مردم منتظر عدالت در توزیع یارانه سوخت

  بارمان صدوقی نیا- در روزهای اخیر مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی درباره میزان مصرف بنزین کشور، خاطرنشان کرد: شهریور امسال به‌صورت میانگین، روزانه ۱۳۳ میلیون لیتر بنزین در کشور توزیع شده که بی‌سابقه است. میانگین مصرف روزانه بنزین در هفته نخست مهرماه نیز به ۱۲۸ میلیون لیتر رسیده که باز هم رقمی بزرگ محسوب می‌شود و کاهش چشمگیری نیافته است.
کرامت ویس کرمی گفت: میانگین مصرف روزانه بنزین از ابتدای سال جاری تا هفتم مهر ۱۲۴.۵ میلیون لیتر بوده که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با ۱۱۶ میلیون لیتر، ۷.۲ درصد رشد داشته است.
چالش ناترازی بنزین در ایران، مسئله‌ای پیچیده و چندوجهی است که از عوامل متعددی چون فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل، کیفیت پایین خودروهای داخلی، مدیریت ناکارآمد مصرف و قاچاق سوخت نشأت می‌گیرد. برای غلبه بر این چالش، مجموعه‌ای از راهکارهای هماهنگ پیشنهاد شده است، همچون نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، ارتقای استانداردهای تولید خودرو، اصلاح الگوی مصرف سوخت، مبارزه با قاچاق، حرکت به سمت خودروهای برقی، و نوسازی پالایشگاه‌ها و احداث پتروپالایشگاه‌های نسل سوم.
اگرچه این مسیر دشوار است، اما با اتخاذ رویکردی علمی و مبتنی بر واقعیت‌های کشور، دست‌یافتنی خواهد بود. موفقیت در این زمینه نه تنها به حل مشکل ناترازی بنزین کمک می‌کند، بلکه می‌تواند فرصتی برای تحول ساختاری در اقتصاد کشور، بهبود کیفیت هوا، کاهش وابستگی به واردات سوخت، افزایش بهره‌وری انرژی و حرکت به سمت اقتصادی دانش‌بنیان فراهم آورد.
محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت با اعلام اینکه هیچ برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین روی میز دولت نیست، به خبرنگاران گفت: تلاش ما این است که به سمت مدیریت تقاضا و مصرف حرکت کنیم و بخش عمده این زحمت بر دوش مردم است.
پاک‌نژاد اظهار کرد: موضوع ناترازی بحثی است که از جنبه‌های مختلف باید بررسی شود بخشی از آن مربوط می‌شود به مکانیسم تولید حامل‌های انرژی که باید افزایش پیدا کند.
وزیر نفت افزود: در رابطه با افزایش تولید با چالش‌هایی روبرو هستیم که ازجمله آن تأمین مالی است که تدابیری اتخاذ شده تا این مشکل را حل کنیم.
او خاطرنشان کرد: بخش مهم‌تر ماجرا به بهینه‌سازی مصرف و مدیریت تقاضا و مدیریت مصرف مربوط می‌شود که راهکارهایی دارد و بخش عمده‌ای از زحمت این بر دوش مردم است تا همراهی و همکاری کنند تا بتوانیم در این حوزه موضوع ناترازی را به‌مرورزمان حل کنیم.
به عقیده وزیر نفت، ناترازی ظرف یکی دو سال ایجاد نشده و دستاورد سال‌هاست.
پاک‌نژاد بحث افزایش قیمت بنزین را فراتر از وزارت نفت دانست و افزود: باید در ساختار حاکمیتی کشور در این زمینه تصمیم‌گیری شود.
وضعیت بنزین عادی است
گرچه هم‌زمان با اجرای عملیات وعده صادق 2 مراجعه به پمپ‌بنزین‌ها بیشتر شد و مصرف روزانه را در مقایسه با قبل اندکی افزایش داد؛ اما طبق اعلام شرکت پخش، اوضاع اکنون عادی است و ذخایر سوخت هم وضعیت مطلوبی دارد.
مرتضی عابدینی، مدیر تأمین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی با اشاره به اینکه مشکلی در تأمین سوخت برای هم‌وطنان وجود ندارد، گفت: در حال حاضر هیچ مشکلی برای سوخت‌رسانی در کشور وجود ندارد و شرایط تأمین بنزین، نفت گاز، نفت سفید و سوخت هوایی مطلوب است.
ناترازی بنزین با اقتصاد ایران و سلامت جامعه چه می کند؟
میانگین مصرف روزانه بنزین در ایران طی ۹ سال گذشته از ۸۲ میلیون لیتر در روز به ۱۲۱ میلیون لیتر رسیده که به معنای افزایش ۵۰ درصدی آن است. افزایش قیمت نیز فقط ۵۰ درصد بوده در حالی که تورم در این فاصله زمانی، حدود ۱۰ برابر شده، به عبارت دیگر قیمت بنزین نسبت به سال ۱۳۹۴ حدود یک‌پنجم شده است.
با این وضع گمان می‌کنید که بنزین چه شرایطی باید داشته باشد؟ با بهره‌برداری از پالایشگاه خلیج‌فارس؛ کشور در مرحله صادرات بنزین قرار گرفت، زیرا اضافه بر نیاز داشت، ولی در همین 5-4 سال گذشته چنان شیب مصرف بالا رفت که دوباره در این شرایط بحرانی ارزی، مجبور به واردات شده‌ایم.
گفته می‌شود تا حدود ۵ میلیارد دلار فقط واردات بنزین داریم. جالب است که کل ارزی که برای داروی کشور تخصیص می‌یابد خیلی کمتر از این رقم است و برای واردات و تامین دارو با مشکل مواجه هستند.
مقایسه تامین بودجه برای بنزین با وضعیت آموزش و پرورش، وضع تغذیه و امنیت غذایی، بهداشت، دستگاه قضایی و... همه موارد دیگر حکایت از این می‌کند که مساله سیاستگذاری در ایران در امور اقتصادی به ویژه انرژی با یک مشکل اساسی مواجه است.
جالب اینکه قاچاق بنزین نیز به وفور دیده می‌شود. از آن مهم‌تر اینکه برخی مسافران تابستانی به علت کمبود بنزین مجبور شده‌اند بنزین را با قیمت‌های گران تهیه کنند. قیمت‌هایی که مبلغ آن به خزانه و حساب تولیدکننده واریز نمی‌شود.
با اطمینان می‌توان گفت که سیاست انرژی در ایران در جهان منحصربه‌فرد است. همه کارشناسان می‌دانند که ادامه این سیاست نادرست و به زیان جامعه است، ولی در عین حال کسی جرات و شهامت حل آن را ندارد.
این وضعیت به نحوی با منافع و زیان‌های گروه‌های گوناگون گره خورده است که سیاستگذار نه جرات حذف منافع مذکور و نه توان جبران زیان‌های این سیاست برای اقشار زیان‌دیده را دارد. بدتر از همه اینکه برای حل مساله یا تخفیف ناترازی ممکن است به تولید بنزین‌های باکیفیت پایین متوسل شوند که آلودگی زیادی را در پاییز و زمستان ایجاد می‌کند. اگر این آلودگی را بگذارید در کنار آلودگی‌های ناشی از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها، متوجه ابعاد مشکل می‌شویم.
بنزین را می‌توان وارد کرد، ولی برای واردات باید ارز پرداخت و ده‌ها رقم دیگر از واردات که ضروری هم هستند تحت فشار واردات بنزین قرار می‌گیرند و حذف خواهند شد. گران کردن آن هم مورد اعتراض مردم است، به ویژه اینکه سیاست خودرویی کشور ایراد اساسی دارد. خودروهای کم‌کیفیت با مصرف بالا و قیمت بسیار گران تولید می‌شود و اجازه واردات خودروی خوب و با مصرف پایین داده نمی‌شود.
در واقع حداقل بخشی از این مصرف فراوان بنزین محصول همین سیاست تولید خودرو است. قیمت هم در حد رایگان است. بنابراین کیفیت بنزین تولیدی روز به روز سقوط می‌کند و عوارض بیماری‌زای آن بیشتر و هوا نیز آلوده‌تر می‌شود.
مجموعه این عوامل موجب شده است که تمامی شاخص‌های مصرف انرژی در ایران در موقعیت بدی قرار گیرند. مصرف انرژی به ازای هر واحد ارزش تولید کالا و خدمات در ایران، بیش از ۳ تا ۴ برابر میانگین جهانی است. مصرف بنزین به نسبت جمعیت کشور و در مقایسه با سطح توسعه اقتصادی و تعداد خودرو نیز بسیار بالاتر از میانگین کشورهای مشابه و پیشرفته است.
قیمت انرژی، رابطه میان قیمت همه کالاها و خدمات و کلا قیمت‌های نسبی را خراب کرده و همه اینها به زیان مردم، کشور و اقتصاد و تولید است.
ناترازی بنزین؛ بحرانی با چند راه‌حل
چالش ناترازی بنزین در ایران، مسئله‌ای پیچیده و چندوجهی است که از عوامل متعددی چون فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل، کیفیت پایین خودروهای داخلی، مدیریت ناکارآمد مصرف و قاچاق سوخت نشأت می‌گیرد.
برای غلبه بر این چالش، مجموعه‌ای از راهکارهای هماهنگ پیشنهاد شده است، ازجمله نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، ارتقای استانداردهای تولید خودرو، اصلاح الگوی مصرف سوخت، مبارزه با قاچاق، حرکت به سمت خودروهای برقی و نوسازی پالایشگاه‌ها و احداث پتروپالایشگاه‌های نسل سوم. اگرچه این مسیر دشوار است، اما با اتخاذ رویکردی علمی و مبتنی بر واقعیت‌های کشور، دست‌یافتنی خواهد بود. موفقیت در این زمینه نه تنها به حل مشکل ناترازی بنزین کمک می‌کند، بلکه می‌تواند فرصتی برای تحول ساختاری در اقتصاد کشور، بهبود کیفیت هوا، کاهش وابستگی به واردات سوخت، افزایش بهره‌وری انرژی و حرکت به سمت اقتصادی دانش‌بنیان فراهم آورد. این تلاش جمعی، که نیازمند اراده ملی و مشارکت همه بخش‌های جامعه است، می‌تواند زمینه را برای رشد اقتصادی پایدار، اشتغالزایی و در نهایت، ارتقای کیفیت زندگی شهروندان فراهم کرده و ایران را در مسیر توسعه پایدار و آینده‌ای سبزتر در حوزه انرژی قرار دهد.
راه‌حل مشکل ناترازی بنزین
سعید نوری کرم کارشناس انرژی با اشاره به اینکه حل ناترازی بنزین را می‌توان به سه بخش تولید، توزیع و مصرف دسته‌بندی کرد، گفت: در کشور راهکارها و سیاست‌های مختلفی در بخش‌های تولید و مصرف تاکنون به کار گرفته شده است. احداث پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج‌فارس به منظور رفع ناترازی بنزین و صادرات بنزین، سهمیه‌بندی بنزین، متنوع کردن سبد سوخت کشور، افزایش نرخ و ... از جمله سیاست‌ها و راهکارهایی بوده که در کشور انجام شده است.
وی ادامه داد: اما اینکه چرا راهکارهای به کار گرفته شده تنها در مقطعی از زمان کارآیی داشته باید گفت که هر یک از سیاست‌ها به صورت کوتاه مدت دنبال شده است. به‌عنوان مثال افزایش ظرفیت پالایشی به‌منظور تأمین امنیت انرژی یک راهکار تضمینی برای رفع ناترازی است. اما به دلایل مختلف از جمله کمبود منابع مالی و عدم دسترسی به لایسنس‌ها و فناوری‌های نوین، این راهکار در کشور پس از ساخت پالایشگاه‌های نفت بندرعباس و میعانات گازی ستاره خلیج‌فارس دیگر به صورت جدی دنبال نشده است.
نوری کرم اضافه کرد: راهکارهای از جنس تولید مثل ساخت پالایشگاه مقیاس بزرگ و مقیاس کوچک باید در کنار راهکارهای دیگر یعنی متنوع‌سازی سبد سوخت، ارتقای فناوری‌های کاهش مصرف سوخت در خودروهای تولیدی، توسعه ناوگان عمومی، اسقاط خودروهای فرسوده، واردات خودروهای هیبریدی، افزایش پلکانی نرخ و غیره اجرایی شوند تا نتیجه داشته باشد. به‌عنوان مثال آمارها حاکی از آن است که مصرف بنزین در ایران برای هر مسافت معین بالاتر از متوسط جهانی بوده؛ یعنی به طور میانگین، خودروهای ایرانی حدود ۱۱ لیتر بنزین در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف می‌کنند که این موضوع علاوه بر کیفیت نامطلوب خودروهای تولیدی، به فرسودگی ناوگان موجود نیز اشاره دارد. بنابراین تا زمانی که چنین مسائلی نیز مرتفع نشود، مسئله ناترازی رفع نخواهد شد و در صورت عبور از آن نیز این موضوع مقطعی خواهد بود.
راهکارهای قیمتی به همراه غیرقیمتی پاسخگو هستند
این کارشناس انرژی با اشاره به اینکه افزایش نرخ به تنهایی نمی‌تواند منجر به کاهش مصرف شود، خاطرنشان کرد: افزایش نرخ بنزین می‌تواند به عنوان ابزاری موثر برای کاهش مصرف و بهبود بهره‌وری مورد استفاده قرار گیرد، اما به‌تنهایی قادر به رفع کامل ناترازی بنزین نیست. برای حل این مشکل، نیاز به مجموعه‌ای از اقدامات نظیر بهینه‌سازی فناوری‌های تولید خودرو، توسعه حمل‌ونقل عمومی، توسعه CNG و سیاست‌های تشویقی برای کاهش مصرف سوخت وجود دارد. در حقیقت موضوع افزایش نرخ ناشی از این دیدگاه می‌شود که از سال ۱۳۹۸ تاکنون نرخ بنزین ثابت مانده و عدم اصلاح سهمیه‌بندی تاکنون منجر به افزایش قابل توجه مصرف در دو سال اخیر شده است. از طرف دیگر شرایط تورمی موجود در کشور و ثابت ماندن نرخ بنزین، موجب کاهش محسوس سهم هزینه بنزین در مقایسه با سایر کالاهای مصرفی سبد خانوار شده است.
وی ادامه داد: این کاهش نسبی هزینه، مصرف بنزین را در سال‌های اخیر افزایش داده است. علاوه بر این، تولید خودروهایی با مصرف سوخت غیر بهینه نیز به رشد تقاضا دامن زده است. بنابراین افزایش نرخ به‌عنوان نمونه با الگوی پلکانی می‌تواند موثر باشد اما همان‌طور که در قبل نیز بیان شد، این راهکار موقتی و مقطعی است و مجدد مصرف افزایش خواهد یافت. چراکه سایر مسائل به قوت خود باقی مانده‌اند.
نادیده گرفته شدن سهم سی ان جی در سبد سوخت
نوری کرم با اشاره به اینکه راه کارهای متنوعی برای این معضل می‌توان در نظر گرفت، اضافه کرد: سوآپ حداکثری به‌منظور تامین کسری بنزین مطابق با مشخصات بنزین معمولی تولیدی پالایشگاه‌های داخلی، کاهش تدریجی تخصیص سهمیه نرخ دوم تا پایان سال به میزان ۵۰ درصد مقدار فعلی، کاهش سقف ذخیره‌سازی از ۹ ماه به ۶ ماه تا پایان امسال، الزام سازمان برنامه و بودجه و سازمان هدفمندی به پرداخت طلب شرکت‌های تابعه نفتی ناشی از تبدیل خودروهای تک‌سوز به دوگانه‌سوز، اعطای مجوز تداوم توسعه جایگاه‌های CNG از طریق ظرفیت ماده ۱۲ بدون الزام به تشریفات قانون برگزاری مناقصات در خرید تجهیزات از تولیدکنندگان داخلی و ... از جمله راهکارهای غیرقیمتی هستند که می‌توان با ارزیابی نقاط قوت و ضعف هر یک از طرح‌های مورد اشاره و شرایط فعلی این راهکارها را نیز در کشور به کار گرفت.
وی با اشاره به اینکه تنوع سبد سوخت امری الزام‌آور است، اضافه کرد: تنوع بخشی به سبد سوخت کشور یکی از اولویت‌های کلیدی در تامین امنیت انرژی است. به همین منظور، در سال ۱۳۸۵ مجلس شورای اسلامی با تصویب آیین‌نامه اجرایی تبصره ۱۳ قانون بودجه، دولت و تمام نهادهای اجرایی را طبق ماده ۳ ملزم به خرید خودروهای دوگانه‌سوز کرد.
نوری کرم اضافه کرد: این تصمیم با هدف کنترل مصرف بنزین و تشویق استفاده از CNG در بخش حمل‌ونقل اتخاذ شد، تا ارگان‌های دولتی نقش پیشرو در این زمینه داشته باشند. همچنین باوجود تصویب قانون توسعه CNG در سال ۱۴۰۰ توسط مجلس، تاکنون این قانون به دلایل مختلف از جمله ناترازی گاز، عدم صرفه اقتصادی احداث جایگاه CNG و غیره به مرحله اجرا نرسیده است.
این کارشناس انرژی اضافه کرد: استقبال مردم از CNG در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ منجر به جایگزینی ۲۳ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در بخش حمل‌ونقل به جای بنزین شد. بنابراین استفاده از ظرفیت CNG در صرفه‌جویی سوخت نقش بسزایی دارد و در صورت رفع موانع و توسعه آن علاوه بر کاهش مصرف بنزین و کاهش آلایندگی، کاهش ارزبری ناشی از واردات بنزین را به همراه خواهد داشت.
ضرورت ارتقای کیفیت خودروها برای غلبه بر ناترازی بنزین
یک کارشناس انرژی معتقد است: اصلاح کیفیت و استفاده از فناوری‌های نوین در تولید خودروها در کاهش معضل ناترازی مصرف بنزین اثرگذار است.
«سامان گوران» درباره اثر کیفیت پایین خودروهای داخلی بر افزایش ناترازی بنزین، افزود: صنعت خودروسازی نه‌چندان پیشرفته کشور باعث شده مصرف سرسام‌آور بنزین به طور تصاعدی بالا رفته و به ناترازی در مصرف سوخت دامن بزند.
وی ادامه داد: از آن سو مصرف فزاینده بنزین تولیدات پالایشگاهی را نیز تحت‌تاثیر قرار داده استف به طوری که پالایشگاه‌های کشور نمی‌توانند پاسخگوی تقاضای مصرف خودروها باشند.
این کارشناس انرژی درباره وضعیت مصرف بالای خودروهای ساخت داخل، خاطرنشان کرد: وقتی خودروهای ساخت داخل در هر صد کیلومتر پیمایش چیزی حدود ۱۰ تا ۱۵ لیتر سوخت مصرف می‌کنند، نمی‌توان به بهبود مشکلات ناترازی تولید و مصرف بنزین دلخوش بود و دولت ناچار است همچنان به واردات بنزین ادامه دهد.
گوران گفت: نهادهای تصمیم‌گیر هم خود به این خطا پی برده‌اند، اما در دایره بسته‌ای قرار گرفته‌اند که نمی‌توانند از آن خارج شوند.
وی بیان داشت: تا زمانی که یک نگاه کلی به حوزه‌هایی مانند حمل‌ونقل نداشته باشیم و خودروهای تولیدشده را با فناوری‌های به‌روز هماهنگ نکنیم، اتفاقی خاصی رخ نمی‌دهد و هر سال تعداد زیادی خودرو تولید می‌کنیم که روز به‌ روز به ناوگان حمل‌ونقل ما اضافه می‌شوند و به همین میزان مصرف انرژی نیز بالا می‌رود.
این کارشناس انرژی ادامه داد: باید هرچه سریع‌تر از این وضعیت خلاص شد و پای فناوری‌های جدید خودروسازی در کشور را باز کرد و این مهم صدالبته در صورتی امکان‌پذیر است که خودروسازان داخلی توسط دولت از انحصاری کردن بازار کنار بکشند. وی با اشاره به قیمت بالای خودروهای کم‌کیفیت ساخت داخل،گفت: عجیب اینجاست که در همه جای جهان قیمت خودرو پایین و قیمت سوخت بالاست، درحالی‌که در ایران درست برعکس است و قیمت خودرو هر روز بالاتر می‌رود. به این ترتیب دولت مجبور است نرخ سوخت را پایین نگه دارد و از این بابت یارانه‌های بسیار هنگفت بپردازد.
این کارشناس انرژی اضافه کرد: بر این‌ اساس ضروری است با هدف کاهش و رفع ناترازی بنزین، کیفیت خودروهای داخلی با کمک فناوری‌های به‌روز جهانی ارتقا داده شود.
آیا ناترازی بنزین با اجرای طرح اختصاص سهمیه برای هر نفر حل می‌شود؟
در این راستا، علی جعفری آذر، نماینده آذرشهر، اسکو و تبریز در مجلس شورای اسلامی با اشاره به این موضوع که اختصاص سهمیه بنزین به نفر راهکاری مؤثر برای ایجاد عدالت در توزیع یارانه بنزین است، اظهار کرد: در این طرح، به جای اینکه سهمیه بنزین به خودرو تعلق بگیرد، افراد از سهمیه یارانه‌ای بنزین بهره‌مند می‌شوند. می‌توانیم مابه‌التفاوت سهمیه بنزین یارانه‌ای و آزاد را به کارت خانوارها واریز کنیم. اجرای طرح سهمیه بنزین به نفر مزیت‌های مختلفی برایمان دارد و به همین دلیل اجرای آن می‌تواند مفید باشد.
وی افزود: با اجرای طرح اختصاص سهمیه بنزین به هر نفر می‌توانیم به تک نرخی کردن قیمت بنزین اقدام کنیم که مزیت‌های زیادی برای کشور دارد. در حال حاضر، شاهد دو نرخ در جایگاه‌ها هستیم که مشکلاتی را ایجاد کرده است که اختصاص سهمیه بنزین به نفر می‌تواند این مسائل را حل و فصل کند.
نماینده آذرشهر، اسکو و تبریز در مجلس تصریح کرد: هر چقدر که افزایش قیمت بنزین اتفاق افتاد، باید ما به التفاوت آن در کارت خانوارها شارژ شود. اختصاص سهمیه بنزین به نفر به عدالت نزدیک‌تر است و نسبت به شرایط فعلی توزیع یارانه سوخت با عدالت بیشتری انجام می‌شود.
جعفری آذر عنوان کرد: در شهرها و روستاها خانواده‌های پرجمعیتی هستند که خودرو ندارند و این افراد از یارانه بنزین بهره‌ای نمی‌برند و بالعکس خانواده‌های را می‌بینیم که از امکانات بالایی برخوردارند و از چند خودرو استفاده می‌کنند که این افراد پیش‌بینی‌هایی برای روزهای زوج و فرد دارند و از خودروهای با پلاک‌های متفاوت بهره می‌برند و بیشترین استفاده را از یارانه بنزین در کشور دارند.
وی ادامه داد: اختصاص سهمیه بنزین به نفر با هدف مدیریت مصرف بنزین و کمک به اجرای عدالت در توزیع یارانه سوخت به اجرا گذاشته می‌شود و به حل معضل قاچاق سوخت و مصرف غیر بهینه بنزین در عبور و مرورهای شهری، کمکی برای خانوارهایی است که وسیله نقلیه ندارند که این افراد نیز از یارانه سوخت بهره می‌برند و ضریب جینی را کاهش خواهد داد.
نماینده مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: طرحی که مرکز پژوهش‌های مجلس در زمینه اختصاص سهمیه بنزین به نفر مطرح کرده است، بهترین روشی است که می‌توانیم برای توزیع یارانه سوخت مدنظر داشته باشیم. در مجلس قبل نیز نمایندگان زیادی در مورد مزیت‌های اجرای این طرح صحبت می‌کردند. الان هم این طرح طرفدار دارد.
جعفری آذر گفت: در طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر، یارانه بنزین به هر ایرانی اختصاص پیدا می‌کند و جلوی برخی مشکلات مانند مصرف بی‌رویه گرفته می‌شود و به افزایش استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی منجر می‌شود زیرا نوعی مدیریت مصرف را شاهد خواهیم بود.
نماینده آذرشهر، اسکو و تبریز در مجلس بیان کرد: با توجه به شرایط معیشتی مردم نمی‌توانیم به سمت واقعی‌سازی قیمت بنزین و افزایش قیمت آن برویم و باید از طریق طرح‌هایی همچون اختصاص سهمیه بنزین به نفر به حل مشکلات این حوزه بپردازیم.
برنامه دولت و مجلس برای حل ناترازی بنزین چیست؟
عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: امروز پالایشگاه‌ها ۱۶۲ هزار میلیارد تومان از دولت مطالبه دارند البته دولت هم در زمینه خودراک از آنها طلبکار است که باید تهاتر صورت گیرد، باید این مشکلات به نوعی حل شود و کنار هم بتوانیم مشکل کمبود سوخت را حل کنیم که راه اصلی آن نیز بهینه‌سازی مصرف است.
رمضانعلی سنگدوینی درباره برنامه دولت و مجلس برای حل ناترازی بنزین در کشور اظهار داشت: یکی از مهم‌ترین احکام در برنامه هفتم توسعه؛ بهینه‌سازی مصرف انرژی و سوخت است اینکه روزی بین ۱۲۰ تا ۱۴۰ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنیم رقم بالایی است و قبل از هر اقدامی باید این روند کنترل شود، اکنون مسئله ناترازی نیست ما کمبود سوخت داریم، زیرا هر قدر هم بنزین تولید شود مصرف می‌شود.
وی افزود: اکنون ۵۰ درصد مردم خودرو دارند و تعداد زیادی نیز بیش از یک خودرو در اختیار دارند؛ خودرو‌هایی که در هر ۱۰۰ کیلومتر پیمایش حدود ۱۰ تا ۱۵ لیتر مصرف سوخت دارد و این رویه مهمترین موضوعی است که در راستی حل مشکل بنزین باید اصلاح و ساماندهی شود.
عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: ما صندوقی در بودجه با عنوان صندوق بهینه‌سازی مصرف انرژی و سوخت تعریف کردیم و ۲۵۰۰ میلیارد تومان نیز اعتبار برای آن در نظر گرفتیم تا مصرف را اصلاح کنیم.
وی با تاکید بر اینکه خودرویی که ۱۵ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف بنزین دارد باید از چرخه تولید خودرویی کشور خارج شود، تصریح کرد: در جلسه‌ای که اخیرا با مدیران پالایشگاه‌ها و معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش داشتیم عنوان شد که پالایشگاه‌ها تا حدی امکان تولید دارند و بیش از این میسر نیست؛ هرچند برنامه افزایش تولید در دستور کار قرار دارد، اما موضوع اصلی این است که ابتدا باید بخش تقاضا را سامان دهیم، زیرا افزایش عرضه تنها به مصرف بیشتر دامن می‌زند، راه دیگر اینکه باید سبد سوخت را متنوع کنیم علاوه بر بنزین باید سی‌ان‌جی را به میزان بیشتری وارد چرخه سبد سوخت کنیم همچنین باید از ظرفیت ال‌پی‌جی تولیدی در کشور نیز استفاده کنیم.
سنگدوینی بیان داشت: مشکل ما این است که علاوه بر بنزین به لحاظ تولید گاز نیز مشکل داریم و این باعث می‌شود در آینده نتوانیم خوراک پالایشگاه‌ها برای تولید بنزین را تامین کنیم و این در حالی است که نیروگاه‌ها هم با مشکل تامین سوخت مواجه خواهند شد بنابراین راهی جز بهینه‌سازی مصرف انرژی نداریم.
وی ادامه داد: باید تنوع مصرف انرژی را بالا ببریم، کیفیت خودرو‌ها بالا برود و دولت در مورد قیمت بنزین تصمیم‌گیری درستی داشته باشد باید لایحه ارائه دهد و مجلس بررسی کند البته اکنون زمان اجرای آن نیست، زیرا در صورت بالا رفتن قیمت بنزین سفره و اقتصاد مردم دچار مشکل می‌شود، قیمت تمام کالا‌ها افزایش می‌یابد؛ نتیجه اینکه طبقه پایین جامعه نمی‌توانند از پس زندگی خود برآیند؛ بنابراین راهکار اصولی این است که باید این زنجیره را اصلاح کنیم.
این نماینده مجلس با اشاره به مشکل تامین بنزین در زمان تعطیلات اخیر و افزایش مسافرت‌ها به شمال کشور یادآور شد: در این رابطه باید مشکل ذخایر استرتژیک را حل کنیم و ذخیره‌سازی داشته باشیم، اما راهکار صحیح‌تر کنترل مصرف است وقتی در یک روز ۱۴۰ میلیون لیتر و در کل به طور متوسط ۱۳۰ میلیون لیتر در روز بنزین به مصرف می‌رسد بیانگر عدم طی مسیر درست است، به این معنا که ما مشکل اساسی‌تری غیر از تامین داریم؛ اصل ماجرا عدم مصرف بهینه است.
وی با بیان اینکه ما اکنون واردکننده بنزین شده‌ایم، ادامه داد: البته برخی پالایشگاه‌ها برنامه افزایش تولید را در دستور کار دارند، اما مشکلاتی هم دارند از جمله اینکه مطالبات پالاشگاه‌ها بالاست و طبق آنچه پالایشگاه‌های بخش خصوصی عنوان می‌کنند تقاضا دارند که اجازه صادرات مازاد فرآورده‌های نفتی را داشته باشند تا افزایش تولید بنزین را اعمال کنند.
سنگدوینی تاکید کرد: امروز پالایشگاه‌ها ۱۶۲ هزار میلیارد تومان از دولت مطالبه دارند البته دولت هم در زمینه خودراک از آن‌ها طلبکار که باید تهاتر صورت گیرد، باید این مشکلات به نوعی حل شود و ما باید کنار هم بتوانیم مشکل کمبود سوخت را حل کنیم که راه اصلی آن نیز بهینه‌سازی مصرف است. برای افزایش قیمت نیز ابتدا باید ساختار را اصلاح کنیم؛ نمی‌توانیم افزایش قیمت را اعمال کنیم و سفره مردم دچار مشکل شود باید ساختاری ایجاد شود که اگر درآمدی از افزایش قیمت بدست آمد به نفع مردم بوده و به جیب اقشار کم‌درآمد برود.
وی در ادامه به موضوع مشکل ناترازی در دیگر حامل‌های انرژی از جمله گاز اشاره و اظهار داشت: ما غیر از بنزین در حوزه دیگر حامل‌های انرژی مثل گاز طبیعی هم ناترازی داریم، اکنون یک میلیارد متر مکعب در روز تولید گاز داریم که همه آن را نیز می‌سوزانیم و هیچ اقدامی در راستای افزایش راندمان وسایل گازسوز از جمله بخاری‌ها و یا نیروگاه‌ها نداشته‌ایم. با این شیوه شرایط در تمامی حوزه‌ها سخت می‌شود چراکه از یک سو مخازن ذخیره در پارس‌جنوبی در حال تخلیه است و ما در زمینه فشارافزایی همچنان عقب هستیم.
عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: مشکل تولید و مصرف بالای گاز باعث می‌شود که در آینده نتوانیم خوراک پالایشگاه‌ها برای تولید بنزین را تامین کنیم و نیروگاه‌ها هم با مشکل تامین سوخت مواجه می‌شوند، بنابراین در این شرایط راهی جز بهینه‌سازی مصرف سوخت ایجاد تنوع در مصرف انرژی و افزایش کیفیت خودرو‌ها نداریم.
تحقق عدالت اجتماعی، حل ناترازی بنزین و اصلاح شیوه مصرف غیربهینه سوخت با بنزین به نفر
یک نماینده مجلس: برای حل ناترازی بنزین و اصلاح شیوه مصرف بنزین باید به سمت اعطای سهمیه بنزین مبتنی بر الگوی بهینه بنزین برویم و با روش تخصیص سهمیه بنزین به نفر به عدالت نیز نزدیک است و باید به سمت اجرای آن برویم.  نظرات ابراهیم نجفی اسپیلی، نماینده آستانه اشرفیه در مجلس را در ادامه در خصوص مزیت‌های طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر و لزوم اجرای آن می‌خوانید.
نجفی با اشاره به این موضوع که بنده موافق اجرای طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر که مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام کرده است هستم، تصریح کرد: رئیس جمهور در مناظرات انتخاباتی‌اش به این موضوع اشاره کرد و واقعیت این است که عدالت اقتضا می‌کند به سمت توزیع سهمیه بنزین به نفر برویم. در این طرح عدالت اجتماعی در توزیع یارانه سوخت بیشتر رعایت می‌شود.
وی ادامه داد: شرایط خانوارها یکسان نیست، برخی تمکن مالی بالایی دارند و چندین خودرو دارند. برخی هیچ خودرویی ندارند. فردی که چندین خودرو دارد از سهمیه بنزین یارانه‌ای چند برابری نسبت به فردی که هیچ خودرویی ندارد، بهره‌مند می‌شود و این روش فعلی اعطای یارانه بنزین به خودرو به عدالت نزدیک نیست.
نماینده آستانه اشرفیه خاطرنشان کرد: اگر قرار است سهمیه بنزین به فرد تعلق بگیرد، باید بستری فراهم کنیم که سهمیه افرادی که خودرو ندارند، قابل عرضه باشد. در این چارچوب، افرادی که مصرف بالایی دارند باید بتوانند بنزین موردنیاز خود را از افرادی که بنزین اضافه دارند، با قیمت غیریارانه‌ای بخرند و مهمان جیب خود باشند.
ابراهیمی با اشاره به توجه به مسئله صنعت حمل و نقل و افزایش مصرف CNG به مانند اواخر دهه ۸۰ برای کمک به حل ناترازی بنزین و اجرای بنزین به نفر گفت: یکی از مسائل مهم در حوزه حمل و نقل مسئله اسنپ‌هاست که اگر بخواهیم اختصاص سهمیه بنزین به نفر داشته باشیم، باید برای آن‌ها فکری بکنیم و سهمیه مجزایی مبتنی بر بنزین یا CNG برای صنعت حمل و نقل در نظر گیرد که کاملا در مدل بنزین به نفر نیز امکان پذیر است.
وی ادامه داد: بنابراین برای حل ناترازی بنزین و اصلاح شیوه مصرف بنزین باید به سمت اعطای سهمیه بنزین مبتنی بر الگوی بهینه بنزین برویم و با روش تخصیص سهمیه بنزین به نفر به عدالت نیز نزدیک است و باید به سمت اجرای آن برویم. با توجه به شرایطی که در حوزه بنزین داریم، به موازات تولید و افزایش بازدهی مصرف خودروها باید تمرکز ویژه بر مصرف داشت و باید به سمت اعمال سیاست صحیح نظیر بنزین به نفر در راستای مدیریت مصرف و افزایش عدالت در توزیع یارانه بنزین برویم.