«گلادیاتور ۲» و معمای آب و کوسه در کولوسئوم

 یکی از سکانس‌هایی که مطمئناً مخاطبان را با بیشترین پرسش در فیلم «گلادیاتور ۲» مواجه می‌کند، صحنه‌ای است که در آن کولوسئوم پر از آب و کوسه است و با نبرد گلادیاتورها در آب همراه می‌شود. اما آیا واقعا کولوسئوم را در دوران باستان با آب پر می‌کردند؟
«گلادیاتور ۲» ساخته ریدلی اسکات مملو از صحنه‌های اکشن به یاد ماندنی است، از یک نبرد خونین شخصیت اصلی فیلم با بابون‌ها گرفته تا صحنه مبارزه با کرگدن. اما یکی از سکانس‌هایی که مطمئنا بیشترین پرسش‌ها را برای مخاطب ایجاد می‌کند مربوط به صحنه‌ای است که در آن آمفی‌تئاتر تاریخی کولوسئوم پر از آب و کوسه می‌شود. گلادیاتورها روی یک قایق وارد عرصه می‌شوند و در میان آب به نبرد می‌پردازند.
اما آیا کولوسئوم واقعاً در زندگی واقعی، پر از آب و کوسه شده است؟ این پرسشی است که با توجه به اینکه اسکات اغلب سریع و آزادانه با تاریخ بازی می‌کند، ضروری جلوه می‌کند. برای مثال، «گلادیاتور ۲» شخصیتی را نشان می‌دهد که ۱۲۰۰ سال قبل از اختراع دستگاه چاپ، روزنامه می‌خواند و فیلم قبلی اسکات با عنوان «ناپلئون» نیز آنقدر مملو از نادرستی‌های تاریخی بود که مورخان فرانسوی، کارگردان را به شدت مورد انتقاد قرار دادند.
با این حال، وقتی صحبت از نبرد دریایی کولوسئوم در «گلادیاتور ۲» می‌شود، اسکات به‌طور شگفت‌انگیزی از تاریخ دور نمی‌شود. شکلی از تئاتر روم باستان «ناوماکیا» (naumachia)  وجود داشته است که در آن نبردهای دریایی برای سرگرمی یا در حوضچه‌هایی که قبلاً نبردها در آن‌ها رخ داده بود یا در آمفی‌تئاترهای پر آب برگزار می‌شد و محکومان یا اسیران جنگی تا زمانی که یک طرف برنده می‌شد با سربازان در مواجهه می‌ماندند.
اولین ناوماکیای ثبت‌شده به سال ۴۶ قبل از میلاد برمی‌گردد و مجوز آن توسط جولیوس سزار صادر شد و برخی از آنها در نهایت در کولوسئوم به صحنه رفتند. به عنوان مثال اعتقاد بر این است که امپراتور روم «دومیتیان» در سال ۸۵ پس از میلاد در کولوسئوم نبرد دریایی انجام داده است. فیلم «گلادیاتور ۲» با اضافه کردن کوسه‌ها، خطر این نبرد را افزایش می‌دهد، اگرچه بعید است که در زندگی واقعی این اتفاق افتاده باشد.
کریس اپلت، استاد تاریخ یونانی و رومی در دانشگاه لث‌بریج در این‌باره اظها کرد: «از قرار دادن کوسه‌ها در داخل کولوسئوم بی‌اطلاع هستم، اگرچه دوره‌ای وجود داشته که می‌توانستند کف محوطه کولوسئوم را با آب پر کنند؛ دوره‌ای ۱۰ تا ۲۰ سال قبل از آنکه زیرزمین کاملی در کولوسئوم بناکنند، در آن دوره می‌توانستند کف زمین را با آب پر کنند و نمایش‌هایی با حیوانات دریایی و این‌جور چیزها برگزار کنند.»
کولوسئوم که ساخت آن در سال ۷۲ میلادی توسط امپراتور «وسپاسیان» آغاز شد، به‌ عنوان مکانی برای نمایش حیوانات عجیب‌ و غریب، اعدام زندانیان، بازسازی نبردها و مبارزه‌های گلادیاتوری شناخته می‌شود. این بنا در سال ۸۰ میلادی به دست پسر این امپراتور، «تیتوس» تکمیل شد و به مدت ۵۰۰ سال مورد استفاده قرار گرفت.
این بنا که در مرکز رم واقع شده، بزرگ‌ترین آمفی‌تئاتر باقی‌مانده جهان است و ابعادی حدود ۱۸۸ متر طول، ۱۵۶ متر عرض و ۵۲ متر ارتفاع دارد و به‌عنوان نمادی از مهندسی و سرگرمی روم باستان شناخته می‌شود.

«قطارها» برترین فیلم ایدفا ۲۰۲۵ شد
 در مراسم معرفی برندگان ایدفا ۲۰۲۵ «قطارها» برنده ۲ جایزه شد و «تاریخ نگاری پوچی» چند جایزه جشنواره بین‌المللی مستند آمستردام را از آن خود کرد.
به گزارش ددلاین، «قطارها»، مستندی لهستانی از پرتره جمعی مردم اروپای قرن بیستم شامل امیدها و آرزوها، درام‌ها و تراژدی‌ها، عنوان بهترین فیلم بخش بین‌المللی جشنواره معتبر مستند آمستردام (IDFA) شد.
این فیلم که ماسیژ جی.دریگاس کارگردانی و تدوین آن را انجام داده با رای هر ۵ نفر هیئت داوران این عنوان را کسب کرد و یک جایزه نقدی ۱۵ هزار یورویی نیز به دست آورد. «قطارها» همچنین جایزه بهترین تدوین بخش بین‌المللی را با قدردانی از دریگاس برد.
هیئت داوران متشکل از جولیانا فنجول، سوفی فاینس، گریس لی، اسماعه المودیر و کازوهیرو سودا در تحسین این فیلم از آن برای استفاده جسورانه و مبتکرانه از آرشیو قدردانی کردند و افزودند: این فیلم مسیرهایی را برای درک پیامدهای مثبت و منفی نوآوری صنعتی مدرن نشان می‌دهد، جادوی سینما را مهار می کند و به عنوان یک مخاطب، نشان می دهد وقتی شاهد گذشته هستیم، در زمان حال خود غرق می‌شویم.
هیئت داوران جایزه بهترین کارگردانی در بخش بین‌المللی را که با جایزه ۵ هزار یورویی همراه است به اوبری ادلر برای «پاستورال آمریکایی» اهدا و عنوان کرد: این کارگردان با نگاه کردن و گوش دادن، پیچیدگی فعلی قلب آمریکا را آشکار می‌کند و بینش انتقادی را نسبت به نتایج آخرین انتخابات ریاست جمهوری ارائه می‌دهد.
جایزه بهترین فیلمبرداری در بخش بین‌المللی به زویکا گرگوری پورتنوی و زوزانا سولاکیویچ برای فیلم «مهمان» اهدا شد.
در این مراسم که پنجشنبه شب در آمستردام برگزار شد، جوایزی در چندین بخش دیگر از جمله بخش رقابتی «انویژن» برای تجلیل از فیلم‌هایی که زبان سینمایی مستند را گسترش می‌دهند، اهدا شد و جایزه بهترین فیلم این بخش به مستند کوبایی «وقایع نگاری پوچی» به کارگردانی میگل کویولا با جایزه نقدی ۱۵ هزار یورویی تعلق گرفت.
هیئت داوران این بخش متشکل از سم گرین، ندوکا منتامبو، کومیانا نواکوا، بی روبی ریچ و وائل شاوکی این فیلم را از لحاظ رسمی پیچیده با زبانی که به طور ارگانیک از محدودیت‌های آن ناشی می‌شود، خواندند.
جایزه بهترین کارگردانی بخش «انویژن» به ماسیمو دانولفی و مارتینا پارنتی برای «دامداری‌ها، گیاهان خشک، حکاک‌ها» (همراه جایزه ۵ هزار یورویی) تعلق گرفت. جایزه مشارکت فوق العاده هنری هم به عمر مصمار برای فیلم «اخم قاطی کرده» از لبنان و یوهن سو برای «پارک» از تایوان اهدا شد.
جایزه بهترین فیلم مستند کوتاه «گل‌ها ساکت و شاهدند» به کارگردانی تئو پاناگووپولوس (همراه جایزه نقدی ۵ هزار یورویی) اهدا شد. هیئت داوران این بخش متشکل از ارول بیلیبانی، مونیکا تابوادا-تاپیا و دارونی تردتونتاویدج نوشتند: این فیلم بینش عمیقی از پویایی قدرت استعماری دارد و با کشف لایه‌های پنهان از این قدرت برخوردار است که تصاویر زنده و زیبا را به بازتاب‌ فیلمبرداری به عنوان یک قدرت بدل ‌کند.
هیئت منصفه در ادامه افزود: این تصاویر کشف شده دوباره انسانیت مشترکمان را به ما یادآوری می‌کند و هشداری تلخ در برابر خطر فراموشی است. این فیلم به طرز ماهرانه‌ای تصاویر آرشیوی را بازیابی می کند و حضور نادیده گرفته شده فلسطینی‌های عرب را برجسته می کند. از طریق ویرایش ظریف خود، ارائه نادرست را به حضور تبدیل می‌کند و حذف‌های تاریخ را با قدرتی آرام و تداعی کننده به چالش می‌کشد.
هیئت داوران از مستند کوتاه «ماما میرکا» به کارگردانی برکا بلوشر نیز تقدیر ویژه کردند.
در بخش ایدفا داک‌لب، لیزا شامله برای «یک تصویر» جایزه غیرداستانی را با جایزه نقدی ۵ هزار یورویی برد. هیئت داوران از این فیلم برای پویایی قدرتمندی که بین بازنمایی‌های فیزیکی و دیجیتالی بدن ایجاد می‌کند تا فعالانه مخاطبان را درگیر کند، تجلیل کرد. از «لیمینال» ساخته علا المیناوی هم تقدیر ویژه به عمل آمد.
پگاه طبسی‌نژاد نیز برنده جایزه داک‌لب برای داستان سرایی دیجیتال با فیلم «میدان‌های جابه جایی آنتروپیک» با جایزه نقدی ۵ هزار یورویی شد.
کریم بن خلیفه، ایمی رز و جارل شولپ، داوران این بخش درباره این فیلم نوشتند: برنده مسابقه داک‌لب در بخش داستان سرایی دیجیتال، یک قطعه فریبنده ساده با موضوعی است که فضای بین واقعیت و غیرواقعیت را بررسی می‌کند و در سالی که دو قطبی‌سازی فزاینده، مردسالاری مسلط و خشونت جهانی علیه حاشیه‌نشینان را بررسی می‌کند، هیئت داوران به اتفاق آرا می‌پذیرند که مقاومت و همبستگی این فیلم تکان دهنده است و به شکلی قدرتمند و چند لایه، سر و صدای وعده‌ها و رویاهای مجازی را کاهش می دهد تا یک اثر هنری عمیقاً متحرک و به موقع خلق کند.
در این بخش از «زاده شده برای غیبت» به کارگردانی املین کورسیر تقدیر ویژه شد.
جایزه ایدفا برای بهترین مستند جوانان بالای ۱۳ سال به افجه بلانکه فورت و لارا آرتس برای «همه چیز درست خواهد شد» با جایزه نقدی ۲۵۰۰ یورویی تعلق گرفت و از «به سادگی الهی» ملودی بولیسیر تقدیر ویژه به عمل آمد.
جایزه ایدفا برای بهترین مستند جوانان (۱۲- ۹ سال) به پوروا بات برای فیلم «درباره چیست؟» با یک جایزه نقدی ۲۵۰۰ یورویی رسید و از «غیرقابل دیدن» ساخته مارتین بلکندال تقدیر ویژه شد.
اعضای هیئت داوران بخش مستند جوانان آنتا اوزورک، فستوس تول، تاریک ترایدیا، ریانا وودز و سارا لونا زوریچ بودند.
جایزه ایدفا برای بهترین فیلم اول هم به «سایکل ماهش» ساخته سهیل بانرجی با یک جایزه نقدی ۵ هزار یورویی رسید و جایزه بهترین فیلم هلندی را هم لوک بومن برای فیلم «پروپاگاند» با یک جایزه نقدی ۵ هزار یورویی به خانه برد.
جایزه ری فریم ایدفا را فرحناز شریفی برای فیلم «سیاه دزدیده شده من» با یک جایزه نقدی ۵ هزار یورویی دریافت کرد و در این بخش از فیلم «هشت کارت پستال از اتوپیا» ساخته کریستین فرنس-فلاتس و رادو جود تقدیر ویژه شد.
جایزه فیپرشی هم به «نوشتن حوا» ساخته نجیبه نوری تعلق گرفت.
سی و هفتمین دوره ایدفا بزرگترین جشنواره فیلم مستند جهان، که از ۱۴ نوامبر (۲۴ آبان) شروع شد، فردا یکشنبه به پایان می‌رسد.