گذار به سوی یارانه‌های بنزین با محوریت شخص

نجیب قندالی- مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور کشورمان دیروز در خصوص یارانه بنزین گفت: اگر قرار است یارانه (بنزین) بدهیم، باید به همه بدهیم و باید با مجلس و کارشناسان تفاهم کرد تا عدالت برقرار شود.
رویه ریشه‌دار ارائه یارانه بنزین به خودرو منجر شده است که عمدتاً خانوار‌های ثروتمند با خودرو‌های متعدد بیشترین نفع را از یارانه بنزین ببرند که با احتساب واردات بنزین در سال جاری معادل ۵ میلیارد دلار، هر ساله بیش از ۱۰۰ میلیون تومان یارانه بنزین دولت به خانوار‌های دارای خودرو اعطا می‌کند و این موضوع نه تنها پویایی بازار را مخدوش می‌کند، بلکه نابرابری درآمد و تخصیص نادرست منابع و یارانه‌های پنهان انرژی را نیز تداوم می‌بخشد. ماهیت ضد بهینه‌سازی مصرف بنزین در این نوع از اعطای یارانه، نه تنها رشد تصاعدی مصرف را به دنبال داشته است، بلکه به موجب آن، ثروتمندان نامتناسب، از یارانه بنزین بیشتری نسبت به افراد کم درآمد و بدون خودرو منتفع می‌شوند که همین بی عدالتی در تخصیص یارانه که برای کمک به دهک‌های پایین جامعه است؛ بر نیاز فوری به اصلاح و همسویی مجدد سیاست‌های یارانه انرژی به سمت چارچوبی عادلانه‌تر و کارآمدتر تاکید می‌کند که این رویکرد همان اعطای یارانه بنزین به نفر به جای خودروست. با اعطای یارانه بنزین به نفر، نه تنها عدالت در توزیع ثروت و همچنین الگوی مبتنی بر افزایش جمعیت حکمفرما خواهد شد، بلکه الگوهای مصرف انرژی را در جامعه نیز بهینه می کند. با اعطای سهمیه بنزین به افراد به جای خودروها، خانوارها تشویق می شوند تا الگوهای مصرف انرژی خود را بهینه کنند که منجر به راندمان بیشتر، کاهش هدررفت و مقابله با قاچاق خواهد شد.
در حالی که ناترازی بنزین به عنوان مشکل روی میز سیاست گذاران و مسئولان وجود دارد، امکان استفاده از ابزارهای قیمتی در حال حاضر میسر نیست،‌ از همین جهت برخی معتقدند که طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر به لحاظ کنترل مصرف و ایجاد عدالت در توزیع یارانه بنزین راه حل بهتری است و ناترازی بودجه ۱۴۰۴ را هم کاهش می‌دهد.
با توجه به شرایطی که در حوزه بنزین در کشور داریم، به نظر می‌رسد دولت چاره‌ای ندارد جز این که به اجرای طرحی عاجل و دقیق در زمینه توزیع عادلانه یارانه بنزین و رها کردن کشور از شر نارترازی در این حوزه بپردازد. در حال حاضر، سهمیه بنزین به ازای هر خودرو داده می‌شود، بنابراین، کسانی که تمکن مالی دارند و از خودروی بیشتری استفاده می‌کنند، از یارانه بالاتری هم استفاده می‌کنند.
کسانی که خودرو ندارند که اغلب از اقشار ضعیف جامعه هستند، هیچ بهره‌ای از یارانه بنزین نمی‌برند. در عوض از افزایش قیمت حمل و نقل متضرر می‌شوند. این شرایط به عدالت و هدف اصلی اعطای یارانه نزدیک نیست. یارانه عموماً با هدف حمایت از اقشار ضعیف در دستور کار قرار می‌گیرد. در حالی که در حوزه بنزین دقیقاً برعکس است، هر فرد که تمکن مالی بیشتری دارد، از یارانه بنزین بیشتری بهره می‌برد. در حالی که اقشار ضعیف از این یارانه بی‌بهره هستند!
به منظور رفع مشکلاتی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، مرکز پژوهش‌های مجلس طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر را مطرح کرده است. بر این اساس، تمامی شهروندان کشور صرف نظر از این که خودرو دارند یا نه از سهمیه بنزین یارانه‌ای بهره‌مند می‌شوند. به این ترتیب، عدالت بیشتری در توزیع یارانه بنزین ایجاد می‌شود و زمینه برای مقابله با مصرف بی رویه بنزین و قاچاق فراهم می‌شود.
با اعطای یارانه بنزین به نفر نه تنها عدالت در توزیع ثروت و همچنین الگوی مبتنی بر افزایش جمعیت حکمفرما خواهد شد، بلکه الگو‌های مصرف انرژی را در جامعه نیز بهینه می‌کند. این توزیع مجدد یارانه‌های انرژی بر اساس اعطای سهمیه بنزین به فرد با اصول برابری، کارایی و بهینه مصرف کردن همراستا خواهد بود و سیستم مصرف انرژی فراگیرتر و متعادل‌تر را تقویت می‌کند.
گذار به سوی یارانه‌های بنزین با محوریت شخص، مجموعه‌ای از مزایا را به همراه دارد که فراتر از صرفه جویی اقتصادی صرف می‌شود و مزایای اجتماعی، زیست محیطی و توسعه‌ای گسترده تری را در بر می‌گیرد. با اعطای سهمیه بنزین به افراد به جای خودروها، خانوار‌ها تشویق می‌شوند تا الگو‌های مصرف انرژی خود را بهینه کنند که منجر به راندمان بیشتر، کاهش هدررفت و مقابله با قاچاق نیز خواهد شد.