زندگی اخلاقی

عبدالله خرمشاهی- ارزش‌گذاری درباره اجتماعی‌زیستن تابع عوامل و انگیزه‌هایی است که انسان را به برگزیدن این شیوه زندگی برمی‌انگیزاند. مشوق برخی، تنها برآوردن نیازهای مادی و دستیابی به رفاه هر چه بیشتر است و برخی به تکامل معنوی خویش می‌اندیشند و رویکردشان به اجتماع از آن رو است که می‌دانند بسیاری از فضایل انسانی در اجتماع به فعلیت می‌رسد.
اگر مهم ترین رسالت و بارزترین جهت گیری قرآن را کمک به انسان در فراگیری اخلاق و آیین زندگی و تعامل صحیح او با خود، خدا، جامعه و محیط بدانیم، سخنی به گزاف نگفته ایم. به دیگر سخن، هدف نهایی دین، زدودن کاستی های رفتاری، درمان بیماری های نفسانی و پرورش « انسان کامل » و در نتیجه برپایی جامعه مطلوب و برخوردار از موازین صحیح اخلاقی است.
بر این پایه، بر همه است که در تربیت نفس و تهذیب اخلاق به شدت بکوشند و با بهره گیری از آموزه های قرآنی و منابع سرشار روایی و از دیگر سو با تأسی به منش و سیره پیشوایان دین و بزرگان اخلاق، رفتار فردی و اجتماعی خود را سامان بخشند.
نقش اخلاق اسلامی، در محیط زندگی فردی و اجتماعی هر انسان، بسان خورشیدی تابانست که طراوت و شادابی را برای جامعه به ارمغان می‌آورد و بستر صفا، صمیمیت، صداقت، محبت و اخوت را برای زیستن می‌گستراند تا همگان با چهره‌هائی باز و بشاش در یک فضای با صفای بهاری، چون گلها زندگی کنند. اخلاق نیکو، روان‌ها را شاداب و همه را برادر و عضو یک خانواده می‌سازد.
هدف انسان در فرهنگ اسلام، تقرب به خداوند است. اخلاق پسندیده اساسی‌ترین راه وصول به این مقصد است. پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز برای تکمیل مکارم اخلاق مبعوث شده است.
همواره انسان ها، به فراگيري تمام آموزه هاي الهي براي پاسخ گويي به فطرت حقيقت خواه و خداجوي خود نياز دارند و در شرايط کنوني، نياز به علم اخلاق و مباحث اخلاقي، بيش از گذشته احساس مي شود. گفتني است برخي ناآگاهانه، مسائل اخلاقي را امري خصوصي در زندگي شخصي افراد به شمار مي آورند يا آن را تنها شامل مسائل مقدس روحاني و معنوي مي دانند و معتقدند مسائل اخلاقي، تنها در زندگي اخروي تاثير دارد، در حالي که اين انديشه، نادرست است. بسياري از مسائل اخلاقي و بلکه همه آنها، در زندگي انسان اثرگذار هستند که اين آثار مي تواند مادي باشد يا معنوي. بي ترديد، جامعه انساني بدون مسائل اخلاقي، به باغ وحشي تبديل خواهد شد که تنها قفس ها مي توانند مانع فعاليت هاي تخريبي ساکنان آن شوند. با اندکي تامل در تاريخ درمي يابيم بسياري از جوامع بر اثر برخي انحراف هاي اخلاقي، شکست خورده يا به طور کلي نابود شده اند. همچنين بسياري از زمامداران بر اثر نقاط ضعف اخلاقي، قوم و ملت خويش را در کام مصيبت هاي دردناکي فرو برده اند.
جايگاه و اهميت اخلاق در زندگي اجتماعي تا بدان جاست که حتي عمل کردن به قوانين و مقررات اجتماعي نيز بدون پشتوانه اخلاق ممکن نيست و اخلاق، بهترين ضامن اجراي قوانين و مقررات است. ازاين رو، مباحث اخلاقي، از مهم ترين هدف هاي ارسال پيامبران به شمار مي رود و بدون آن، نه دين براي مردم مفهومي خواهد داشت و نه دنياي آنها سامان مي يابد. در گذشته تعامل میان افراد عمدتاً میان افراد صورت می گرفت و ازمیان رسانه ها تنها کتاب معمول بود و آن هم به صورت محدود تولید می شد.
عصر حاضر از جهت پیشرفت وسایل رسانه ای از یک سو و تعدد و تنوع آن از سوی دیگر با عصر قبل بسیار متفاوت گردیده است به گونه ای که عصر رسانه و ارتباطات مشهور و مسمی گشته است، اهمیت بالای رسانه و وسایل ارتباط جمعی را می نمایاند. عصری که در فرآیند پیچیده اطلاعاتی قرار دارد و هر کشور یا فرهنگی برای القای نظرات و ایدئولوژی خود و دیکته آن بر دیگران بیشترین تلاش خود رادر این راستا به کار گیرد. لذا از هر وسیله ارتباطی ازجمله کالاهای دیداری و شنیداری از تلفن همراه و برنامه های روزآمد آن گرفته تا رایانه و بازی های بسیار متنوع و برنامه های گوناگون آن تا اینترنت و ماهواره و برنامه های تلویزیونی و سینما و دیگر وسایل ارتباطی موجب ارتباط جمعی میان انسان ها و جوامع می گردد. لذا فرهنگی می تواند خود را به جامعه خود بشناساند که اولاً با رسانه های گوناگون با فراد جامعه ارتباط برقرار نماید و ثانیاً با بهترین وجه و شیوه های مناسب به ایجاد یا ثبات فرهنگی بپردازد.البته در این امر پایگاه های فرهنگی نظیر فرهنگ سراها و پایگاه های فرهنگی بسیج نیز اثر مهمی در ترویج فرهنگ دینی و اخلاقی در جامعه می گذارند.