گم شدنِ کلیدِ پایتختِ همیشه قفل

 نوید شالی - سال‌هاست معضل ترافیک به عنوان یکی از مهم‌­ترین چالش‌­های زندگی در تهران شناخته می­‌شود که باعث اتلاف وقت، آلودگی هوا، افزایش مصرف سوخت، کاهش کیفیت زندگی و حتی به خطر افتادن سلامت شهروندان می­‌شود. از این رو، مدیران شهری معمولاً توجه ویژه‌­ای به مسئله ترافیک تهران دارند و راهکارهای مختلفی نیز ارائه می‌­کنند که متاسفانه موثر واقع نشده‌­اند. نکته قابل توجه این است که بعضی از شهرهای بزرگ جهان که با مشکل ترافیک مواجه بوده‌­اند؛ با اتکا به مطالعات و برنامه‌­ریزی­‌های دقیق موفق به رفع یا کاهش آن شده‌­اند. بنابراین با توجه به راهکاری جهانی می­‌توان امیدوار بود که مسئله ترافیک تهران نیز حل شود.
ترافیک معضلی قدیمی در تهران است و سابقه آن به دهه ۵۰ می‌رسد؛ با گذشت ۵۰ سال، هنوز این مشکل حل نشده و گریبان‌گیر شهروندان است، اما چند هفته گذشته بار ترافیکی در تهران بسیار زیاد شده و همه شهروندان گرفتار این موضوع شده‌اند.این را در نظر داشته باشیم که بار ترافیکی حال حاضر در خیابان‌های تهران صرف نظر از باز شدن مدارس و دانشگاه‌ها است و اگر آنها نیز به این بار اضافه شوند عملا تهران در ساعاتی مشخص که تردد کارمندان و دانش‌آموزان و دانشجویان است قفل می‌شود.
ترافیک شهر تهران دلایل گوناگونی دارد. شهروندان تهرانی در سال‌های اخیر با رشد و افزایش مستمر شاخصه‌های معیوب بودن و ناکارآمدی سیستم مدیریت کنترل ترافیک در شبکه راه‌های شهری و راه‌های شریانی و خیابان‌های محلی مواجه هستند. گره‌های ترافیکی به ویژه در راه‌های شریانی، تقاطع‌های اصلی و تونل‌ها وجود دارد و در اغلب موارد به دلیل اینکه حجم ترافیک از ظرفیت راه مورد نظر بیشتر است، راه بندان‌های طولانی ایجاد می‌شود و در زمان تعمیر و نگهداری زیرساخت‌های حمل و نقل در شبکه راه‌ها نیز به دلیل کاهش عرض راه‌ها و سایر محدودیت‌ها، راه بندان‌های طولانی ایجاد می‌شود. همچنین گاه شاهد هستیم که خرابی چراغ راهنمایی و رانندگی یا طولانی بودن مدت چراغ قرمز منجر به ایجاد صف طولانی از خودروها شده است. اینها مواردی است که باید مورد توجه شرکت کنترل ترافیک قرار گیرد. علاوه بر این اصلاح هندسی معابر نیز باید در دستور کار قرار بگیرد.
کلاف سردرگم معضل ترافیک در کلانشهر تهران
یکی از دلایل ترافیک در خیابان های پایتخت مخصوصاً خیابان های اصلی وضعیت هندسی برخی نقاط است که لازم است تا مدیرت شهری به دلیل افزایش مهاجرت های بی رویه روز افزون جمعیت در شهر تهران برخی اصلاحات هندسی و تعریض های معابر را در دستور کار خود قرار دهند.
کمبود پارکینگ در شهر تهران سال ها است تبدیل به معضل بسیار جدی شده به صورتی که بارها مورد انتقاد پلیس راهور تهران بزرگ قرار گرفته است.
اعضای شورای پنجم و ششم همگی اهتمام خاصی برای جا نمایی و احداث پارکینگ های مکانیزه و طبقاتی به دلیل محدودیت های مکانی داشته و دارند اما همچنان بعد از گذشت سال ها و با آمد و رفت بسیاری از اعضای شورای شهر و مدیران شهری هنوز معضل احداث پارکینگ در نقاط مناسب حل نشده است.
البته باید به این موضوع هم اشاره کرد که استقبال بسیار زیاد خریداران خودرو از شرکت های خودرو ساز و مناسب نبودن زیرساخت های شهری برای تأمین خدمات مورد نیاز رانندگان از دیگر معضلاتی است که می توان به آن اشاره کرد.
شهروندان تهرانی همواره از ساعت ۶ صبح تا ۲۱:۳۰ دقیقه شاهد ترافیک در معابر تهران هستند و حتی طول ترافیک صبحگاهی در برخی از خیابان های پایتخت در یک روز عادی بین ۱۳۰ تا ۱۵۰ کیلومتر و طول ترافیکی عصرگاهی بین ۲۳۰ تا ۲۶۰ کیلومتر برآورد می شود. یکی دیگر از دلایل ترافیک در خیابان های پایتخت مخصوصاً خیابان های اصلی وضعیت هندسی برخی نقاط است که لازم است تا مدیرت شهری به دلیل افزایش مهاجرت های بی رویه روز افزون جمعیت در شهر تهران برخی اصلاحات هندسی و تعریض های معابر را در دستور کار خود قرار دهند.
افزایش ۳.۵ میلیون سفر با آغاز سال تحصیلی جدید
رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران از لزوم ساماندهی دستگاه‌های مختلف برای آمادگی از ترافیک مهرماهی خبر داد.
جعفر تشکری هاشمی در تذکر پیش از دستور خود در جلسه شورای شهر تهران با بیان این‌که تا شروع سال تحصیلی جدید تنها ۳۵ روز فاصله داریم، اظهار کرد: با توجه به بهبود شرایط کرونا و سیاست دولت مبنی بر بازگشایی کامل مراکز تحصیلی پیش بینی می‌شود که با شروع سال تحصیلی شاهد افزایش ۱۶ درصدی سفرها در شهر تهران باشیم.
وی با بیان این‌که ۳.۵ میلیون سفر جدید انجام خواهد شد که عمدتا این افراد از حمل و نقل عمومی به عنوان ایاب ذهاب خود استفاده می‌کنند، گفت: هر ساله نهادی تحت عنوان استقبال از مهر در شهرداری تهران فعال می‌شد که علاوه بر همه معاونت‌های شهرداری، از دستگاه‌های بیرونی نیز دعوت می‌شد و وظایف هر دستگاه به آنها گوشزد می‌شد؛ اما خبری از این ستاد و عملکرد در رسانه‌ها دیده نمی‌شود و اگر هنوز این ستاد تشکیل نشده از شهرداری تقاضا می‌شود که با قید فوریت این ستاد را تشکیل دهند و همه نهادها بسیج شوند تا بعد از سه سال از شرایط کرونایی با بحران ترافیک مواجه نشویم.
رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران تاکید کرد: در نیمه دوم سال با کوتاه شدن طول روز، سفرها متمرکز می‌شود و شاهد افزایش ترافیک می‌شویم و اگر آماده ترافیک نباشیم شرمنده مردم می‌شویم.
بررسی مشکلات ترافیکی تهران
معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران گفت: معاونان مناطق و همه مدیران مربوط، نظارت، حضور میدانی و گشت‌ها و بازدیدهای خود را بیشتر کنند و این نوع نظارت‌ها باید تبدیل به فرایند و برنامه روزمره مدیران شود.
سید مجتبی شفیعی بیست و هفتمین جلسه شورای هماهنگی معاونان حمل و نقل و ترافیک مناطق ۲۲گانه شهرداری تهران ضمن اشاره به سابقه فعالیت طولانی و موثر تشکری هاشمی در حوزه حمل و نقل و ترافیک از حضور وی در این جلسه تقدیر کرده و خواستار همفکری، همدلی و حمایت کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران از حوزه حمل و نقل و ترافیک شهرداری شد.
شفیعی در پاسخ به مطالبه برخی از معاونان مناطق درخصوص لزوم همکاری معاونت خدمات شهری و محیط زیست برای حل برخی از مشکلات پیش آمده گفت که با جلال بهرامی، معاون شهردار تهران هماهنگی لازم صورت گرفته و معاونان مناطق باید فهرست مطالبات و مشکلات خود را تدوین و ارائه کنند تا برای معاونت خدمات شهری ارسال شود.
معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران درخصوص اهمیت و ضرورت نگهداشت لوازم و تجهیزات ترافیکی اظهار داشت: لازم هست معاونان مناطق و همه مدیران مربوط، نظارت، حضور میدانی و گشت‌ها و بازدیدهای خود را بیشتر کنند و این نوع نظارت‌ها باید تبدیل به فرایند و برنامه روزمره مدیران شود.
وی تاکید کرد: امروزه اولویت مدیریت شهری، توسعه و انجام پروژه‌های کلان مثل ساخت بزرگراه یا تونل نیست بلکه نگهداشت شهر و به‌کارگیری پروژه‌های کوچک‌مقیاس اما اثرگذار، در اولویت ما قرار دارد.
شفیعی تصریح کرد: همه مدیران ستادی حوزه حمل و نقل و ترافیک و معاونان مناطق ۲۲گانه باید پروژه‌های خُرد و اثرگذار را شناسایی کرده و در این زمینه ابتکار عمل داشته باشند و همچنین از ایده‌های موفقیت‌آمیزی که در دنیا استفاده می‌شود، استفاده کنند و حتی می‌توانند ایده‌های شهروندان را از طریق فراخوان جذب کنند. هم‌چنین برخی فرایندهای زائد و غیرمفید که از روی عادت و روزمرگی انجام می‌شود را باید حذف کنیم.  معاون شهردار تهران با اشاره به نزدیکی ماه مهر و بازگشایی مدارس و مراکز آموزشی و افزایش ترافیک گفت: دو سال مدارس به دلیل کرونا غیرحضوری شده و جلسات کمیته استقبال از مهر برگزار نشده بود اما امسال دوباره این کمیته فعال می‌شود و اقدامات و برنامه‌های لازم از طریق این کمیته شناسایی، اجرا و مورد نظارت قرار می‌گیرد.
وی افزود: نصب علائم و تجهیزات و اصلاح هندسی در اطراف مدارس و مراکز آموزشی در دستور کار فوری سازمان حمل و نقل و ترافیک و شهرداری‌های مناطق ۲۲گانه قرار دارد و همه برنامه‌ها و پیش‌بینی‌ها باید قبل از آغاز سال تحصیلی جدید اجرایی شوند که اداره کل حمل و نقل عمومی و امور مناطق بر اجرای آن نظارت خواهد کرد.
شفیعی در بخش دیگری از سخنان خود بر معضل کمبود نیروی انسانی متخصص در حوزه حمل و نقل و ترافیک اشاره کرد و گفت: هم معاونت حمل و نقل و ترافیک و هم مناطق ۲۲گانه به افراد نخبه در این حوزه نیاز دارند و اگرچه جذب نیروی انسانی از طرف شهردار تهران بسیار محدود شده است اما در بخش‌هایی که به نیروهای متخصص و نخبه نیاز داریم می‌توانیم به‌صورت محدود و موردی، مجوز جذب آن‌ها را بگیریم.
وی با اشاره به ضرورت استفاده اصولی از تجهیزات ترافیکی در مناطق مختلف گفت: در این خصوص باید انضباط مالی و اداری و شفافیت رعایت شود.
راهکارهای مدیریت ترافیک تهران
1- مدیریت چراغ­‌های راهنمایی و رانندگی
سیستم‌­های کنترل مدیریت ترافیک شهری (UTMC) می­‌توانند با تغییر زمان­بندی چراغ‌­های در به حداکثر رساندن ظرفیت جاده ها بسیار موثر باشند. وقتی همه چراغ‌ها به‌طور هماهنگ با تقاضا هماهنگ ‌شوند؛ کمتر شاهد بروز ترافیک در تقاطع‌­ها خواهیم شد. همچنین با ایجاد هماهنگی بین چراغ‌­ها و اتوبوس‌­ها می­توان مدت زمان سبز یا قرمز شدن چراغ را به­ صورت بهینه تنظیم کرد.
2- استفاده از دوربین مدار بسته
استفاده از دوربین مدار بسته در تقاطع‌­ها به مسئولین این امکان را می­‌دهد که خرابی‌­ها، برخوردها و سایر دلایل ترافیک را نظارت و کنترل کنند.
 3- اجرای قوانین ترافیک جاده‌­ای موجود
پارک، توقف و بارگیری یا تخلیه غیرقانونی بار منجر به کاهش ظرفیت تقاطع‌­ها، توقف اتوبوس‌­ها و ایجاد خطر برای عابرین پیاده یا دوچرخه‌سوارها می‌­شود که با اجرای صحیح قوانین می­‌توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد.
4- بهبود شرایط استفاده از اتوبوس
استفاده گسترده از اتوبوس‌­های برقی منجر به افزایش تمایل مسافران برای استفاده از آن­‌ها می­‌شود زیرا آلودگی، بوی بد و سر و صدای موتورهای دیزلی را ندارند. در همین راستا، طراحی اتوبوس‌­هایی چند دری و مجهز به سیستم‌­های تهویه بازیابی گرما نیز موثر هستند.
5- افزایش پارکینگ­‌ها
در اغلب موارد فقط خیابان­‌های مرکزی دارای پارکینگ هستند که معمولاً هزینه نسبتا بالایی نیز دریافت می­‌کنند. از این رو، افراد معمولا در خیابان‌­هایی که کنترل نمی­‌شوند به عنوان جای پارک استفاده می‌کنند که منجر به ایجاد ترافیک می­‌شود. تخصیص مناطقی دورتر از مرکز شهر به عنوان پارکینگ به کاهش بار ترافیک کمک می‌­کند.
6- حذف پارکینگ‌­های رایگان ادارات
کارفرمایان با تخصیص پارکینگ رایگان به پرسنل خود، آن­‌ها را ترغیب به استفاده از خودروهای شخصی می­‌کنند. پرداخت هزینه رفت‌­وآمد، تبدیل پارکینگ­‌های خودرو به پارکینگ دوچرخه و تخصیص سرویس می­‌تواند پرسنل را به استفاده از وسایل نقلیه عمومی تشویق کند.
7- بهبود زیرساخت‌­های دوچرخه سواری
ایجاد خطوط دوچرخه­ سواری ایمن، اتصال مناطق مسکونی، مراکز خرید، کتابخانه­‌ها، مدارس و سایر امکانات به هم از طریق خطوط دوچرخه سواری و حذف موانع فیزیکی در این مسیرها به کاهش ترافیک کمک خواهد کرد.
8- بهبود خدمات اتوبوس­رانی
مدیران اتوبوس­رانی، مسیر تردد اتوبوس را به گونه‌­ای طراحی می­‌کنند که تا حد ممکن به مسافران بیشتری دسترسی داشته باشند و بدین­ ترتیب زمان سفر شهری را به مراتب افزایش می­‌دهند. در حالیکه مسیریابی هوشمند اتوبوس منجر به افزایش تمایل افراد به استفاده از اتوبوس می­‌شود.
9- کنترل جریان ورودی
کنترل جریان ورودی راهی برای مدیریت ترافیک سنگین صبحگاهی بدون نیاز به خطوط اتوبوس­رانی درون شهری است. در این روش، ترافیک ایجاده شده در شهر به طور موقت در حاشیه شهر متوقف می­‌شود. در حاشیه شهر که زمین ارزش کمتری دارد؛ جاده‌­ها عریض‌­تر شده و پارکینگ­‌هایی در نظر گرفته می­‌شود تا خودروها قبل از ورود به ترافیک شهری موقتاً توقف کنند و در نتیجه از بار ترافیک تهران کاسته شود.
10- گسترش و بهبود شبکه‌­های مترو
افزایش ظرفیت خطوط مترو و ایستگاه‌­ها کمک شایانی به رفع ترافیک تهران می‌­کند زیرا زمان سفر با مترو به مراتب کمتر از اتوبوس است. همچنین با ساخت پارکینگ دوچرخه در ایستگاه‌­ها، می‌­توان شهروندان را تشویق کرد که برای رسیدن به ایستگاه از دوچرخه استفاده کنند.
11- هوشمندسازی حمل‌­ونقل
هوشمندسازی حمل­‌ونقل برنامه­‌ای بلندمدت برای رفع ترافیک تهران است که نیازمند زیرساخت­‌های نرم‌­افزاری و سخت‌­افزاری و شامل برنامه‌های مختلفی است:
زیرساخت­‌های متصل: بخش‌های مختلف سیستم حمل‌ونقل شهری مانند چراغ‌های راهنمایی، ماشین‌ها، اتوبوس‌ها، قطارها، دوچرخه‌ها، مردم، نقشه‌ها و حتی جاده‌ها باید از طریق فناوری اینترنت اشیا به فضای ابری متصل شوند. این رویکرد باعث می­‌شود تا مکان، سرعت، ظرفیت و سایر داده­‌ها جمع‌­آوری، ذخیره و تجزیه و تحلیل شوند.
دسترسی به داده­‌ها: شهرها به طور مداوم مقادیر زیادی داده را برای برنامه‌­ریزی، تولید و تصمیم­‌گیری جمع‌­آوری و تولید می­‌کنند. به اشتراک­ گذاری این داده‌­ها با بخش خصوصی می­‌تواند به تسریع هوشمندسازی حمل­‌ونقل تهران کمک کند.
حمل­‌ونقل جایگزین: طراحی سیستم هوشمند استفاده از دوچرخه، اجاره خودرو به­ صورت دقیقه‌­ای و به اشتراک گذاشتن خودروهای شخصی نیز می‌­تواند راهی برای کاهش ترافیک تهران و سایر کلان­شهرها باشد.
وسایل نقلیه خودکار: چهارمین راهکار برای کاهش هوشمند ترافیک، تکامل وسایل نقلیه خودران است که به رانندگان انسانی نیاز ندارند. در این خودروها از حسگرها و نرم افزارها برای کنترل، هدایت و رانندگی وسیله­ نقلیه استفاده می­‌شود. استفاده از وسایل نقلیه خودران برای کاهش بار ترافیک به سیاست­‌های عمومی بستگی دارد. به عنوان مثال، خودروهای خودران می‌­توانند مراکز حمل­‌ونقل را به هم متصل کنند، خدمات حمل‌­ونقل عمومی را به جوامعی ارائه دهند که در حال حاضر به آن­‌ها خدمات داده نمی­‌شود و برای بهبود حمل و نقل عمومی استفاده شوند.
طبق آنچه گفته شد؛ رشد سریع جمعیت، افزایش نرخ مهاجرت و تعداد خوردروهای شخصی، حجم بالای ترافیک را به دنبال داشته است. صدمات و خسارات ناشی از ترافیک، مدیریت و رفع ترافیک تهران را به امری حیاتی تبدیل کرده است. حل بحران ترافیک تهران با تدوین و اجرای دقیق برنامه‌­های کوتاه­ مدت و بلندمدت میسر می­‌شود. در این راستا باید نگاه ویژه‌­ای به راهکارهای جهانی مانند مدیریت پارکینگ‌ها، مدیریت چراغ‌­های راهنمایی، گسترش خطوط مترو، بهبود خدمات اتوبوس­رانی و حمل­‌ونقل هوشمند داشته باشیم.