عیدی ایرانیان به خاک وطن

  سهیل یاری -روز درختکاری، یکی از مهم ترین روزها در تقویم اکثر کشورهاست. اولین شخصی که این روز را پایه گذاری کرد آقای جولیوس استرلینگ مورتون آمریکایی بود که با تلاش او در تاریخ ۱۰ آوریل ۱۸۷۲ نزدیک به یک میلیون اصله درخت کاشته شد.
امروزه بیشتر کشورهای جهان این روز را در اوایل بهار و اواخر پاییز و معمولا در آخرین جمعه آوریل جشن می گیرند تا هم کمکی باشد برای نفش کشیدن زمین و هم انسان ها با کاشتن درخت اهمیت آن را برای زنده ماندن بیشتر درک کنند. در کشورمان ایران نیز این روز همه ساله در هفته منابع طبیعی از ۱۵ تا ۲۲ اسفند برگزار می شود و با استقبال عمومی روبرو می شود و با تلاش ارگان های مردم نهاد امروزه به یک فرهنگ اصیل در میان مردم این سرزمین تبدیل شده است.
فرهنگ روز درخت کاری، تقریبا برای همگان جا افتاده است و کمتر کسی است که به اهمیت آن پی نبرده باشد. البته باید بدانید کاشتن درخت کافی نیست. نیاز است که به درخت ها رسیدگی شود تا بتوانند جایگزین مناسبی برای درختان قطع شده باشند.
حفظ جنگل یکی از مهم ترین عوامل در نگهداری از زمین است و هر درختی که قطع می شود سالیان سال طول می کشد تا نهال کوچکی که می کارید جایگزین آن شود. خطر نابودی جنگل ها دائما توسط افراد و کارخانجات وجود دارد و این ما هستیم که نه تنها باید جلوی قطع بی رویه درختان را بگیریم بلکه باید با کاشت درخت بر میزان سرانه جنگل های کشور و منابع طبیع آن بی افزاییم.
پس با کاشت حتی یک نهال در این روز عیدی خود را پیش از آمدن فصل بهار به زمین هدیه کنید و در کمک به ادامه حیات در این کره خاکی با ارجعیت داشتن روز درختکاری، سهیم باشید.
روز درخت کاری
در ایران نیز پویش یه عالمه درخت توسط دوستداران محیط زیست در سال ۱۳۹۵ تاسیس شد. این پویش برای اولین بار توسط یک ربات تلگرام در عرض دو سال بیش از هشت میلیون اصله درخت در نواحی مختلف کشور کاشته شد. به جرات می توان گفت این پویش، بزرگترین پویش مردمی است که در ایران روی داده است و یکی از بزرگترین پویش ها در کل دنیا می باشد.
دلیل ایجاد روز درختکاری در کشورهای مختلف
تقریبا در ۳۳ کشور جهان یک روز منحصر به فرد برای روز درختکاری، در نظر گرفته شده است که بیشتر توسط پویش های مردمی و طرفداران محیط زیست برگزار می شود. جالب است بدانید که ماهیت درختان در برخی کشورها به قدری زیاد است که اگر در ساخت یک ساختمان و هر پروژه دیگری در مسیر ساخت و ساز، درختی وجود داشته باشد، آن درخت هرگز قطع نخواهد شد و به زندگی اش ادامه خواهد داد و این مسیر پروژه است که تغییر خواهد کرد.
به دلیل اینکه ماهیت درختان به خصوص در کشورهای پیشرفته کاملا درک شده است و جان یک درخت به مانند جان یک انسان ارزشمند است. اگر هم درخت در مسیر یک جاده قرار گرفته باشد، آن را به یک محل مناسب دیگر برای ادامه زندگی انتقال می دهند.
اهمیت درختکاری در اسلام
در ادیان و فرهنگ های مختلف جهان، درخت و درختکاری جایگاه خاصی دارد. دین مقدس اسلام نیز بشر را به کاشت درخت تشویق و ترغیب کرده است و بعضی از بزرگان دین به این امر اشتغال داشته اند. حضرت علی علیه السلام در مدینه باغ های خرمای فراوانی به وجود آورد و بیشتر آنها را در راه خدا وقف کرد.
پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم  در این باره می فرماید: «اگر شخصی درختی بکارد یا مزرعه ای را به زیر کشت ببرد و انسان ها، حیوانات یا پرندگان از آن بخورند، این کار صدقه ای از طرف آن شخص شمرده می شود». نیز در روایتی معتبر از یکی معصومین (ع) منقول است که: “حتی اگر دیدید قیامت بر پا شد و شما مشغول کاشتن درختی بودید، ازاین عمل نیک خود دست برندارید”. و این نشانگر تاکید و توصیه اولیای اسلام به حفظ و حراست از درختان و اهمیت درختکاری است.
مطالب یاد شده به روشنی، وظیفه تک تک ما را در حفظ و حراست از منابع طبیعی موجود، خصوصاً جنگل ها و مراتع و همچنین توسعه پایدار و گسترش این نعمت الهی، به عنوان یک وظیفه دینی و ملی، مشخص می کند.
ایران در جمع برترین‌های درختکاری
براساس این مطالعات در مجموع از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ حدود ۱۳۰.۹ میلیون هکتار به «پوشش درختی» دنیا اضافه شده است یعنی وسعتی به اندازه کشور پرو. این درحالی است که وسعت جنگل‌زدایی در این مدت ۱۰۰ میلیون هکتار است. ولی نکته اساسی این است که ارزش جنگل‌های قدیمی و غنی از کربن، به هیچ عنوان با جنگل‌های جدید برابری نمی‌کند.
تاثیر  مخرب جنگل‌زدایی
براساس این تحقیق اگرچه روند جنگل‌کاری در یک بازه ۲۰ساله، بیشتر از جنگل‌زدایی است اما به هیچ عنوان تأثیرات اقلیمی جنگل‌زدایی خنثی نمی‌شود، به‌خصوص در مورد جنگل‌های قدیمی و باستانی. این جنگل‌ها به‌گونه‌ای متفاوت کربن را تثبیت می‌کنند. حیوانات و گیاهانی که جنگل‌ها را به‌عنوان خانه انتخاب می‌کنند، نیاز به رشد جنگل‌های قدیمی، پایدار، متراکم و با بافتی متصل به هم دارند؛ این چیزی است که جنگل‌های دست‌کاشت جدید عمدتا فاقد آن هستند.
براساس تحقیقاتی که در نشریه نیچر منتشر شده و در Global Forest Watch در دسترس است، اگر به جنگل‌های قدیمی، اجازه رشد مجدد و بازسازی داده شود به‌طور طبیعی آنها پتانسیل جذب ۸.۹ میلیارد تن دی‌اکسید کربن از جو در هر سال را تا سال۲۰۵۰ خواهند داشت البته به شرطی که همچنان مراتع و سطوح فعلی زیرکشت برای تولید غذا حفظ شود. این معادل ۲۳درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای از جو در هر سال است.
براساس تفسیر و توضیح مؤسسه منابع جهانی، از آنجایی که در این تحقیق جنگل‌کاری و جنگل‌زدایی در کنار هم در بازه زمانی ۲۰ساله ارزیابی و ترکیب شده، این مجموعه داده پیشگامانه است. در این تحقیق ماهواره‌ها، داده‌های درختان و پوشش گیاهی زیر ۵ متر را ارزیابی کرده‌اند. در نتیجه ممکن است اعداد در بازه زمانی ۵تا ۱۵سال آینده که درختان در این فاصله فرصت رشد یافته و به ارتفاع قابل تشخیص برای ماهواره‌ها برسند، به‌شدت تغییر کند. به‌خصوص پس از برنامه‌های گسترده جنگل‌کاری که دولت‌های آفریقایی از سال۲۰۱۵ به جد در حال انجام آن هستند.
در ایران چه خبر است؟
براساس داده‌های این تحقیق خالص جنگل‌کاری در ایران ۳۱.۷هزار هکتار است. اصلی‌ترین رویکرد کشور در کاشت درختان، زراعت چوب است به‌طوری که قرار است براساس برنامه ششم توسعه ۸۰هزار هکتار درخت کاشته شود. این درختان اگرچه در آمارهای مسئولان به اسم جنگل‌کاری کاشته ‌شده‌اند اما هیچ ربطی به «اکوسیستم‌های جنگلی» ندارند.
هومن روانبخش، عضو هیأت علمی بخش تحقیقات جنگل توده جنگلی ارس معتقد است که زراعت چوب به‌معنای احیای اکوسیستم طبیعی نیست. او می‌گوید: بخش عمده‌ای از ۱۲.۵میلیون هکتار اراضی جنگلی کشور قدمتی بیش از ۲میلیون سال دارند. قدمت اکوسیستم‌های طبیعی طی فرایند سازگاری بسیار طولانی‌مدت شکل گرفته‌اند. در جنگل‌ها نیز، طبیعت زمان زیادی برای ایجاد سازگاری، تنوع زیستی و ذخیره ژنتیک به‌منظور تطابق حداکثری صرف کرده است. اکوسیستم‌ها دو ویژگی مهم «خودتنظیمی» و «پایداری» دارند که به آنها کمک می‌کند خودشان را مثل یک زخم در بدن ترمیم کنند و هر چه تنوع ژنتیک بالاتر باشد توانایی سازگاری و پایداری در آن بیشتر می‌شود. جنگل‌های مصنوعی این ویژگی‌ها را ندارند و برای نگهداری از آنها هزینه و انرژی زیاد باید صرف کرد.
این عضو هیأت مدیره انجمن علمی جنگلبانی ایران می‌گوید: اکوسیستم‌های مصنوعی و دست‌ساز بسیار شکننده‌اند. به‌طور مثال امسال در دومین سال خشکسالی پیاپی، جنگل‌های دست‌کاشت مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور مثل چیتگر، سرخه‌حصار و... با تنش مواجه شده‌اند. سوسک چوبخوار که درصورت ضعیف شدن درخت به آن حمله می‌کند، طغیان کرده است. حتی درخت ارغوان که جزو درختان بومی است و توانایی سازگاری بالایی برای اقلیم ایران دارد، پایداری و ثبات ندارد و نیاز به آبیاری و رسیدگی بیشتری دارد. این درحالی است که در همین ارتفاعات میانی پارک ملی سرخه‌حصار که جنگل تنک یا درخت‌زارهای طبیعی بادامک دارد، در برابر خشکسالی‌ بقای بهتری داشته‌اند.
او می‌گوید: جنگل‌کاری‌هایی که به‌منظور «احیای اکوسیستم جنگل‌های موجود» انجام می‌شود و به آن غنی‌سازی و بازسازی جنگل گفته می‌شود، تنها درصورتی موفق خواهد شد که عوامل تخریب آن از چرای بی‌رویه، شخم زیر اشکوب و... حذف شود. در این صورت جنگل می‌تواند بدون دخالت انسان نیز احیا شود. به‌منظور تسریع در احیا و توالی اکولوژیک در این جنس از جنگل‌ها نیاز است از همان گونه‌ها و اکوتیپ‌های منطقه استفاده شود. نوع دیگری از جنگل‌کاری که در کشور به وفور انجام می‌شود، جنگل‌کاری به‌منظور زراعت چوب، ایجاد فضای سبز و یا کمربند سبز برای حفاظت خاک است. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که اگر برنامه‌های حفاظتی به سمت حفاظت از پوشش‌های طبیعی و مرتعی برود، کارایی اکولوژیک بیشتری از جنگل‌های دست‌کاشت دارد.
هومن روانبخش، عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان با اشاره به اینکه زراعت چوب منجر به احیای پوشش جنگلی و اکوسیستم‌های زنده و در هم تنیده نمی‌شود، می‌گوید: زراعت چوب، در مباحث حفاظت منابع طبیعی نمی‌گنجد و جنگل‌کاری با هدف زراعت چوب و منافع اقتصادی کاملا متفاوت از جنگل‌کاری با هدف حفظ اکوسیستم است.
کدام نهال ها برای روز درختکاری مناسب ترند؟
اهمیت روز درختکاری، طی سالیان اخیر کاملا مشخص شده است. اما باید درخت هایی در این روز کاشته شوند که بتوان بر روی آن سرمایه گذاری بلند مدت انجام داد. به این معنا که نمی توان هر درختی را برای کاشت انتخاب کرد و برای اینکه درخت رشد خوبی داشته باشد و عمر طولانی داشته باشد باید با توجه به شرایط آب و هوایی و منطقه زندگیتان بتوانید بهترین نوع نهال را برای این روز انتخاب کنید.
درختی انتخاب کنید که نیاز به آبیاری دائمی نداشته باشد. به دلیل اینکه رشد و نمو آن نیازمند رسیدگی بیشتر است. همچنین اگر تمایل دارید از نهال میوه استفاده کنید تا بتوانید از میوه آن نیز بهره مند شوید درختانی را انتخاب کنید که با شرایط آب و هوایی منطقه شما سازگار باشد. بهترین نهال ها برای روز درختکاری، آن هایی هستند که به آفت حساس نیستند و در اثر حمله حشرات و آفت ها خیلی زود از بین نمی روند.
بهترین زمان برای کاشت درخت
توجه داشته باشید که روزهای خیلی گرم یا خیلی سرد برای کاشت درخت مناسب نیستند و بهترین روز برای کاشت نهال، هوای ابری است. بهترین زمان کاشت درخت زمانی است که نهال خواب است و تازه می خواهد از خواب زمستانی بیدار شود. روز درختکاری، نیز به همین خاطر در اسفند ماه انتخاب شده است.
به دلیل اینکه نهال کم کم از خواب بر می خیزد و رویش خود را برای آینده ای روشن آغاز می کند. در مناطق سردسیر همین تاریخ بهترین گزینه است تا شما بتوانید درختی در دل خاک بکارید و نظاره گر رشد آن باشید. اما اگر در مناطق معتدل و یا گرمسیر زندگی می کنید می توانید در فصل پاییز نیز اقدام به کاشت درخت نمایید.
برای روز درختکاری، اغلب پیشنهاد می شود با توجه به فصلی که در آن قرار گرفته اید، نهال مناسب را انتخاب کنید که در اسفند ماه نهال های ریشه لخت که درون نایلون و یا گونی قرار گرفته اند را استفاده نمایید. به همین خاطر آن را در گلدان می کارند تا ریشه بدهد و برای فصل کاشت آماده شود.
نهال های گونی پیچ آن دسته از نهال هایی هستند که به دلیل حساسیت ریشه به هوا و خشک شدن آن باید حتما اطراف ریشه پوشانده شود و به هنگام کاشت، دور آن خالی می شود. نهال هایی که ریشه عریان دارند بهترین درخت ها برای روز درختکاری، می باشند و همان نهال هایی هستند که ریشه آن ها مشخص است و خاک اطراف آن ریخته شده است و آماده برای کاشت در زمین است.(ویکی پدیا)
فواید کاشت درخت در زندگی انسان ها
اهمیت روز درختکاری، برای همگان ثابت شده است. درختان عامل زندگی در این کره خاکی هستند. درختان نماد سرزندگی، شادابی و حیات در تمام نقاطی هستند که به آن پا می گذارید. این زیبایان همیشه سبز همواره محل زندگی بسیاری از جانوران و پرندگانند و متاسفانه گروهی از انسان ها با قطع بی رویه درختان، عامل نابودی زندگی بسیاری از حیوانات شده اند.
اما امید به زندگی جانداران و کاشت درخت با وجود افراد دوست دار طبیعت و تاریخ های مهمی همچون روز درختکاری، هرگز از بین نخواهند رفت. وجود درختان باعث پاکسازی هوا بخصوص در کلان شهرها می شود. این موجودات مفید آلودگی موجود در هوا را می گیرند و اکسیژن را به بدن بی جان زمین تزریق می کنند. از هر منظری که به درختان نگاه کنید خواهید دید که ذره ذره آن ها برای ادامه حیات بشیریت واجب و ضروری هستند.
با افزایش کارخانه جات و شهرک های صنعتی جو زمین روز به روز گرم تر می شود و باعث آب شدن یخچال های طبیعی می شود. درختان باعث خنک شدن هوا می شوند. یکی از بهترین مزیت های درختان جلوگیری از اتفاقات ناگوار همچون سیل است. با کاشت درختان بی شمار، دیگر سیل جزو بلایای طبیعی نخواهد بود.
درختان نگهبان مانع از ورود سیل به شهرها و خرابی خانه ها می شوند و از فرسایش خاک جلوگیری می کنند. با کاشت درختان میوه، در نزدیکی محل زندگیتان نه تنها خودتان از نعمت های خداوند بهره خواهید برد، بلکه می توانید برای همشهریانتان نیز راهی باز کنید تا بتوانند از میوه های خوشمزه درختان لذت ببرند.