بدون خام فروشی

کائنات|معز جوادیان- یکی از مشکلات مهم صنعت کشورمان، تولیدات صنعتی با ارزش افزوده پایین و با ماهیت خام‌فروشی است. این موضوع سبب شده است که علاوه بر درآمدزایی بسیار پایین ارزی، رقابت‌پذیری این صنایع نیز تنها منوط به دریافت رانت بیشتر انرژی ارزان باشد. در این ارتباط به عنوان نمونه می‌توان به شرکت‌های متانولی اشاره کرد که کاملا به اعطای رانت خوراک وابسته هستند. همچنین یکی از مولفه‌های اصلی توسعه، بحث مربوط به اعطای یارانه مشروط به افزایش بهره وری و بازدهی و به‌طور کل افزایش ارزش افزوده در اقتصاد است. در همین راستا نیز کشور‌های دنیا به سمت اعطای یارانه می‌روند؛ مسیری که متاسفانه در کشور ما معکوس طی شده است!
در آینده نزدیک به نقطه‌ای خواهیم رسید که صادرات مواد خام نداشته باشیم و این خود گامی در راستای اقتصاد مقاومتی است.خام فروشی ساده ترین راه پول به دست آوردن است. ولی راه های ساده، چنان که همیشه به نظر می رسد هم، ساده نیستند. در جهانی که تعارض منافع آشکاری بین دولت های مختلف وجود دارد و یک سابقه استعماری به درازای چند قرن بر آن سایه افکنده، کشوری که بخواهد با اتکا به منابع خام خود و فروش آنها، به مثابه یک بچه پولدار بی غم، اقتصاد خود را ساماندهی کند، درواقع سرگرم فروختن آینده خود است و نه منابع طبیعی و خام! کمااینکه کشورهای استعماری، برای تامین منافع خود، در مسیر فروش منابع خام کشورهای دارای این مواد هم سنگ اندازی های زیادی می کنند. بر این اساس، کشورها همواره دوست دارند در مسیر کاهش خام فروشی و حرکت به سمت صنعتی کردن اقتصاد خود گام بردارند.
مهم ترین معضلات رویکرد خام فروشی در اقتصاد یک کشور را شاید این گونه بتوان توصیف کرد که منابع خام و طبیعی، همیشگی نیست و بالاخره تمام خواهند شد. دومین مسئله این است که تعیین قیمت مواد خام برخلاف کالاهای دانش بنیان و صنعتی، بیشتر در اختیار کشورهای خریدار است تا کشور فروشنده مواد خام. سومین ایراد اقتصاد مبتنی بر خام فروشی، بی ثباتی و تاثیرپذیری زیاد از تکانه های سیاسی در سطح بین الملل است. به این فهرست، می توان موارد پرشمار دیگری را نیز افزود. با این همه، چنان که در بخش نخست گزارش آوردیم، کشور ما علی رغم تاکید اسناد و قوانین بالادستی، نتوانسته چنان که باید، به سمت توسعه صادرات صنعتی و رها شدن از دام خام فروشی گام بردارد. وضعیتی که بخشی از علل آن به نگاه افتخارآمیز برخی دولت های سابق به خام فروشی، همزمان با تحقیر صنعت داخلی و بخشی دیگر به قدرت سیاسی و رسانه ای منتفعین خام فروشی در کشور باز می گردد.
حمایت از تولیدکنندگان در قالب های گوناگون اگر در نهایت نتواند به توسعه زنجیره ارزش محصولات و تولید محصولات نهایی ارزشمند و رقابت پذیر منجر شود، در واقع به اهداف اساسی خود اصابت نکرده است. واقعیتی که متاسفانه طی دهه های اخیر رخ داده و کشور را با مشکلات عدیده ای در زمینه خام فروشی روبه رو کرده است.
به باور کارشناسان، تنها راهکار توسعه فناوری ها در صنایع این است که سیاست های مشوق و تسهیل گر برای ورود فناوری به صنایع مختلفی چون صنعت نفت، پتروشیمی، فولاد و... تنظیم گردد. درواقع بایستی کاری کرد که زمینه همکاری دانش بنیان ها و صنایع فراهم شود.
در تجربه بسیاری از کشورهای جهان برای دانش بنیان کردن صنایع خود، مشوق های مالیاتی در نظر گرفته می شود. سیاستی که با تدبیر نمایندگان مجلس، یک سالی هست که در کشور ما نیز شروع به اجرایی شدن کرده است. به عبارتی، قانون مذکور بر آن است تا مسیر را به نحوی هموار کند که صنایع ترغیب شوند فناوری های خود را توسعه داده و به جای اینکه مواد خام بفروشند، کالاهای ارزشمند تولید و صادر کنند.