نان همیشه در سفره مردم

کائنات| جلیل قاسمی - سال ۹۲ دومین باری بود که کشور به خودکفایی گندم رسید، اما این موضوع دوام زیادی نداشت به طوریکه بعد از گذشت سه سال مجدد واردکننده گندم شدیم.با روی کارآمدن دولت سیزدهم، خودکفایی در تولید محصولات استراتژیک از جمله گندم و افزایش ضریب امنیت غذایی از جمله سیاست های وزارت جهاد است که برای تحقق این موضوع راهکارهایی همچون کشت قراردادی، توسعه کشت دیم و مصوبه الگوی کشت و کاهش تولید محصولات آب بر اجرا شد. وزارت جهاد کشاورزی پیش‌بینی کرده است تا پایان سال زراعی جاری ۱۲‌میلیون‌و ۵۰۰‌هزار تن گندم تولید شود، این در حالی است که میزان تولید این کالای اساسی در سال گذشته ۱۱‌میلیون‌و ۱۵۰‌هزار تن بوده است.
کشور در آستانه خود کفایی گندم
دیروز مهاجر، معاون امور زراعت وزیر جهاد کشاورزی پیش بینی کرد امسال کشور در تولید گندم به خود کفایی برسد.
 معاون امور زراعت وزیر جهاد کشاورزی گفت: خرید گندم از کشاورزان از مرز ۹ میلیون ۵۲۰ هزارتن گذشت و اگر این مقدار به ۱۰ میلیون تن برسد، امسال در گندم نان خودکفا خواهیم شد.
علیرضا مهاجر گفت: با توجه به خشکسالی سال‌های گذشته، جنگ اوکراین و روسیه، ذخیره سازی مواد غذایی در چین به علت درگیری با تایوان، افزایش قیمت مواد غذایی در دوران پسا کرونا، لازم است در این شرایط محصولات اساسی مانند گندم را در داخل کشور تولید کنیم.
او گفت: بارش‌های امسال در کشور ۲۰ درصد کمتر از بارش‌های حد معمول بودو فقط در ۶ استان بارش‌های معمولی داشتیم.
معاون امور زراعت وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه پارسال توانستیم استفاده بهینه از کود داشته باشیم گقت. امسال تمرکز وزارتخانه بر روی تغذیه بود تا آن را به دست کشاورز برساند و آن‌ها را متقاعد کنند به بحث تغذیه اهمیت دهند. مهاجر افزود: کشاورزانی که طبق خواسته وزارتخانه عمل کرده و گندم کاشته اند باید تشویق شوند و پول و بذر آن‌ها به موقع پرداخت و در برنامه‌های مختلف در صدا و سیما از آن‌ها قدردانی شود.
او گفت: با توجه به پیگیری‌ها و علاقمندی رهبرمعظم انقلاب در جهش تولید محصولات اساسی، یکی از اهداف وزارت جهاد کشاورزی، خودکفایی گندم در دیمزارها است بنابراین کشت گندم را به دو بخش آبی و دیم تقسیم کرده ایم و در دیمزارها با همکاری ستاد اجرایی فرمان امام، موضوع جهش تولید را با جدیت دنبال می‌کنیم و در قسمت آبی هم سعی داریم تولید را افزایش دهیم. معاون امور زراعت وزیر جهاد کشاورزی افزود: تمرکز ما بیشتر روی مرغ صنعتی بود که بعلت تامین جیره غذایی آن با مشکل روبرو هستیم و باید سیاست در این زمینه تغییر کند و تمرکز بیشتر روی گوشت قرمز باشد چرا که امکان تامین علوفه گوشت قرمز با توجه به شرایط اقلیمی را داریم، ولی برای مرغ این امکان وجود ندارد. مهاجر گفت: امسال میزان تولید ذرت علوفه‌ای حدود ۱۸ میلیون تن بود و در تولید یونجه، جو و حبوبات هم افزایش تولید داشتیم.
او در رابطه با تولید پنبه، دانه‌های روغنی و شکر هم گفت: این محصولات فرآورده‌هایی را برای صنعت دیگر تولید می‌کنند و اگر این صنعت ماده اولیه را باقیمت ارز دولتی وارد کند تولید آن در داخل به صرفه نیست، لذا باید برای واردات، تعرفه بالاتر گذاشت و یا به تولید کننده داخلی یارانه داد و اگر تعادل در این زمینه رعایت شود می‌توانیم در تولید شکر و پنبه هم به خودکفایی برسیم.
سالانه ۲۵ درصد گندم تولیدی هدر می رود
ابتدای سال جاری بود که عطااله هاشمی رئیس بنیاد ملی گندمکاران گفت: هم اکنون آماری که در خصوص نیاز گندم برای آرد و نان مطرح می شود، غیرواقعی است چراکه با ۸ میلیون تن گندم به راحتی می توان آرد مورد نیاز نان کشور را تامین کرد. به گفته او، با جلوگیری از هدررفت آرد و کاهش ضایعات کمتر از ۸ میلیون تن گندم مورد نیاز است که بنابر آمار تولید و خرید تضمینی گندم، مشکلی در تامین نیاز کشور نداریم.
هاشمی ادامه داد: اگر جلوی ریزش های غیرقانونی و تخلفات آرد گرفته شود و از طرفی کیفیت نان را افزایش دهیم، به سهولت می توان از واردات گندم بی نیاز شد. رئیس بنیاد ملی گندمکاران با بیان اینکه در شرایط کنونی ۲۰ تا ۲۵ درصد گندم تولیدی هدر می رود، گفت: این درحالی است که اگر این میزان به مصرف اضافه شود، خودکفایی محقق می شود‌.
او با اشاره به راهکارهای خودکفایی گندم گفت: جلوگیری از ضایعات گندم و نان از مزرعه تا سفره، واقعی شدن قیمت آرد و  پرداخت یارانه به اقشار آسیب پذیر و همچنین جلوگیری از قاچاق آرد و افزایش نظارت بر پخت و کیفیت نان از عوامل و راهکارهای موثر در رسیدن به خودکفایی پایدار است.
افزایش عملکرد در اراضی آبی راهکار رسیدن به خودکفایی و پایداری تولید گندم
همان زمان علیقلی ایمانی مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران گفت: بنابر آمار از مزرعه تا سفره ۳۰ درصد گندم تولیدی از بین می رود که کاهش این‌میزان ضایعات در پایداری تولید تاثیر بسزایی دارد. او با بیان اینکه پایداری تولید گندم به اراضی آبی بر می گردد، افزود: دستیابی به تولید پایدار و خودکفایی گندم در حدود ۲ میلیون هکتار اراضی آبی دست یافتنی است به طوریکه با تامین و در اختیارقراردادن امکانات لازم به کشاورزان اراضی آبی و افزایش عملکرد در واحد سطح به ۵ تا ۶ تن در هکتار، ۱۰ تا ۱۲ میلیون تن گندم برداشت می شود که این میزان جوابگوی نیاز کشور است.
ایمانی ادامه داد: با توجه به آنکه اراضی آبی تحت تاثیر تنش آبی نیست؛ بنابراین برنامه ریزی ها باید به این سمت رود چراکه دیم زارها شرایط خاص خود را دارد که در صورت بکارگیری تمامی فنون و تکنیک در دیم زارها، میزان تولید در اراضی دیم بازهم به ریزش های جوی بستگی دارد.
مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران قیمت مناسب خرید تضمینی گندم را از دیگر راهکارهای خودکفایی اعلام کرد و گفت: در سال زراعی جاری اصلاح قیمت خرید تضمینی ارتباطی به نرخ نان ندارد، کمااینکه سال قبل قیمت خرید تضمینی هرکیلو گندم ۱۱ هزار و ۵۰ تومان بود، اما آرد با نرخ یارانه ای در اختیار نانوا قرارداده می شد.
او ادامه داد: اعلام قیمت مناسب خرید تضمینی در ترغیب کشاورزان به کشت و تحویل گندم به مراکز خرید تاثیر بسزایی دارد. قیمت نان به مولفه های دیگر همچون هزینه های کارگری، سربار و قیمت نان بستگی دارد.
ایمانی گفت: برآوردها حاکی از آن است که با استمرار شرایط مناسب جوی، تولید گندم به بیش از ۱۲ میلیون تن برسد که با اصلاح قیمت خرید، خودکفایی محقق می شود.
طی سال‌های اخیر رهبر انقلاب تاکید ویژه‌ای بر بحث خودکفایی در محصولات استراتژیک کشاورزی داشتند و همواره این موضوع را پیگیری کرده‌اند. ایشان امسال نیز در سخنرانی نوروزی خود بر این مساله تاکید و عنوان کردند: «مسئله کشاورزی و دامداری بسیار مهم است و کشور باید در محصولات پایه غذایی همچون گندم، جو، ذرّت، خوراک دام و دانه‌های روغنی به امنیت کامل و خودکفایی لازم دست پیدا کند.»
ایشان دستیابی به این هدف را با توجه به وسعت سرزمینی و فراوانی دشت‌های حاصلخیز در کشور ممکن دانستند و گفتند: «متأسفانه بخش کشاورزی جزو وابسته‌ترین بخش‌های کشور به واردات است که این وضع حتماً باید تعدیل شود.» با توجه به تأکیدات رهبر انقلاب، شرایط تحریم و جنگ اقتصادی و همچنین وضعیت جهان و جنگ روسیه و اوکراین و افزایش شدید قیمت جهانی مواد غذایی کشور چاره‌ای جز دستیابی به این سیاست‌ها ندارد هر چند که طی سال‌های گذشته اهمال کاری‌های گسترده‌ای در این حوزه نیز انجام شده اما باید با شناخت ظرفیت‌ها و توانمندی‌های داخلی و با بهره گیری از روش‌های نوین کشت و تولید در این مسیر حرکت کرد.
آخرین باری که وزارت جهاد کشاورزی برای خودکفایی در محصولات اساسی برنامه جامعی ارائه کرد حدوداً مربوط به ۷ سال قبل است که آن زمان نیز وزارت جهاد کشاورزی به دنبال تأکیدات مقام معظم رهبری برای ۸ کالای اساسی شامل برنج، جو، گندم، حبوبات، پنبه، چغندر قند، ذرت و دانه‌های روغنی برنامه خوداتکایی تدوین کرد که در سال‌های ابتدایی نیز دستاوردهای تقریباً خوبی در این زمینه‌ها حاصل شد اما به تدریج به دنبال اتخاذ سیاست‌های نادرست، طرح‌ها یا دچار عقب ماندگی شدند و یا اینکه به طور کل شکست خوردند و در حال حاضر ما تقریباً در همه زمینه‌ها وارد کننده هستیم و در برخی کالاها میزان وابستگی بسیار بالا است.
استفاده از ارقام پربازده و مقاوم به خشکی راهی برای رسیدن به خودکفایی گندم
همچنین جلال محمودزاده نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی گفت: خودکفایی محصولات استراتژیک همچون گندم و دانه های روغنی بیشتر زمینه شعاری دارد چراکه شرایط جوی و پراکنش بارش در پایداری تولید تاثیر بسزایی دارد. به گفته او، زمانیکه با چالش خشکسالی و پراکنش بارش روبرو هستیم، تولید گندم و دیگر محصولات استراتژیک تحت تاثیر قرار می گیرد. محمود زاده ادامه داد: استفاده از ارقام پرتولید در اراضی آبی گندم در تامین نیاز کشور و رسیدن به خودکفایی پایدار تاثیر بسزایی دارد. نایب رئیس کمیسیون کشاورزی گفت: در برخی سال ها بدلیل ناپایداری تولید، مجبور به واردات هستیم. درحالیکه با معرفی ارقام پرتولید و مقاوم به خشکی می توان به خودکفایی رسید. او با بیان اینکه کشت محصولات در کشورما براساس عرضه و تقاضا صورت می گیرد، گفت: با اصلاح قیمت خرید تضمینی، ارائه تسهیلات ارزان قیمت و ماشین آلات یارانه ای می توان کشاورزان را وارد مسیر الگوی کشت کرد، در غیراین صورت اجبار کشاورزان به رعایت الگوی کشت جواب نمی دهد. با توجه به ظرفیت و پتانسیل های کشور، امکان رسیدن به خودکفایی و پایداری تولید گندم وجود دارد و تنها نیاز است که راهکارها و الزامات لازم برای دستیابی به این امر مهم فراهم شود تا برای همیشه از واردات گندم و وابستگی تامین آرد به آن سوی مرزها بی نیاز شویم.
عسگری: نگاه ما رسیدن به خودکفایی گندم در سال آینده است
رییس کمیسیون کشاورزی مجلس گفت: نگاه ما این است که برای سال آینده بتوانیم گندم را به خودکفایی برسانیم؛ لذا انتظار می‌رود دولت با تمام توان مطالبات گندمکاران را پرداخت کند تا مشکلی نداشته باشیم.
چند روز پیش  محمدجواد عسکری در تذکری خواستار پرداخت مطالبات گندم کاران شد، گفت: حدود ۱۴۰ همت پول مربوط به ۹ و نیم میلیون تن گندمی می‌شود که گندمکاران به دولت تحویل داده اند. تاکنون ۶۲ همت پول به کشاورزان پرداخت شده و باید مابقی آن پرداخت شود.
وی با بیان اینکه کشاورزان برای خرید نهاده‌های بخش کشاورزی اعم از کود، بذر و سم نیاز به نقدینگی دارند، گفت: اگر این منابع به موقع به دست کشاورزان نرسد با مشکل مواجه می شویم. البته کشاورزان ماموریت خود را به خوبی انجام داده و تولید خوبی داشتیم. نگاه ما این است که برای سال آینده بتوانیم گندم را به خودکفایی برسانیم لذا انتظار می رود دولت با تمام توان مطالبات گندمکاران را پرداخت کند تا مشکلی نداشته باشیم.
عسکری همچنین بر لزوم حل مشکل سوخت موتورهای دیزل بخش کشاورزی تاکید کرد و گفت: در نامه‌ای به رئیس جمهور خواستیم که هرچه سریعتر مشکل سوخت موتورهای دیزل بخش کشاورزی حل شود. دستگاه‌های متولی همکاری نمی‌کنند.
برداشت بیشتر محصول از شرایط موجود
گندم یکی از مهم‌ترین محصولات زراعی ایران است و نقش بسیار مهمی‌ در تامین درآمد و نیازهای خودمصرفی و خودعرضه‌ای کشاورزان و مردم ایران دارد. جمعیت روبه رشد امروزی و مشکلات تغذیه آنها باعث شده که محصول مهمی‌ چون گندم به عنوان اصلی‌ترین ماده خوراکی اهمیت ویژه‌ای پیدا کند.  رسیدن به خودکفایی در مورد این محصول که در سال‌های اخیر نصیب ایران شد، از اهداف مهم بخش کشاورزی ایران بوده است و بر این اساس، افزایش تولید توانسته است نقش مهمی‌ ایفا کند، اما هنوز تولید به میزان دلخواه نرسیده است. افزایش تولید نیز از راه گسترش نهاده‌هایی چون زمین و سرمایه یا ایجاد فناوری‌های نوین با محدودیت‌هایی روبه‌روست و شاید بهبود کارایی فنی یا همان به دست آوردن تولید بیشتر از مجموعه ثابتی از عوامل تولید یکی از مناسب‌ترین راه‌ها به شمار آید.
در این میان، افزایش تولید گندم از طریق توسعه سطح زیر کشت به واسطه محدودیت‌های سایر منابع تولید معقول نیست، بلکه راه منطقی تلاش برای ارتقای میزان عملکرد در واحد سطح است. این در حالی است که بررسی مقایسه‌ای میزان عملکرد گندم نسبت به عملکرد تولید کشورهایی که شرایط مشابهی با کشور ما دارند، نمایانگر نازل بودن میزان تولید گندم در واحد سطح در ایران است اگر این مقایسه در رابطه با کشورهای توسعه یافته انجام گیرد، در این صورت عمق عقب‌ماندگی به طور واضح‌تری نمایان می‌شود.
خودکفایی در تولید گندم همانند هر محصول دیگری نیازمند بهره‌بری درست از عوامل علمی ‌و فناوری دارد. ارتقای دانش و مهارت تولیدکنندگان و استفاده از فناوری‌های نوین، استفاده از تجربیات موفق جهانی در تولید، عرضه و مصرف گندم و نان و انجام پژوهش‌های مرتبط در زمینه فرآوری و مصرف گندم از جمله این عوامل هستند. با کمک این عوامل می‌توان به مناسب‌ترین گزینه برای دستیابی به توسعه کشاورزی یعنی به دست آوردن حداکثر محصول از مجموعه ثابتی از عوامل تولید رسید. به این مفهوم که از بیشترین ظرفیت بالقوه در امر تولید از طریق بهبود کارایی فنی استفاده شود.