تحقق عدالت اجتماعی

 کامران بیدی- عدالت اجتماعی یکی از دلالت‌های مفهوم عدالت است که منظور از آن تخصیص «منصفانه ی» منابع در یک جامعه است. به این معنا قانون باید به سطح قابل قبولی از عدالت واقعی و رسمی دست یابد و باید توزیع منصفانهٔ منابع و برابر فرصت‌ها را تضمین کند.همه افراد جامعه ظلم را می شناسند، تبعیض را می شناسند، عدالت نقطه مقابل ظلم است، نقطه برخلاف تبعیض است،عدالت عبارت است از اینکه آن استحقاق که هر بشری به موجب خلقت خودش و به موجب کار و فعالیت خودش به دست آورده است به او داده شود . پس اینگونه عدالت حق هر انسان است که خواه یا نا خواه دولت مسولیت دارد تا آنرا تامین کند در غیر آن باید گوش زد کرد.
اگر بپذیریم قرآن معجزه پیامبر و کلام خداوند است لذا نه تنها نوع موضوعات قران بلکه فراوانی تکرار آنها نیز می‌تواند نشان دهندۀ اهمیت موضوعات باشد. موضوع عدالت با کلماتی از ریشه «قسط» و «عدل» بش از 50 بار در قرآن ذکر شده است ( 17 بار قسط به صورت اسم 3 بار فعل 5 بار اسم فاعل جمعا 25 بار و عدل به صورت اسم 14 بارو به صورت فعل نیز 14 بار و جمعا 28 بار آمده است).
در قرآن برقراری عدالت ،هدف بعثت پیامبران ذکر شده است: لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَيِّناتِ وَأَنزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَالْمِيزانَ لِيَقُومَ النّاسُ بِالْقِسْطِ (حديد، 25) و از مومنین خواسته شده پیوسته به قسط پایبند باشند: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُونُواْ قَوَّامِینَ (نساء-135). گرچه اهمیت عدالت اجتماعی در حکومت داری واز منظر دین در ایران موضوع جدیدی نیست و البته هنوز مغفول و مهجوراست، اما اهمیت آن از منظرعلوم سلامت کمتر در خارج از حوزه سلامت مورد توجه و بحث قرار گرفته است.   برابری الزاما به معنای عدالت نیست بلکه بسیاری از موارد نابرابری هدف‌مند به نفع افراد نیازمند‌تر و در خطرتر (تبعیض مثبت) لازمه عدالت است.  ظلم، نابرابری و تبعیض، همیشه تهدیدکننده تمدن بشری و حکومت های حاکم بر ملل بوده است. ازاین رو، بحث از مفهوم عدالت و سازوکار اجرای آن در جامعه، همواره کانون توجهات اندیشمندان و حاکمان سیاسی بوده است. با پیشرفت علوم و فناوری در جهان و گسترش روابط بین الملل، بحث از عدالت در سطح روابط بین ملت ها و کشورها اهمیت بیشتری یافت. با پیدایش انقلاب های صنعتی و پیشرفت علوم و فناوری در برخی از کشورها و تفکیک کشورهای جهان به کشورهای پیشرفته، در حال توسعه و عقب مانده، بحث از عدالت جهانی اهمیت بسزایی پیدا کرد؛ زیرا کشورهای پیشرفته به خود اجازه هرگونه چپاول و غارت کشورهای جهان سوم را داده، انواع ظلم ها و بی عدالتی ها را در حق آنها اعمال می کردند.
ازاین رو، اندیشمندان و متفکران تراز اول بین المللی بحث عدالت جهانی، چیستی و راهکارهای اجرای آن در جهان را مطرح کرده اند. در این میان، برخی از اندیشه ها و راهکارهای اجرای عدالت در جهان، شکل آرمانی داشت و توفیق چندانی پیدا نکرد. اندیشه های امام خمینی(س)، به عنوان یک چهره تاریخ ساز و بین المللی، در موضوعات مختلف ازجمله در بحث عدالت که برگرفته از اسلام ناب محمدی است، همواره مورد توجه و راه گشا بود.
ایشان به بحث عدالت و موانع آن در جهان، به شکل عینی و مصداقی پرداخت. امام به دنبال ارائه یک نظریه آرمانی و غیرکاربردی نبود، بلکه به طرح مباحث عملی و ایجاد تحول در وضعیت عدالت در جهان امروز پرداخت. مقام معظم رهبری همواره نسبت به بی عدالتی ها و نارسائی های کشور در بخش های مختلف واکنش نشان داده اند و به مسئولان هشدار لازم داده اند. از جمله این که فرمودند: «سفارش کرده ام و سفارش و تاکید می کنم که باید تلاش شود فقر و بی عدالتی و تبعیض در این کشور ریشه کن شود» و در جای دیگر عنوان کردند: «تا وقتی در جامعه عدالت باشد و تبعیض نباشد، نگاه متفاوت به اشخاص و قشرها نباشد و امتیازطلبی های زیادی و ناحق و نابجا در جامعه وجود نداشته باشد. مردم بر خیلی از ناکامی ها صبر می کنند» و فرمودند: «یکی از نشانه ها و ارکان توحید، نبودن ظلم و بی عدالتی است».
عدالت و رسیدن به آن در حقوق اجتماعی اقشار مختلف مردم یکی از دغدغه های همه ادیان، مکاتب فکری و اندیشمندان بوده و در دین اسلام همواره ما مسلمانان به این آیه مفتخر بوده ایم که “لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط” ما پیامبران را با دلیل های روشن فرستادیم و به آنها کتاب و ترازو نیز نازل کردیم تا مردم به عدالت عمل کنند. (سوره حدید)