بایدها و نبایدهای نهضت صرفه جویی

 کریم فتوتی- مسعود پزشکیان چند روزپیش در بخشی از اظهاراتش در نشست با مدیران وزارت نیرو و نفت گفت: شرایط ناترازی انرژی کشور را صادقانه با مردم مطرح کنیم و از آنها بخواهیم که برای عبور از شرایط بحرانی فعلی قدم اول صرفه جویی است و برای هر پروژه‌ای که برای کاهش مصرف طراحی می‌کنید، پیوست رسانه‌ای لازم را در نظر بگیرید.
 رئیس جمهور  با تأکید بر لزوم آغاز نهضت صرفه جویی در کشور گفت: خود من در خانه  از لباس گرم استفاده می‌کنم. دیگران هم می‌توانند این کار را انجام دهند. می‌توان با کاهش دمای هوای ادارات دولتی از طریق کاهش فعالیت سیستم‌های گرمایشی در انرژی صرفه جویی کرد تا بتوانیم برق و گاز بیشتری به خانه‌های مردم برسانیم و خاموشی‌ها هم کمتر شود.
بهینه‌سازی مصرف انرژی جزو اولویت‌های جهانی بوده و اکثر کشور‌ها با هدف ارتقای بهره‌وری انرژی، به کار گیری انرژی پاک و در نهایت توسعه اقتصاد خود در این مسیر گام برمی‌دارند. در این میان سرمایه‌گذاری و تحقیق و توسعه در فناوری‌های حوزه انرژی، اعمال قوانین سختگیرانه و گزارشات اجباری مصرف انرژی برای بخش‌های مسکونی و تجاری، الزامات اجباری در حوزه بهره‌وری انرژی برای ساخت و ساز‌های جدید، اعمال مالیات بر برق برای بخش‌های صنعتی، کاهش هدررفت انرژی در بخش تجاری و خانگی، استانداردسازی عملکردی لوازم برقی خانگی و اعطای وام چندبخشی و مشوق‌های مالیاتی برای پروژه‌های بهره‌وری انرژی برخی از مهمترین برنامه‌هایی است که کشور‌های برتر و بهره‌ور در حوزه انرژی دنبال می‌کنند.
بهینه‌سازی مصرف، راه علاج ناترازی انرژی است
سخنگوی اتحادیه نفت، گاز و پتروشیمی گفت: بهینه سازی مصرف و افزایش بهره وری، دو رکن اساسی در کاهش ناترازی انرژی است. «سید حمید حسینی» افزود: به‌طور عمده در زمینه برق، گاز و بنزین ناترازی وجود دارد، این درحالی است که تولید در این بخش ها به هیچ عنوان کم نیست. وی ادامه‌داد: در زمینه تولید گاز، ایران بعد از روسیه و آمریکا سومین تولیدکننده گاز جهان است. سخنگوی اتحادیه نفت، گاز و پتروشیمی با بیان اینکه در زمینه برق هم حدود ۸۰ هزار مگاوات تولید برق داریم، خاطرنشان‌کرد: این در حالی است که ظرفیت نصب شده چند برابر ظرفیت فعلی است، اما به علت بهره وری پایین و ناکارآمدی که داریم نمی توانیم از این ظرفیت نصب شده حداکثر استفاده را انجام دهیم.
حسینی گفت: در زمینه بنزین و فرآوردهای نفتی هم ما ۳۴۰ میلیون لیتر در روز تولید داریم و این رقم کوچکی نیست. وی اضافه‌کرد: مشکلی که هست بخشی از این ناترازی ها ناشی از هدر رفت از محل تولید تا توزیع و رسیدن به دست مصرف کننده است. سخنگوی اتحادیه نفت، گاز و پتروشیمی افزود: از طرف دیگر، شدت مصرف انرژی در کشور بسیار بالا است و باید به سمت مسیرهایی که بتوان هم کارایی حامل های انرژی و هم بهره وری را افزایش داد، حرکت کنیم. حسینی خاطرنشان‌کرد: حدود سه مترمکعب گاز به نیروگاه‌ داده می شود تا یک کیلووات برق با بهره وری ۳۰ درصدی تولید کند و این فاجعه است. وی با بیان اینکه منابع انرژی کشور ضایع می شود، گفت: عمده گاز کشور در فصل غیر زمستان در نیروگاه ها با بازده بسیار پایین استفاده می شود و حتما باید در این زمینه فکری کرد. سخنگوی اتحادیه نفت، گاز و پتروشیمی ادامه‌داد: در کنار اینها باید سیاست های قیمتی را اعمال کنیم، اما اولویت آن است که به سمت بهینه سازی و صرفه جویی حرکت کنیم.
حسینی بر تلاش برای کاهش هدر رفت انرژی تاکید کرد و گفت: در درازمدت باید برنامه ریزی کنیم که همزمان با میزان تورم جامعه، قیمت حامل های انرژی هم افزایش یابد.
بهینه سازی مصرف انرژی
بهینه سازی مصرف انرژی تعریف خاصی ندارد. اما در یک مفهوم کلی هر چقدر طریقه مصرف ما از انرژی و منابع انرژی صحیح تر شود، مصرف انرژی بهینه‌ای خواهیم داشت. همانطور که میدانید تولید انرژی روز‌ به روز بیشتر شده و انسانها با روشهای مختلف آن را مصرف میکنند تا زندگی راحت‌تری داشته باشند. مصرف انرژی معمولا از برق تامین میگردد اما در صنایع مختلفی از سوخت هم برای این کار بهره میگیرند. که مصرف بنزین در هواپیماها و ماشین‌ها و سایر وسایل مکانیکی مثالی برای این نوع از مصرف انرژی خواهد بود. بهینه سازی مصرف انرژی به این معناست که به اندازه و صحیح مصرف کنیم و از هدر رفتن آن به هر نحوی جلوگیری کنیم. بلکه به این معنا نیست که اصلا مصرف نکنیم یا کم مصرف کنیم.
لزوم بهینه سازی مصرف انرژی
امروزه برای بشر بهره بردن از تکنولوژی تبدیل به یک ضرورت گشته. انرژی اصلی ترین عامل تامین نیرو برای بهره گیری از تکنولوژی میباشد. از تلویزیون تا اینترنت و ... از انرژی برق بهره برده و نمیتوان بدون انرژی چندان دوام آورد. وسایل خانگی تاثیر بسزایی در مصرف انرژی خواهند داشت. مخصوصا لوازم الکتریکی نظیر لباسشویی و اتو و بخاری برقی و مواردی مشابه آنها مصرف انرژی بسیار بالایی دارند و بایستی به نحوی این مصرف انرژی را بهینه کرد. بخش دیگری از تکنولوژی به رفاه ارتباط دارد. بشر روز به روز دنبال رفاه بیشتریست و تجهیزات گرمایشی و سرمایشی و تهویه و ماشینهای قدرتمند‌تر و مواردی از این قبیل برای زندگی بشر امروزی ضروریست. هر کشور با توجه به منابعی که داراست این انرژی را تا حد امکان ایجاد مینماید. انرژی گاز بیشتر برای بخش گرمایشی کاربردیست و برای ابزار و تجهیزات سرمایشی و تهویه مطبوع عموما از برق بهره گرفته میشود. مصرف انرژی در صنعت بسیار زیاد بوده. حالا اگر صنایع مختلف غذایی که بخش عمده‌ای از صنعت را تشکیل می‌دهند و یا صنایع تولیدی را هم به این آمار اضافه کنیم آمار بسیار بالاتری را خواهیم داشت. با این حال صنعت به انرژی نیازمنده تا بتواند زنده بماند.
آمار مصرف انرژی در جهان
طبق آمار، مدیریت اطلاعات انرژی پیش بینی کرده که از سال 2005 تا سال 2030 میزان تقاضای انرژی در جهان 44% افزایش خواهد داشت. رشد اقتصادی و تکثیر جمعیت اولین دلیل صعود این تقاضاست. کشورهای چین و ایالات متحده در صدر جدول میزان مصرف انرژی هستند و در ردیفهای بعدی هند و ژاپن قرار گرفته اند. این کشورها به دلیل جمعیت بالا و صنعت پویا بالاترین مقدار مصرف انرژی را دارند.
انرژی در چند بخش عمده تولید میگردد که نفت خام و زغال سنگ اولین و بیشترین مقدار تولید انرژی در جهان را شامل میشوند. این دو، جزء سوختهای فسیلی در نظر گرفته میشوند که هم باعث آلودگی هوا و هم با انتشار گازهای گلخانه ای منجر به گرم شدن کره زمین میگردند. گاز طبیعی و نیروگاه هسته ای و هیدرو الکتریکی در ردیفهای سوم تا پنجم قرار دارند و میزان آلودگی آنها بسیار کمتر می باشد. اکنون علم به دنبال روشهای جدید برای دستیابی کاملتر به این انرژی هاست. زیرا میزان تولید انرژی نسبت به مصرف آن خیلی کمتر بوده و این کمبود نسبتا زیاد میباشد.
نقش مردم در کاهش ناترازی انرژی چیست؟
مردم به عنوان اصلی ترین رکن در کمک به کاهش ناترازی انرژی نقش مهمی دارند و می توانند با به کار بستن راهکارهایی ساده به این امر کمک کنند.
اصطلاح ناترازی انرژی امسال بیشتر از همیشه به گوش می رسد. این ناترازی به گفته «محسن پاک نژاد» وزیر نفت حاصل یک یا دو سال نیست، بلکه ناشی از کوتاهی های سال های گذشته در توسعه سرمایه گذاری های مورد نیاز در این حوزه هاست.
اما از طرف دیگر هم نباید فراموش کرد که شدت مصرف انرژی در کشورمان از اکثر کشورهای جهان بالاتر است. به اعتقاد اکثر کارشناسان میزان مصرف انرژی در بخش خانگی بسیار زیاد است که البته بخش عمده آن نیز مربوط به فرسودگی تاسیسات و تجهیزات انرژی بر است. این شدت مصرف هم در بخش برق، هم گاز و هم بنزین دیده می شود. در بخش برق با آنکه ظرفیت تولید برق کشورمان به ۹۴ هزار مگاوات رسیده است، اما تابستان امسال ۴۰ بار رکورد مصرف شکسته شده و به حدود ۸۰ هزار مگاوات رسید.
در بخش گاز کشور، میزان مصرف در جدیدترین آمار به ۴۷۵ میلیون متر مکعب در روز رسید. در بخش بنزین هم از ابتدای امسال روزانه حدود ۱۲۵ میلیون لیتر بنزین در کشور توزیع شده است که مصرف بالایی به شمار می‌رود. این مصرف بالای انرژی یکی از عوامل مهم در بروز ناترازی است که ضرورت مدیریت مصرف را برای کاهش ناترازی ها ضروری می‌کند. مدیریت مصرف انرژی اکنون از هر زمان دیگری نیاز جدی است تا بتوان مشکلات موجود را برطرف کرد. مردم برای کاهش مصرف برق می توانند بدون کاهش رفاه، روشنایی های مازاد را خاموش کنند. همچنین از دستگاه های با کاربری انرژی A+ استفاده کنند و یا از ظرفیت کامل ماشین ظرفشویی و لباس شویی استفاده کنند.
در بخش گاز هم با رعایت برخی نکات ساده اما کاربردی مثل شناسایی منافذ ورود سرما به منزل، تنظیم دمای بخش‌های مختلف منزل بر اساس کاربرد آن، تنظیم دمای وسایل گرمایشی در سطح استاندارد، پوشیدن لباس گرم و استفاده از پرده‌های ضخیم در منازل، ضمن تاثیرگذاری چشمگیر در کاهش هدر رفت گاز در بخش خانگی، به شرکت ملی گاز ایران در حفظ جریان پایدار گاز برای همه بخش‌ها در اقصی نقاط کشور کمک کنند.
ضرورت بهینه سازی مصرف انرژی و بهره وری انرژی
هیچ یک از اقدامات انسان ها، بازدهی صد درصد ندارد از این رو استفاده بهینه و ممانعت از هدر رفتن امکانات امری اساسی است این نکته هنگامی اهمیت بیشتری پیدا می کند که موضوع انرژی مطرح شود.  احداث تأسیسات تولید انرژی الکتریکی و شبکه های برق رسانی نیاز به هزینه های زیادی دارد. هزینه احداث تأسیسات تولید و انتقال و توزیع برق برای هر کیلووات ساعت معادل ۸۰۰ دلار می باشد. علاوه بر بار مالی زمان لازم برای احداث نیروگاه ۳ تا ۸ سال است. همچنین هزینه های جاری و ثابت سالانه نیروگاه ها گاهی بالغ بر ۲۰ درصد سرمایه گذاری اولیه می شوند. از این رو کاهش مصرف انرژی الکتریکی به میزان قابل ملاحظه ای در حفظ و بقاء سرمایه های ملی مؤثر است. با توجه به پتانسیل های صرفه جویی موجود در بخش صنعت سالانه می توان ۶۷۰ میلیارد تومان در این بخش صرفه جویی کرد. در بخش خانگی نیز می توان با بکارگیری راهکارهای استفاده بهینه از لوازم خانگی انرژی بر تا حد زیادی از اتلاف سرمایه های ملی جلوگیری کرد. لازم به ذکر است در کشور ما در خانه و مکان های تجاری ، سالانه در حدود ۲۰۰ میلیون بشکه نفت خام برای تولید حرارت و سرما مصرف می شود. در صورتیکه اگر با روشهای صرفه جویی فقط ۱۰ درصد در طول سال در مصرف انرژی وسایل گرمازا و سرمازای خود صرفه جویی کنیم در حدود ۲۰ میلیون بشکه نفت خام صرفه جویی کرده ایم که ارزش این مقدار انرژی سرمایه بسیاری زیادی می شود. البته مصرف انرژی، صرفه جویی در مصرف انرژی و یا راه های بهینه ساری مصرف انرژی یا راهکارهای بهینه سازی مصرف انرژی هم جنبه های اقتصادی دارد هم اجتماعی. علاوه بر بار اقتصادی عوامل دیگری نیز وجود دارد که ضرورت بهینه سازی مصرف انرژی و بهره وری انرژی را می رساند :
استفاده بی رویه از انرژی های فسیلی که باعث افزایش آلودگی محیط زیست می شود
بالا بودن رشد جمعیت و نیاز به تقاضای بیشتر انرژی
محدودیت منابع انرژی به دلیل تجدیدناپذیر بودن آن
رشد بالای مصرف انرژی به دلیل الگوی ناصحیح مصرف انرژی
عدم وجود سیستم بازیافت انرژی
وجود صنایع و کارخانجات فرسوده
متکی بودن اقتصاد ملی به درآمدهای نفتی
افزایش گازهای گلخانه ای و باران های اسیدی
۷ راهکار موثر برای کاهش مصرف انرژی بخش خانگی در فصل زمستان
تهران- ایرنا- صنعت برق کشور با فرا رسیدن فصل سرد سال و افزایش بار مصرف گاز در بخش خانگی، در حوزه تولید با چالش‌هایی رو به رو می‌شود که این چالش‌ها در فصل سرد سال جاری به دلیل کاهش ذخایر سوخت مایع نمود بیشتری یافته است؛ شرایطی دشوار که البته در سایه همراهی مشترکان برق و گاز و صرفه‌جویی ۱۰ درصدی در مصرف انرژی امکان عبور موفق و بدون مشکل از آن وجود دارد. با توجه به اینکه بیش از ۹۰ درصد از برق تولیدی در ایران از طریق نیروگاه‌های حرارتی تأمین می‌شود و منبع اصلی سوخت این نیروگاه نیز انرژی گاز است، با شروع فصل سرد و افزایش مصرف گاز در بخش خانگی، تأمین سوخت کافی برای این نیروگاه‌ها با مشکل رو به رو می‌شود. وزارت نیرو هر ساله و با هدف کاهش آسیب‌های این شرایط در فصل گرم سال اقدام به استفاده از انرژی گاز در بخش نیروگاهی و ذخیره‌سازی سوخت مایع کافی می‌کند تا در فصل سرد با استفاده از سوخت جایگزین، کمبود انرژی گاز تحویلی به نیروگاه‌ها را جبران کند. با این وجود در فصل گرم سال جاری افزایش شدید تقاضای مصرف برق از سویی و از سوی دیگر عدم تحویل گاز کافی به نیروگاه‌ها سبب شده است تا تعادل وجود میان سوخت تحویلی و انرژی برق تولیدی بر هم بخورد. بررسی‌ها در این خصوص نشان می‌دهد در سال جاری بیش از چهار میلیارد متر مکعب گاز کمتری نسبت به سال قبل به نیروگاه‌ها تحویل شده و به همین میزان از مخازن سوخت مایع نیروگاه‌ها (گازوئیل) برداشت شده است، نتیجه اینکه همزمان با آغاز فصل سرد میزان ذخایر سوخت مایع نسبت به سال گذشته ۶۰ درصد کاهش یافت.
اگرچه وزارت نیرو تلاش دارد تا با اعمال محدودیت ساعتی روزانه، محدودیت سوخت نیروگاهی سال جاری را جبران کند، اما کارشناسان عقیده دارند در صورت صرفه‌جویی ۱۰ درصدی مشترکان برق و گاز در بخش خانگی امکان عبور موق از اوج بار مصرف انرژی در فصل سرد سال جاری وجود دارد. با توجه به اینکه بیش از ۸۰ درصد گاز کشور در این فصل در بخش خانگی مصرف می‌شود، از این رو انجام اقداماتی در راستای بهینه‌سازی مصرف انرژی در این بخش و ایجاد فرصت افزایش ظرفیت گاز تحویلی به نیروگاه‌ها می‌تواند نقش مؤثری در عبور موفق از اوج بار فصل سرد سال جاری داشته باشد. در ادامه به تعدادی از راهکارهای مؤثری که در همین رابطه می‌توان مورد استفاده قرار داد، اشاره می‌شود.
۱- درزگیری درها و پنجره‌ها
درزهای در و پنجره‌ها از عوامل مهم در اتلاف انرژی گرمایی در خانه و نفوذ هوای سرد به داخل ساختمان هستند. برای درزگیری پنجره‌ها و همچنین درها، وسایلی با جنس‌های مختلف در بازار یافت می‌شود. استفاده از نوارهای درزگیر که راحت و ارزان هستند، برای رفع این مشکل بسیار متداول است. به این منظور می‌توان شیارهای پنجره و در ورودی را با نوار درزگیری پوشاند.
۲- استفاده از پنجره‌های دو جداره
شیشه‌های دو یا سه جداره و پنجره UPVC از بهترین انتخاب‌ها برای جلوگیری از اتلاف انرژی به شمار ‌می‌روند، چرا که این شیشه‌ها از چند جداره تشکیل شده‌اند که بین آن‌ها فاصله وجود دارد. این فاصله و گازی که معمولاً این فاصله را پر می‌کند، می‌تواند انتقال گرما و سرما را کاهش داده و مانع آن شود، بنابراین هر چقدر جداره‌ی شیشه‌ها بیشتر باشد، راندمان جابه‌جایی گرما و سرما هم کمتر شده و انرژی بیشتر ذخیره می‌شود.
۳- استفاده از پرده‌های ضخیم
پرده‌های ضخیم و تیره‌رنگ نسبت به پرده‌های کرکره‌ای می‌توانند در جلوگیری از هدر رفتن گرمای خانه مؤثر باشند. همچنین استفاده از پرده با جنس پنبه‌ای می‌تواند عایق مناسبی در برابر اتلاف گرما باشد. استفاده از پرده‌های پرچین نیز برای این‌کار مناسب است.
۴- پوشاندن دریچه کولر
دریچه‌ی کولر یکی از عوامل اتلاف انرژی است. با پوشاندن این دریچه‌ها به وسیله پلاستیک‌های ضخیم یا خرید دریچه‌های مخصوص عایق‌بندی می‌توانید از اتلاف انرژی جلوگیری کنید.
۵- تنظیم درجه ترموستات
برای بسیاری از مالکان خانه‌ها، نگه داشتن دمای ترموستات بر روی ۶۸ درجه فارنهایت در زمستان بسیار مناسب و مقرون به صرفه است. در شب زمانیکه خانوارها خواب هستند یا در طول روز که افراد بیرون از خانه هستند دمای ترموستات بهتر است ۶ تا ۱۰ درجه کاهش یابد. کاهش درجه ترموستات به میزان ۵ الی ۱۵ درجه در هشت ساعت می‌تواند منجر به کاهش ۵ الی ۱۵ درصد از انرژی مصرفی بخش خانگی شود.
۶- هواگیری رادیاتور شوفاژ و سرویس پکیج
هواگیری رادیاتور شوفاژ و سرویس پکیج از دیگر اقداماتی است که بازدهی سیستم‌های گرمایشی خانگی را افزایش می‌دهد و علاوه بر جلوگیری از سرد شدن قسمت‌های مختلف رادیاتور به توزیع گرمای یکنواخت کمک می‌کند. این کار نه تنها تا ۲۰ درصد در مصرف انرژی مصرفی گاز صرفه‌جویی به همراه دارد، همچنین سبب می‌شود آب بتواند به‌راحتی و بدون مشکل در سیستم جریان داشته باشد و کارایی سیستم حفظ شود.
۷- ایزوگام پشت بام
نصب ایزوگام برای بهینه‌سازی مصرف انرژی بسیار ضروری و مؤثر است. دلیل این امر به دلیل نقش عایق در ساختمان‌ها و سازه‌ها است. یک خانه عایق‌بندی شده هم ایمن‌تر و هم راحت‌تر است و همچنین مصرف انرژی را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. ایزوگام به عنوان یک عایق، هدایت حرارتی و مقاومت را بر عهده دارد و به عنوان تهویه در گرما و سرما عمل می‌کند. لازم به ذکر است که این عملکرد با ضخامت و هدایت عایق ارتباط مستقیم دارد و هر چه مقاومت بیشتر باشد، عایق مؤثرتر است.
همانطور که مشاهده می‌شود، مشترکان بخش خانگی با انجام چند اقدام ساده و آسان علاوه بر اینکه می‌توانند بازدهی وسایل گرمایشی خانه را افزایش داده و نیز هزینه‌های تأمین انرژی خود را کاهش دهند، همچنین می‌توانند به میزان قابل ملاحظه‌ای در مصرف انرژی خانه صرفه‌جویی به عمل آورند، اتفاقی که در افزایش سهم گاز تحویلی به نیروگاه‌ها و طبیعتاً افزایش امکان تولید برق در فصل سرد سال نقش مؤثری خواهد داشت.
چگونه مصرف بهینه انرژی را به کودکان بیاموزیم؟
صرفه جویی در انرژی با آموزش آغاز می شود و آموزش راه های بهینه سازی مصرف انرژی و بهره وری انرژی امری بسیار موثر است. کودکان با آموزش مناسب، می توانند رفتارهای صحیح در مصرف را بپذیرند و الگوهای مصرفی خود را تغییر دهند. کودک حتی در سنین کم همه چیز را کنجکاوانه زیرنظر دارد. در نتیجه تمام الگوهای رفتاری والدین روی آن ها تاثیر مستقیمی دارد. پس از این ویژگی می توان بهره برد و فرهنگ مصرف بهینه انرژی را از همان دوران کودکی در فرزندان نهادینه کرد. فراموش نکنید که در گام اول این شما هستید که باید الگوی خوبی در مصرف بهینه انرژی باشید و توصیه های تان را به طور کامل به کار ببندید و آن ها را محدود به حرف نکنید تا فرزندانتان در حفظ منابع انرژی مسئولیت پذیر شوند و بعدها آن ها را با بچه ها تمرین کنید. آموزش، زمانی اثر بخش تر است که برای بچه ها جالب و جذاب باشد، پس آموزش خود را از حالت خشک و جدی بیرون آورید و آن را سرگرم کننده سازید. حتی می توانید این کار را به یک بازی تبدیل کنید؛ جدول امتیازی تهیه کنید و برای هر کاری که کودک در زمینه صرفه جویی انرژی انجام می دهد، یک امتیاز درنظربگیرید. در انتها متناسب با امتیازها، برایش جایزه تهیه کنید.
آموزش-راهکارهای-مصرف-بهینه-انرژی-به-کودکان
همچنین می توانید در داستان ها و قصه هایی که برای کودک خود تعریف می کنید، بطور مثال می توان موارد زیر ره به کودکان آموزش داد :
مادر، در طول روز پرده ها را کنار می زند تا از نور خورشید استفاده کند و شب ها پرده ها را می کشد تا گرمای خانه از طریق پنجره ها هدر نرود.
به تازگی سماورگازی را جایگزین سماوربرقی کرده است.
در ساعات اولیه شب، کمترین استفاده را از وسایل برقی دارد.
طی روز که بچه ها در خانه نیستند، در اتاق های شان را می بندد و وسیله گرمایشی یا سرمایشی آن را نیز خاموش می کند. هنگام استفاده از اجاق گاز، شعله را بیش از اندازه زیاد نمی کند. شعله را متناسب با اندازه ظرف انتخاب و روشن می کند.
هنگام کارکردن وسایل سرمایشی یا گرمایشی پنجره ها را باز نمی کند.
مادر خانواده در خرید لوازم برقی قبل از هر چیز به برچسب مصرف انرژی روی دستگاه دقت می کند. پدر خانواده هم کاملا حواسش جمع است و هر مسئله ای را که به صرفه جویی در انرژی منجر می شود، در نظر می گیرد:
هرچند وقت یک بار، به شوفاژخانه سر می زند تا از نبود ترکیدگی یا شکاف در لوله ها مطمئن شود.
درجه رادیاتور مرکزی را همیشه بنابر سرما یا گرمای هوا تنظیم می کند.
وقتی روزهای سرد سال در پیش است، تمام لوله های آب گرم و رادیاتور مرکزی را عایق بندی می کند. اتومبیل خود را با یک یا دو سطل آب به خوبی تمیز می کند و نیازی به شیلنگ و مصرف مداوم آب ندارد. پدر همیشه دست به آچار و حواسش به همه جای خانه است. از برطرف کردن نشت شیرآلات بگیرید تا تعویض پنجره های قدیمی با نوع دوجداره اش. ماهی یک بار، درزبندی یخچال را چک می کند تا مطمئن شود هوای سرد داخل آن خارج نمی شود. از دیگر کارهای جالبی که به فکر پدرجان رسیده، این است که برای تامین آب گرم مورد نیاز ماشین لباسشویی، لوله آب گرم و سرد را همزمان و مستقیم به ماشین-لباسشویی وصل کرده است تا انرژی الکتریکی زیادی برای گرم کردن آب مصرف نشود. دمای آبگرمکن را هم، روی ۶۰ درجه سانتی گراد تنظیم کرده است. زیرا دمای بیشتر از ۷۵ درجه به این معناست که شما سوخت زیادی را هدر می دهید.
وقتی والدین خود را ملزم به رعایت اصولی می کنند، فرزندان هم خواه ناخواه از رفتارهای آنان الگو می گیرند. فرزندان خانواده قصه ما نیز هر کدام به نوبه خود نکات کوچکی را در زمینه مصرف صحیح انرژی رعایت می کنند: تلفن همراه بعد از اتمام کارشان، از پریز کشیده می شوند چرا که وسایل الکترونیکی حتی زمانی که خاموش هستند نیز مقداری برق مصرف می کنند. نمایشگر رایانه را به گونه ای تنظیم کرده اند که پس از سه دقیقه بی استفاده بودن خاموش شود و برای همیشه در حالت ذخیره انرژی قرار داده اند. با آن که لامپ های کم مصرف خیلی وقت است که جایگزین لامپ های حبابی شده اند اما دست های همه اهل خانه، به خاموش کردن چراغ های اضافه عادت داده شده اند. روزهای سرد زمستانی به جای افزایش درجه حرارت وسایل گرمایشی، لباس گرم تری می پوشند. هنگام حمام کردن، شیر آب حمام را باز نمی گذارند و از وسایل گرمازا در حمام استفاده نمی کنند … و این گونه خانواده قصه ما با رعایت همین راهکارهای ساده، بدون آن که به سختی بیفتند یا خود را از استفاده درست انرژی های حامل محروم کنند، توانستند مصرف صحیح انرژی را یاد بگیرند و الگوی خود قراردهند. همچنین آنان علاوه بر کمک به حفظ منابع انرژی، هزینه های آب و برق و گاز خود را تا حد زیادی پایین آوردند.
کارآمدترین کشور‌ها در زمینه مصرف بهینه انرژی
شورای اقتصاد کارآمد انرژی در امریکا” (ACEEE) با انتشار گزارش‌های دوره‌ای، کارآمدترین شهر‌ها و کشور‌ها در زمینه مصرف بهینه انرژی را رتبه بندی می‌کند. این شورا اطلاعات را در ۴ دسته تلاش‌های ملی، ساختمان، صنعت و حمل و نقل و همچنین ۳۶ معیار خط مشی و عمکردی تجزیه و تحلیل می‌کند. در این رابطه کشور‌هایی که بیشترین امتیاز را در هر بخش کسب کردند به شرح زیر هستند:
تلاش ملی: آلمان و هلند ۱۸ امتیاز از ۲۵ امتیاز
ساختمان: هلند ۲۲.۵ امتیاز از ۲۵ امتیاز
صنعت: ژاپن ۲۱ امتیاز از ۲۵ امتیاز
حمل و نقل: فرانسه ۱۸ امتیاز از ۲۵ امتیاز
معرفی ۱۰ کشور برتر در زمینه بهره وری انرژی
در این گزارش، بهترین و اثربخش‌ترین شیوه‌های اجرایی توسط کشور‌های دارای امتیاز‌های برتر معرفی شده که می‌تواند به عنوان مرجع برنامه‌های بهره‌وری انرژی در سراسر جهان مورد استفاده قرار گیرد:
۱- فرانسه؛ ۷۴.۵ امتیاز از ۱۰۰ امتیاز
فرانسه هدف خود را کاهش ۲۰ درصدی مصرف انرژی و کاهش ۳۷ درصدی انتشار گاز‌های گلخانه‌ای تا سال ۲۰۳۰ در نظر گرفته است. این کشور همچنین قوانین ساختمانی سختگیرانه و گزارشات اجباری مصرف انرژی برای بخش‌های مسکونی و تجاری اعمال می‌کند. این کشور برنامه‌ای بلندپروازانه جهت مقاوم سازی ساختمان‌ها ارایه کرده و طی آن نوسازی ۵۰۰ هزار خانه در حال اجراست. فرانسه همچنین در تلاش است تا میزان انتشار گاز‌های گلخانه‌ای خود را تا سال ۲۰۲۸ تا ۲۹ درصد کاهش دهد و همچنین در بخش وسایل نقلیه کارآمد و توسعه راه آهن سرمایه گذاری بیشتری داشته باشد.
۲- بریتانیا؛ ۷۲.۵ امتیاز از ۱۰۰ امتیاز
بریتانیا با نیروگاه‌های کارآمد و سرمایه‌گذاری قابل توجه برای تحقیق و توسعه در فناوری‌های حوزه انرژی شناخته می‌شود. بریتانیا همچنین برای بهبود کارایی ساختمان‌ها در حوزه مصرف بهینه انرژی و رعایت استاندارد بالا در لوازم خانگی، قوانین و مقررات سختگیرانه اعمال می‌کند. همچنین یک برنامه برچسب‌گذاری مصرف انرژی در ساختمان را نیز در حال اجرا دارد. بریتانیایی‌ها همچنین برای کربن زدایی در بخش صنعتی اقدامات جدی انجام داده‌اند و برنامه‌هایی نیز برای به صفر رساندن تولید دی اکسید کربن خالص تا سال ۲۰۴۰ در نظر گرفته‌اند. این کشور همچنین دارای الزامات مصرف سوخت بهینه برای وسایل نقلیه بوده و در این زمینه تا سال ۲۰۲۵ عدد ۶۴.۴ MPG را هدف‌گذاری کرده است. در همین رابطه، وسایل نقلیه برقی بیش از ۱۱ درصد از فروش خودرو‌های جدید این کشور را تشکیل می‌دهند.
۳- آلمان؛ ۷۱.۵ امتیاز از ۱۰۰ امتیاز
آلمان قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ مصرف عمده انرژی خود را ۳۲.۵ درصد و تا سال ۲۰۵۰ به میزان ۵۰ درصد کاهش دهد. این کشور در حال کربن زدایی از سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی بوده که سهم عمده‌ای از مصرف انرژی در ساختمان‌ها را به خود اختصاص می‌دهند. ارائه وام بهره‌وری انرژی و اعتبار مالیاتی نیز در همین راستا برنامه‌ریزی شده است. همچنین الزامات اجباری در حوزه بهره‌وری انرژی برای ساخت و ساز‌های جدید و نوسازی‌های اساسی و استاندارد‌هایی برای ۴۲ دسته محصول اعمال کرده است. آلمان همچنین مالیات بر برق را برای بخش صنعتی اعمال می‌کند که با داشتن سیستم مدیریت انرژی ISO ۵۰۰۰۰ مصرف برق این بخش تا ۹۰ درصد کاهش پیدا می‌کند. در بخش حمل و نقل نیز وسایل نقلیه الکتریکی ۱۳.۵ درصد از فروش خودرو‌های جدید را به خود اختصاص داده‌اند.
۴- هلند؛ ۷۱.۵ امتیاز از ۱۰۰ امتیاز
هلند با اهداف و اقدامات خاص برای هر بخش، بهبود ۳۲.۵ درصدی را در بهره‌وری انرژی تا سال ۲۰۳۰ هدف قرار داده است و سرمایه گذاری تحقیق و توسعه خود در این حوزه را افزایش می‌دهد. هلند همچنین با قوانین ساختمانی سختگیرانه و سیاست‌های مقاوم سازی که شامل الزامات خاص برای ساختمان‌های اداری و خانگی است، قصد دارد هدررفت انرژی در بخش ساختمان را به شدت کاهش دهد.
بر همین اساس، ارائه گزارش مصرف انرژی برای ساختمان‌های مسکونی و تجاری مشمول سیستم رتبه بندی، اجباری است. همچنین استاندارد‌های عملکردی برای ۴۲ گروه لوازم برقی خانگی وجود دارد. در بخش حمل و نقل هم هلند مشوق‌های مالیاتی برای وسایل نقلیه الکتریکی ارائه می‌دهد.
۵- ایتالیا؛ ۶۸.۵ امتیاز از ۱۰۰ امتیاز
ایتالیا هدف بلندپروازانه کاهش عمده مصرف انرژی تا ۴۳ درصد و همچنین کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای تا ۳۳ درصد را تا سال ۲۰۳۰ در نظر گرفته است. برنامه‌های اعطای وام در بخش انرژی و اعتبار مالیاتی برای بخش‌های مختلف از دیگر برنامه‌های این کشور است.
برنامه Conto Termico مشوق‌هایی را برای اقداماتی در حوزه بهره‌وری انرژی و مقاوم سازی ساختمان‌های مسکونی و اماکن عمومی ارائه می‌دهد و الزامات اقدامات اجباری برای بهینه‌سازی مصرف انرژی در نوسازی ساختمان‌های مسکونی و تجاری نیز اعمال می‌شود.
ایتالیا همچنین اهدافی در حوزه بهره وری انرژی برای بخش صنعتی دارد که با ممیزی‌ها و کنترل‌های منظم اجرا می‌شود. در کنار آن، یک برنامه گواهی بهره‌وری انرژی برای مصرف کنندگان صنعتی وجود دارد. ظرفیت ترکیبی حرارت و برق (CHP) در ایتالیا بالاست و یارانه‌هایی برای ماشین آلات کم کربن وجود دارد.
ایتالیا در حال بهبود عملکرد خود در بخش حمل و نقل با هدف ۶۴.۴ MPG در سطح ناوگان حمل و نقلی تا سال ۲۰۲۵، همراه با سرمایه گذاری‌های عمده در زیرساخت‌های ریلی است.

۶- اسپانیا؛ ۶۶ امتیاز از ۱۰۰ امتیاز
اسپانیا کاهش ۲۳ درصدی در انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و بهبود ۳۹.۵ درصدی در بهره وری انرژی تا سال ۲۰۳۰ را هدف قرار داده است. اسپانیا به عنوان کشوری دارای سرمایه‌گذاری سرانه با بهره‌وری انرژی بالا شناخته می‌شود.
در حوزه مدیریت مصرف انرژی در ساختمان‌ها، اسپانیا در بین سه کشور برتر قرار دارد. ساختمان‌های مسکونی و تجاری مشمول قوانین سختگیرانه هستند که شامل الزامات نوسازی می‌شود. همچنین یک برنامه برچسب‌گذاری ساختمان و اعلام انرژی مصرفی اجباری در این کشور وجود دارد.
اسپانیا با کسب حداکثر امتیاز در استاندارد‌های مصرف سوخت و میانگین مصرف سوخت برای وسایل نقلیه عمومی، رتبه پنجم حمل و نقل را در اختیار دارد. برنامه‌های اسپانیا با قوانین و مقررات کاهش آلاینده‌ها در اتحادیه اروپا برای خودرو‌های جدید مطابقت دارد و سرمایه‌گذاری زیادی هم در زیرساخت‌های ریلی این کشور انجام شده است.
۷- ژاپن؛ ۶۳.۵ امتیاز از ۱۰۰ امتیاز
ژاپن سیاست‌های سختگیرانه‌ای در زمینه بهره‌وری انرژی دارد که باعث شده مصرف انرژی در این کشور تا حد زیادی کاهش یابد. این کشور همچنین با سرمایه‌گذاری در حوزه تحقیق و توسعه در بهره وری انرژی، همراه با برنامه‌های اعطای وام چندبخشی و مشوق‌های مالیاتی برای پروژه‌های بهره‌وری انرژی قصد دارد وضعیت بهتری در مصرف بهینه انرژی داشته باشد.
مالکان و توسعه‌دهندگان ساختمان‌ها باید قبل از هر پروژه نوسازی بزرگ، یک طرح صرفه‌جویی انرژی اجباری هم ارائه کنند. همچنین یک برنامه برچسب‌گذاری انرژی ساختمان وجود دارد، اما مشارکت در این برنامه برخلاف بسیاری از کشور‌های این فهرست، داوطلبانه است.
ژاپن رتبه اول در بهره وری انرژی صنعتی را داراست. این جایگاه با مقررات سفت و سخت، برنامه‌های کارآمد و داوطلبانه و همچنین مشوق‌های مالی به دست آمده است. قانون مربوط به استفاده منطقی از انرژی، دارای الزامات بهره‌وری انرژی در هر بخش صنعت است و شرکت‌ها ملزم به داشتن یک مدل انرژی هستند. شرکت‌ها همچنین باید مصرف سالانه انرژی خود را گزارش کنند و یک سیستم استاندارد و معیار با اهداف کارایی اجباری برای آن وجود دارد. در بخش حمل و نقل، ژاپن به میانگین مصرف سوخت ۳۷.۹۴ MPG دست یافته و این کشور تا سال ۲۰۲۵، دستیابی به ۴۸.۵ MPG را هدف قرار داده است.
۸- تایوان؛ ۵۸.۵ امتیاز از ۱۰۰ امتیاز
تایوان به طور کلی مصرف انرژی پایینی داشته و این کشور همچنین هدف بهبود مستمر بهره‌وری را دنبال می‌کند که ۲ درصد در سال است. تایوان دارای تعدادی از کارآمدترین نیروگاه‌های حرارتی در جهان است و بازار شرکت خدمات انرژی (ESCO) به عنوان سهمی از تولید ناخالص داخلی، بخشی بسیار بزرگ محسوب می‌شود. ساختمان‌های تایوان به شدت با مصرف انرژی پایین شناخته می‌شوند و حداقل استاندارد‌های عملکرد مصرف انرژی برای ۱۵ گروه لوازم خانگی وجود دارد.
تایوان سیاست‌های زیادی با هدف بهبود بهره‌وری انرژی صنعتی دارد و شرکت‌های محلی به شدت انرژی کمی مصرف می‌کنند. شرکت‌ها نیز مشمول ممیزی اجباری انرژی و ملزم به داشتن مدیر انرژی هستند. تایوان همچنین استفاده زیادی از حرارت و برق ترکیبی (CHP) در بخش صنعتی می‌کند.
۹- چین؛ ۵۷.۵ امتیاز از ۱۰۰ امتیاز
چین در سال‌های اخیر شدت مصرف انرژی خود را کاهش داده است و اهداف اجباری بازدهی برای سازمان‌های عمده مصرف کننده انرژی وجود دارد. چین همچنین دارای بزرگترین بازار شرکت خدمات انرژی (ESCO) در جهان است که به طور گسترده توسط دولت حمایت می‌شود.
چین رتبه پنجم را در سیاست بهره‌وری انرژی ساختمانی دارد و قوانین ساختمانی سختگیرانه برای بخش تجاری و مسکونی، استاندارد‌های عملکرد انرژی برای ۴۰ دسته محصول لوازم خانگی و برچسب‌گذاری اجباری انرژی برای انواع ساختمان‌ها، اعمال می‌شود.
چین همچنین دارای راندمان حمل و نقل بالایی است و در این حوزه در رتبه ششم قرار دارد. چین هدف مصرف سوخت ۵۷.۹ MPG برای وسایل نقلیه سواری تا سال ۲۰۲۵ را تعیین کرده و همچنین استانداردی برای وسایل نقلیه سنگین وجود دارد که هدف آن صرفه جویی ۲۸ درصدی سوخت تا سال ۲۰۲۵ است.
۱۰- امریکا؛ ۵۴ امتیاز از ۱۰۰ امتیاز
ایالات متحده سرمایه‌گذاری‌های عمده‌ای در برنامه‌های بهره‌وری انرژی و تحقیق و توسعه مرتبط با این برنامه‌ها انجام می‌دهد، در حالی که مشوق‌های مالیاتی و وام‌های کم بهره را هم در بخش‌های مختلف این حوزه ارائه می‌دهد. ایالات متحده همچنین به خاطر وجود اداره اطلاعات انرژی (EIA)، در گزارش داده‌های انرژی پیشتاز بوده است. وب سایت اداره اطلاعات انرژی اطلاعات دقیقی در مورد تولید و مصرف انرژی، بر اساس ایالت و بخش ارائه می‌دهد.
آمریکا همچنین، رتبه هشتم را در کارایی ساختمان برای مصرف بهینه انرژی دارد. در این کشور همچنین، استاندارد‌های اجباری لوازم و تجهیزات اعمال می‌شود که بیش از ۵۰ مورد از دسته بندی محصولات و کد‌های مقاوم سازی ساختمان را برای بخش‌های مسکونی و تجاری پوشش می‌دهد. بسیاری از ایالت‌ها قوانین ساختمانی سختگیرانه‌ای دارند که به طور منظم به روز می‌شوند و منابع فنی و آموزشی برای اطمینان از اجرای صحیح استاندارد‌های بهره‌وری انرژی ارائه می‌دهند.
وضعیت ایران در زمینه بهره‌وری انرژی
ایران از نظر شدت مصرف انرژی در جهان شرایط مناسبی ندارد و بر اساس گزارش‌های ارایه شده، این میزان سه برابر میانگین جهانی است. در همین رابطه رئیس سازمان ملی بهره‌وری ایران اعلام کرده که براساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی، با اینکه ایران دومین منابع نفت و گاز دنیا را در اختیار دارد، اما به‌دلیل مصرف زیاد انرژی، همچنان دچار ناترازی است. موضوع نگران‌کننده‌تر بعدی این است که اگرچه میانگین مصرف انرژی در جهان روند کاهشی دارد، اما این مساله در ایران فزاینده و افزایشی است و لذا اصلاح آن نیازمند عزم جدی و تدابیر اساسی است. به عبارت دیگر باید پارادایم خود را تغییر داده و از رویکرد تأمین انرژی به سمت مدیریت مصرف انرژی حرکت کنیم.