در حوزه کتاب نوجوان فقیر هستیم

   علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب در نشست خبری جشنواره ملی و بین المللی کتاب کودک و نوجوان که روز گذشته یکشنبه ۱۴ مرداد در سرای اهل قلم برگزار شد با اشاره به شهادت ۳۹ هزار نفر از مردم غزه از ابتدای طوفان‌الاقصی تاکنون گفت: بیش از ۱۵ هزار نفر از این شهدا ، کودکان هستند.
او با اشاره به برگزاری جشنواره کتاب کودک و نوجوان و منفک شدن آن از جایزه کتاب سال تصریح کرد: پیش از این نیز سابقه منفک شدن بخشی از رشته‌ها را از جایزه کتاب سال و تبدیل شدن به جایزه‌ای مستقل را داشتیم تا این رشته‌ها به صورت تخصصی‌تر مورد بررسی قرار بگیرد و حالا ادبیات کودک و نوجوان از جایزه کتاب سال منفک شده تا توجه تخصصی‌تر و جدی‌تری به این حوزه داشته باشد.
به گفته رمضانی این جشنواره ذیل معاونت شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب شکل گرفته و بعد از تاسیس این بخش در خانه کتاب پر و بال گرفته است. امیدوارم با برپایی این جایزه حوزه مهم کودک و نوجوان که در سال‌های اخیر به شدت مورد توجه خانواده‌ها قرار گرفته است،‌ بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد.
مدیرعامل خانه کتاب با اشاره به پرفروش شدن ۳ ناشر کودک و نوجوان در این دوره نمایشگاه کتاب گفت: حوزه ناشران آموزشی و کمک آموزشی معمولاً‌ به دلیل قیمت بالای کتاب‌ها در صدر جدول ریالی فروش نمایشگاه بودند،‌ البته صدر تعداد عناوین فروش با حوزه کودک و نوجوان هم بود اما در دوره گذشته نمایشگاه کتاب تهران صدر جدول ریالی هم با کودک و نوجوان بود و ناشران این حوزه توانستند اقبال عمومی را نیز جذب کنند.
* 3106 اثر به جشنواره کودک و نوجوان رسید
حامد محقق معاون شعر و ادبیات خانه کتاب نیز در سخنانی به آثار ارسالی، این دوره جایزه اشاره کرد و گفت: آثار رسیده به تفکیک در رشته‌های شعر ۲۲۵ کتاب، داستان کودک ۲ هزار و ۱۲۵ کتاب، داستان بلند و رمان ۱۶۰ اثر، کلیات ۵۵۶ کتاب، پژوهش ۴۰ کتاب، که در مجموع همه ۳ هزار و ۱۰۶ اثر ارسالی در بخش تصویرگری مورد داوری قرار گرفته است.
به گفته محقق‌،‌ ۷۴۶ ناشر در این دوره کتاب داشتند و انتشارات کانون پرورش فکری با ۸ عنوان،‌ نشر مهرک با ۴ کتاب دارای بیشترین کتاب‌ها در میان نامزدها هستند،‌ نسبت حضور بانوان نویسنده به آقایان نیز ۲۳ به ۶ است.
او از برگزاری ۴ نشست علمی در حاشیه برگزاری این جایزه خبر داد و یادآور شد: مانند جایزه جلال و جایزه جشنواره شعر فجر، این جایز نیز گوشواره آموزشی با عنوان «قاصدک» برگزار می‌شود که سومین دوره‌اش همزمان با اختتامیه در تهران آغاز به کار می‌کند و۱۰ نفر از علاقه‌مندان به نویسندگی در حوزه کودک و نوجوان را آموزش می‌بینند.
* چرا باید بخش کودک از کتاب سال جدا می‌شد؟
محمد حمزه‌زاده دبیر علمی جشنواره سخنران دیگر این نشست بود که در سخنانی گفت: بخش کتاب کودک جایگاه ویژه‌ای در جوایز رسمی کشور نداشت،‌ همیشه این مقایسه وجود داشت که در جایزه کتاب سال یک کتاب ۲ هزار صفحه‌ای همان جایزه‌ای را می‌گیرد که یک کتاب ۳۲ صفحه‌ای کودک می‌گیرد.
او با ابراز خرسندی از برگزاری جایزه‌ای مختص ادبیات کودک و نوجوان گفت:‌ من خوشحالم که این اتفاق رخ داده است و در خانه کتاب نیز معاونتی با عنوان معاونت شعر و ادبیات داریم زیرا در سال‌های اخیر،‌ مهمترین سازمان‌های فعال در حوزه کودک و نوجوان فعالیتشان کم و کمتر شده و این توجه دوباره خیلی خوب است.
حمزه‌زاده ادامه داد:‌ معمولا تا اسمی از برگزاری جایزه به میان می‌آید،‌ برخی این نقد را مطرح می‌کنند که چقدر جایزه و جشنواره برگزار می‌کنیم. کاری به جوایز و جشنواره‌هایی که در طول سال تحت عناوین مختلف برگزار می‌شود ندارم، اما درباره حوزه کودک، باید بگویم که مفهموم جایزه در دنیا مترادف است با راهنمایی و نشان دادن مسیر. گاهی فکر می‌کنیم جایزه مقصد است در حالی‌که جوایز در دنیا مقصد نیستند، تابلوهای راهنمای نصب شده در مقصد هستند. در حوزه مسیر ادبیات کودک حوزه تربیت، ما از این تابلوها اندک داریم جایزه به سینه کتاب ثبت می‌شود و به ما می‌گوید که در این منطقه خاص به دنبال ویژگی‌های خاص بگردید.
او با اشاره به تاثیر برگزاری جوایز در دیده شدن یک کتاب در محیط بین‌المللی گفت:‌ در حوزه ادبیات کودک به دلیل فرهنگی بودن انقلاب و رشد فرهنگی جمعیت ما با یک جامعه چند ده میلیونی از کودک و نوجوان مواجه بودیم که نیازمند بررسی و تمرکز بود، ادبیات کودک در ایران با توجه به بافت جمعیتی وضعیت ویژه‌ای دارد. عدد و رقم پدیدآورندگان این حوزه هم قابل توجه است و می‌طلبد جشنواره‌ها و جوایزهای بیشتری مطرح شوند.
به گفته حمزه‌زاده مساله ناتراز بودن هزینه‌ها و درآمدها در نشر کودک و نوجوان و واردات ‌بی‌رویه حوزه کتاب و رواج ادبیات خارجی امروز یک دغدغه جدی در حوزه کودک و نوجوان است،‌ که قدم اول شناسایی داشته‌ها و بعد باز کردن راهی برای خروج از مرزها جهت معرفی به دنیاست.
بخش دوم این نشست به پرسش و پاسخ اختصاص داشت،‌ حمزه‌زاده در پاسخ به پرسشی درباره فقر کمی و کیفی در برخی حوزه‌ها از جمله داستان نوجوان گفت: تعداد آثاری که در این زمینه چه در حوزه نوجوان و چه در برخی حوزه های دیگر وجود داشت،‌ بالا بود،‌ اما در انتخاب آثار ما حتی به ۵ اثر نامزد دست پیدا نمی‌کردیم که از بین آن‌ها یک برگزیده را انتخاب کنیم. تعداد کتاب ها خصوصا در حوزه نوجوان زیاد نیست و نیازمند برنامه‌ریزی، رصد و پایش است. ما با ناهمگونی و عدم توازن در کمیت تولیدات و تفاوت گروه‌های سنی مواجه هستیم.
* در حوزه کتاب نوجوان فقیر هستیم
رمضانی نیز در ادامه سخنان حمزه‌زاده به بخش رصد و تحلیل نشر کودک و نوجوان در ۳۰ سال گذشته اشاره کرد و گفت:‌ در جشنواره بخشی داریم با عنوان ارائه تحلیل‌های حوزه کودک و نوجوان که در آن ۳۱ سال کتاب کودک و نوجوان را تحلیل کردیم،‌ از جهت پدیدآورندگان، تناسب جمعیتی، مخاطب گروه سنی و ... که تحت عنوان «تکتا شماره ۲» منتشر می‌شود. در این تحلیل ضمن برشمردن نقاط قوت،‌ ضعف‌ها نیز بررسی شده‌اند،‌ برای نمونه مشخص شد ما در حوزه نوجوان به شدت ضعیف و فقیر هستیم که موجب ورود کتاب‌های بزرگسال به حوزه نوجوان و استفاده بیشتر از آثار ترجمه شده است.
او با بیان اینکه آموزش و تربیت شعرا و نویسندگان در این عرصه پررنگ باید مورد توجه قرار گیرد،‌ گفت: ما یک انقطاع نسلی داریم و تربیت نویسنده کودک نوجوان جدی شکل نگرفته است.
مدیرعامل خانه کتاب در پاسخ به پرسش دیگری درباره پررنگ‌تر کردن بخش بین‌الملل جشنواره گفت:‌ در حوزه بین‌الملل روان‌ترین آثاری که به لحاظ خرید و فروش رایت و بردن جوایز معتبر عرضه می‌شود،‌ آثار بین‌الملل ماست. البته ما در عرضه، ارائه و معرفی نقص داریم که این موضوع جایزه می‌طلبد که گوشواره‌های دیگری مثل فلوشیپ کودک و نوجوان و... را نیز داشته باشد. در حوزه تصویرگری نیز ما پیشرفت‌های بسیار داشتیم و کتاب‌های ایرانی در حال رقابت و برنده شدن جوایز مختلف حوزه تصویری هستند،‌ پس ما در تصویرگری جوایز را از آن خود کرده‌ایم،‌ در محتوا قابل رقابت هستیم و در چاپ مقداری عقبیم. اما می‌شود از این حوزه پر تولید بهره بیشتری برای معرفی ظرفیت‌های ادبی به دنیا برد.
حمزه‌زاده نیز در ادامه با اشاره به نقش مهم ناشران در دیده شدن یک کتاب گفت:‌ کار نویسنده با اتمام تالیف کتاب تمام می‌شود،‌ اما مشکل اصلی بعد از نگارش آغاز می‌شود،‌ بسیاری از آثار در قطع انتخابی‌، تصویرگری نوع چاپ و ... دچار نقص هستند،‌ مسائلی که وظیفه ناشر بوده اما موجب شده تا اثر از دایره بررسی خارج شود.
رمضانی از بخش ویژه آثار برگزیده به انتخاب داوران کودک و نوجوان خبر داد و گفت:‌ ما به غیر از آثار، داوری آثار را هم به انتخاب نوجوانان داریم، نهاد کتابخانه‌های عمومی،‌ کتابخانه‌های تخت پوشش شهرداری، اتحادیه انجمن های اسلامی دانش آموزان،‌ کانون پرورش فکری نوجوانان کتابخوان را معرفی کردند،‌ این نوجوانان آموزش نقد و ارزیابی را دیدند و تمام آثار نامزد شده توسط داوران را مطالعه کردند،‌ در نهایت به انتخاب اثر مورد نظر پرداختند،‌ در روز اختتامیه به ۳ انتخاب داوران نوجوان نیز هدیه‌ای ویژه داده خواهد شد.
وی با اشاره به جوایز نخستین دوره جایزه کتاب کودک و نوجوان گفت:‌ مطابق آیین نامه جایزه برگزیدگان معادل کتاب سال است که امسال ۳۰۰ میلیون تومان و شایستگان تقدیر هم ۱۰۰ میلیون تومان است،‌ جایزه داوران نوجوان هم در دست تامین است و در رتبه‌بندی از شایستگان تقدیر است. از چند نویسنده و شاعر کودک و نوجوان که بیشترین تولید را به لحاظ تعداد شمارگانی دارد،‌ نیز تقدیر خواهیم کرد.