادیه که در همسایگی کشورمان قرار دارند، کمک کند.
علاوه بر این، شرکت هیأت ایرانی در «همایش دیجیتال آلماتی ۲۰۲۵» نیز از دیگر برنامه‌های مهم معاون اول رئیسجمهور در این سفر بود كه می‌تواند فرصت مناسبی برای معرفی ظرفیت‌ها، برنامه‌ها و اقدامات ایران در زمینه هوش مصنوعی، اقتصاد دیجیتال و فناوری اطلاعات در اختیار هیات ایرانی بگذارد.
پیامی از فرودگاه مهرآباد: اولویت توسعه روابط با كشورهای حوزه تمدنی مشترك
«اولویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران توسعه روابط با همه کشورهای همسایه، آسیا و اوراسیا است که در حوزه تمدنی مشترک ایران قرار دارند».
این نخستین جملاتی بود كه معاون اول رئیسجمهور پیش از سفر به آلماتی در پایون فرودگاه مهرآباد در گفت‌وگو با خبرنگاران رسانه‌ها می‌گوید و نقشه‌راه و هدف این سفر را مشخص می‌كند.
دكتر عارف كه مهرماه گذشته، در اجلاس نخست وزیران اوراسیا در ارمنستان شركت كرده بود و در حضور او، عضویت ناظر جمهوری اسلامی ایران به تایید مقامات این اتحادیه رسیده و سپس در اجلاس سن پطرزبورگ به تایید سران این اتحادیه رسیده بود، با بیان اینکه ظرفیت‌های بسیاری برای همکاری متقابل با کشورهای همسایه و اوراسیا وجود دارد كه تقویت خواهد شد گفت: «در کنار این نشست، اجلاس فناوری و علمی برای بکارگیری فناوری‌های نوظهور برگزار می‌شود که راهبرد ایران و کشورهای دوست و همسایه، بهره‌گیری حداکثری از این فناوری‌های نوین به ویژه «هوش مصنوعی» است كه آمادگی داریم دستاوردهایمان را با کشورهای منطقه، دوست به اشتراك بگذاریم و از دستاوردهای آنان نیز استفاده نماییم».
دیدار با بازرگانان و فعالان اقتصادی مقیم قزاقستان، از دیگر اهداف این سفر بود كه دكتر عارف به آن اشاره كرد.
دیدار با نخست وزیر قزاقستان
ظهر پنجشنبه وقتی هواپیما‌ی ایرانی روی باند فرودگاه آلماتی فرود آمد، دکتر محمدرضا عارف از سوی معاون نخست وزیر قزاقستان و مقامات ارشد این کشور مورد استقبال قرار گرفت و پس از آن راهی دیدار با نخست وزیر قزاقستان به عنوان نخستین برنامه دیدارهای دو جانبه شد.
معاون اول رئیسجمهور در این دیدار با اشاره به اشتراکات فرهنگی و تمدنی دو کشور بر ضرورت ارتقاء سطح همکاری دو کشور خصوصا در حوزه‌های فرهنگی و گردشگری و فعال‌تر شدن کمیسیون‌های مشترک تاکید و از نخست وزیر قزاقستان برای شرکت در اجلاس خزر که اواخر بهمن‌ماه در تهران برگزار می‌شود، دعوت کرد.
دکتر عارف همچنین با اشاره به پیشرفت کشور ایران در حوزه فناوری اطلاعات، آمادگی ایران برای انتقال تجربیات خود در زمینه فناوری‌های نوظهور به کشورهای همسایه را اعلام كرد.
نخست وزیر قزاقستان نیز در این دیدار با تبریک سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران بر تقویت کمیسیون‌های مشترک دو کشور تأکید کرد.
دیدار با نخست وزیر بلاروس
عصر پنجشنبه به وقت محلی، دكتر عارف در ادامه دیدارهای خود در این سفر، با «رومن گلوچنکو» نخست وزیر بلاروس دیدار كرد.
نخست وزیر بلاروس در این دیدار با تبریک عضویت جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو ناظر در اتحادیه اوراسیا گفت: حضور جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه اوراسیا به غنای اقتصادی و سیاسی این اتحادیه کمک شایان توجهی می‌کند.
معاون اول رئیسجمهور ایران در این دیدار با تاکید بر استفاده از فرصت اجلاس‌ها و پیمان‌های مهم منطقه‌ای و بین‌المللی همانند اتحادیه اوراسیا برای ارتقاء همکاری‌های تجاری و اقتصادی کشورهای منطقه، خواستار تقویت و فعال‌تر شدن کمیسیون مشترک همکاری‌های دو کشور برای پیگیری و اجرای موافقتنامه‌های فی مابین شد.
دکتر عارف همچنین با بیان چكیده‌ای از فعالیت‌های جوانان تحصیلکرده ایرانی در شرکت‌های دانش بنیان، برای توسعه، تبادل و انتقال تجارب ارزنده شرکت‌های دانش بنیان ایرانی به بلاروس اعلام آمادگی كرد.
«رومن گلوچنکو» نیز در این دیدار گفت: کمیسیون مشترک همکاری‌های ایران و بلاروس با موفقیت برگزار شده و حجم معاملات و مبادلات تجاری و اقتصادی دو کشور‌باید در شان روابط بالای سیاسی ارتقاء یابد.
دیدار با تجار و فعالان اقتصادی ایرانی در قزاقستان
دکتر محمدرضا عارف شامگاه پنجشنبه به وقت محلی در نشست هم‌اندیشی با تجار و فعالان اقتصادی ایرانی در قزاقستان شركت كرد و با بیان اینكه در زمینه سیاست خارجی و دیپلماسی اقتصادی هیچ راهی جز حضور در اتحادیه‌ها و پیمان‌های مهم منطقه‌ای نداریم گفت: «در این مسیر به این نتیجه رسیدیم که در کنار روابط دوجانبه، باید در اتحادیه‌های منطقه‌ای حضور جدی داشته باشیم».
معاون اول رئیسجمهور با تاكید بر اینكه برای عضویت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه اوراسیا، هیچ مشکل سیاسی‌ای نداریم و بسیار خوب از حضور ایران استقبال می شود، گفت: «نتیجه تلاش‌های ایران برای عضویت در اوراسیا به «لایحه تجارت آزاد» منجر شد که اقدامی بسیار ارزشمند است که در یک طرف ایران و در طرف دیگر کشورهای عضو اوراسیا قرار دارند و این موافقتنامه در مجلس شورای اسلامی تصویب شده و پس از تایید نهایی شورای نگهبان ابلاغ خواهد شد تا موانع و مشکلات بر سر راه تجارت با کشورهای اوراسیا حل شود».
دکتر عارف با بیان اینکه راهی جز مشارکت بخش خصوصی در اقتصاد کشور نداریم، تصریح کرد: «اگر دولت بخواهد همانند برنامه‌های توسعه قبلی، تصدی‌گری به عهده بگیرد، به اهداف خود نمی‌رسیم؛ دولت وظیفه فراهم کردن ابزار، رفع مشکلات و تسهیلگری در مسیر فعالیت بخش خصوصی را به عهده دارد و امروز این راهبرد در برنامه هفتم توسعه پیگیری می‌شود».
معاون اول رئیسجمهور تاکید کرد: «باید از توان و ظرفیت بخش خصوصی داخلی و تجار و نخبگان اقتصادی خارج از کشور با شرایط اطمینان‌بخش استفاده کنیم که سرمایه‌گذار مطمئن شود، سرمایه‌اش محترم است و برای حضور در فعالیت اقتصادی کشور به میدان بیاید؛ این مسیر در دولت وفاق ملی آغاز و خوشبختانه به خوبی از آن استقبال شده است».
معاون اول رئیسجمهور تصریح کرد: «یکی از راهبردهای جمهوری اسلامی ایران در مقابله با نظام تحریم‌ها توسعه و فعال کردن کریدورها است که در جلسات مختلف برای حل مسائل آن بحث و بررسی می‌شود».
معاون اول رئیسجمهور با تاكید بر اینكه کشورهایی که در حوزه تمدنی ایران هستند، فصل مشترک ما می‌شوند، بر ضرورت ارائه محصولات با کیفیت و بسته‌بندی در سطح بین‌المللی برای حضور کالاهای ایرانی در منطقه تاکید کرد.
در این جلسه، فعالان اقتصادی ایرانی به بیان دغدغه‌ها، مسائل و مشکلات خود پرداختند و راهکارهای حل آنها را مطرح کردند.
دیدار با نخست وزیر قرقیزستان
دکتر محمدرضا عارف صبح جمعه در محل اقامت خود با نخست وزیر قرقیزستان دیدار و گفت‌وگو کرد.
معاون اول رئیسجمهور ایران در دیدار با«ادیل‌بک قاسم‌علی‌اف» نخست‌وزیر قرقیزستان با اشاره به روابط گسترده ایران در زمینه‌های اقتصادی، تجاری و حمل‌و‌نقل با قرقیزستان تصریح کرد: باید در زمینه‌های علمی و فناوری همکاری‌های جدی داشته باشیم و علاوه بر پیگیری موافقتنامه‌ها و یاداشت تفاهم‌نامه‌ها، فعال‌تر شدن کمیسیون همکاری‌های مشترک دو کشور مورد انتظار است.
دکتر عارف حضور ایران و قرقیزستان در سازمان‌ها و پیمان‌های مهم منطقه‌ای همانند سازمان همکاری شانگهای، اکو و اتحادیه اوراسیا و اشتراكات فرهنگی دو كشور را فرصتی مناسب برای توسعه و تعمیق روزافزون روابط دو کشور دانست و بر ضرورت ارتقاء سطح مبادلات اقتصادی دو کشور و رایزنی دو كشور در خصوص مسائل منطقه تأکید کرده و از نخست وزیر قرقیزستان برای شرکت در اجلاس خزر به عنوان مهمان ویژه دعوت کرد.
«ادیل‌بک قاسم‌علی‌اف» نیز با تبریک سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران و نیز عضویت ایران به عنوان «عضو ناظر در اتحادیه اقتصادی اوراسیا» گفت: همه کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، علاقه‌مند به گسترش روابط همه جانبه با جمهوری اسلامی ایران هستند و قرقیزستان نیز عضویت ناظر ایران را مثبت ارزیابی می‌کند و معتقدیم عضویت ایران به تقویت تجارت منطقه‌ای و روابط ایران با کشورهای عضو منجر می‌شود، قرقیزستان اهمیت زیادی برای تقویت روابط دوستانه با جمهوری اسلامی ایران قائل است و آماده گفت‌وگو سازنده در هر سطحی با طرف‌های ایرانی هستیم.
بازدید از نمایشگاه طرح‌های دیجیتالی
معاون اول رئیسجمهور، صبح جمعه در حاشیه همایش دیجیتال آلماتی ۲۰۲۵ با حضور در مرکز همکاری‌های تجاری«آتاکیت»، از نمایشگاه طرح‌های دیجیتالی با 200 غرفه از كشورهای عضو اتحادیه اوراسیا بازدید کرد و در جریان آخرین فناوری‌های نوین، حوزه اقتصاد دیجیتال و پیشرفت‌های به دست آمده در زمینه هوش مصنوعی کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا قرار گرفت.
دکتر عارف در این بازدید بر ضرورت معرفی دستاوردها و پیشرفت‌های حوزه فناوری و هوش مصنوعی شرکت‌های دانش بنیان ایرانی به کشورهای منطقه و اتحادیه اوراسیا تاکید کرد.
پیشنهاد‌های ۵ گانه ایران در همایش «آلماتی دیجیتال ۲۰۲۵»
دکتر محمدرضا عارف، در دومین روز سفر خود به قزاقستان، در همایش «آلماتی، دیجیتال ۲۰۲۵»، در سخنرانی خود پیشنهاد‌های بسیار مهمی همچون اتصال زیرساخت‌های ارتباطی، یکپارچگی قوانین و تسهیل مقررات حوزه اقتصاد دیجیتال، همکاری در ایجاد و توسعه سکوهای مشترک، مقابله با یکجانبه‌گرایی برای حاکمیت بر حوزه دیجیتالی و اقتصاد هوش مصنوعی و همکاری در توسعه محصولات دیجیتالی مشترک و ابزارهای هوش مصنوعی برای بهره‌برداری از توان و ظرفیت‌های کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در توسعه همکاری‌ها در حوزه اقتصاد دیجیتال را مطرح و تاکید کرد: اکنون زمان آن رسیده است که ایران و کشورهای منطقه، با یکپارچگی و همکاری، پایه‌های یک عصر دیجیتال و صنعتی جدید را بنا کنند.
سخنرانی در اجلاس نخست وزیران اتحادیه اقتصادی اوراسیا
معاون اول رئیسجمهور، در مهمترین بخش از این سفر، عصر جمعه در اجلاس نخست وزیران اتحادیه اقتصادی اوراسیا به سخنرانی پرداخت و در سخنان خود کسب موقعیت ناظر جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا را گامِ دیگری در راستای تعمیق روابط اقتصادیِ متقابل دانست و تاکید کرد: کسب موقعیت ناظر در این اتحادیه، نویدبخش حضوری موثر در فعالیت‌های این نهادِ مهم اقتصادی در این پهنه جغرافیایی خواهد بود.
دکتر عارف در این سخنرانی گفت: دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران اهمیت روزافزونی برای سازوکارهای منطقه‌ای و چندجانبه قائل است و ایران به نوبه خود آمادگی دارد، همکاری‌هایی را در حوزه‌های کلیدی همچون انرژی، فناوری‌های نوین، ترانزیت و مواصلات گسترش دهد.
معاون اول رئیسجمهور افزود: جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد برای حمایت از تعاملات تجاری در چارچوب منطقه آزاد تجاری فی‌مابین، علاوه بر ایجاد کریدور ایران-اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ارائه تسهیلات لازم برای روان‌سازی تجارت در بین 6 کشور عضو منطقه اوراسیا، ظرفیت‌های ترانزیتی بنادر جنوبی در خلیج‌فارس و دریای عمان را برای اتصالِ کشورهای محصور در خشکیِ عضو اتحادیه به بازارهای جهانی تقویت کند.