زیان کشاورزان و مردم بخاطر یک گروه اندک

   امیر فرج الهی -برخی از کالا‌ها در زندگی روزمره مردم نقش اساسی دارند که یکی از این کالا‌های اساسی «برنج» است. در کل مرغ، برنج، روغن، لبنیات و نان جزء کالا‌هایی هستند که در زندگی مردم نقش اساسی دارند. خانوار‌های ایرانی حداقل یک‌بار در روز از برنج استفاده می‌کنند که بالا رفتن قیمت این کالا به هر دلیلی روی زندگی مردم تاثیر مستقیم خواهد گذاشت.
مواجهه خانوار‌ها با تورم‌های بالا و به‌خصوص تورم مواد غذایی در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ باعث شده قدرت خرید مردم در این بخش آسیب جدی ببیند و مصرف آن‌ها نیز کاهش یابد. درواقع این کاهش مصرف از پوشاک و... شروع شده و در وهله آخر به مواد غذایی رسیده است. قبلا دیده بودیم که با افزایش قیمت اقلام پروتئینی مانند گوشت قرمز، مصرف آن‌ها کاهش پیدا کرده و مردم به‌دنبال خرید مرغ صف کشیده‌اند.
درحال حاضر نیز قیمت برنج ایرانی و خارجی در یک سال گذشته بیش از دوبرابر شده و همین موضوع خانوار‌ها را به صرافت کالا‌های جانشین انداخته است. احتمالا مصرف بیشتر ماکارونی و قفس‌های خالی ماکارونی در فروشگاه‌ها و همچنین صف‌های نانوایی‌ها حکایت از کاهش بسیار زیاد مصرف برنج در بین خانوار‌های ایرانی داشته باشد. براساس محاسبه انجمن واردکنندگان برنج، تنها ۱۵ میلیون‌نفر در ایران توانایی استفاده مستمر و به‌اندازه از برنج را دارند. مشخص است که با تورم عمومی بالا، هزینه تولید برنج (افزایش دستمرد کارگران، حمل‌ونقل و...) هم افزایش پیدا کرده و قیمت آن بالا می‌رود.
برخی از بنکداران و فروشندگان خرد در شمال کشور از احتکار بسیار بالای برنج در انبار‌های بزرگ در شهر‌های شمالی خبر می‌دهند. درواقع بنکداران شمالی معتقدند واسطه‌ها برنج را با یک قیمت پایین از کشاورزان خریداری و سپس این محصول را انبار کرده و به شکل قطره‌چکانی وارد بازار می‌کنند تا با گران‌تر شدن آن سود بیشتری به جیب بزنند.
دلایل افزایش قیمت برنج در بازار
کاهش تولید برنج به عنوان متهم اصلی بالا رفتن قیمت برنج معرفی می‌شود، از آنجایی که قیمت تابعی از عرضه و تقاضا است می‌گویند با کاهش عرضه قیمت‌ها افزایش می‌یابد. حال ببینیم تولید امسال کاهش یافته است؟
پیش از این وزیر جهاد کشاورزی کاهش تولید برنج امسال را 20 درصد اعلام کرده بود که از نظر او خشکسالی عامل مهم این کاهش بوده است.
کاهش 500 هزار تنی تولید برنج داخل
سیف مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی هم می‌گوید: بدلیل خشکسالی بی‌سابقه سال گذشته، میزان تولید برنج به یک میلیون و 800هزار تن کاهش یافت، در حالی که در سنوات گذشته میزان تولید به دو میلیون و 300 هزار تن هم رسیده بود که این کاهش تولید موجب ایجاد شوک در عرضه برنج در بازار و افزایش قیمت‌ها شد.
رشد قیمت جهانی و ارز نیمایی عامل گران شدن برنج خارجی در داخل
به گفته شرکت بازرگانی دولتی با بیان اینکه قیمت برنج خارجی نسبت به سال گذشته افزایش داشته، متغیر‌هایی مثل افزایش ارز نیمایی و قیمت جهانی محصول در بازار‌های هدف ار از علل این افزایش دانست.
انتظارات تورمی و رشد هزینه تولید کشاورزان عامل دیگر گرانی برنج
وی به افزایش هزینه تولید برنج برای کشاورزان اشاره کرد و گفت: تورم حاکم بر کشور، هزینه بنگاه‌ها و انتظارات تورمی موجب افزایش قیمت برنج داخل می‌شود.
دلالی و سودجویی هم عاملی برای رشد قیمتها
معاون وزیر جهاد کشاورزی افزود: قیمت برنج در شالی‌کوبی‌ها روزانه براساس میزان عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و این کشف قیمت در میان شالیکاران انجام می‌شود، لذا اختیار بازار برنج در دست کسانی است که خرید جدید به بازار اضافه می‌کنند.
حال که رئیس جمهور، وزارت جهاد کشاورزی را مامور کرده تا قیمت های بازار را کنترل کند، برنج اولویت اصلی باید باشد زیرا جزو محصولاتی است که بیشترین افزایش قیمت را در یکسال گذشته داشته و از نظر بسیاری از کارشناسان غیر منطقی و غیر اصولی است که سود آن به جیب عده‌ای خاص رفته است.
وزارت جهاد کشاورزی بایدعلاوه بر تصمیماتی که در قرارگاه امنیت غذایی می‌گیرد، باید بر حسن اجرای آن هم نظارت جدی داشته باشد.
برنج خارجی قابل ردیابی است اما برنج ایرانی قابل احتکار است
 دبیر انجمن واردکنندگان برنج عنوان کرد که برنج خارجی زیر نظر سیستم جامع تجارت و قابل ردیابی است اما متاسفانه برنج ایرانی به راحتی قابل احتکار است.
 مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج در واکنش به افزایش قیمت این کالا با اشاره به اینکه عنوان می‌شود میزان تولید برنج در کشور بیش از دو میلیون تن است، گفت: با گذشت حدود چهارماه از فصل برداشت، آیا این میزان برنج مصرف شده یا بحث احتکار آن مطرح است؟ یا اینکه باید در اعداد اعلام شده درباره تولید تجدیدنظر کرد؟
وی ضمن انتقاد شدید از سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی درباره ممنوعیت واردات برنج در فصل برداشت محصول داخلی، افزود: باید از آقایان سوال کرد که چرا با برقراری ممنوعیت موجب کمبود و گرانی برنج شدند؟
کشاورز افزود: در حال حاضر قیمت برنج ایرانی به شکل افسارگسیخته ای بالا رفته است، کجای این سیاست معنای حمایت از تولید را می‌دهد، آیا به جایگاه مصرف کنندگان توجهی شده است؟ آیا مأموریت قانون تمرکز ایجاد چنین وضعیتی است؟
وی در بخش دیگری از سخنان خود درباره احتکار برنج نیز توضیح داد: برنج خارجی زیر نظر سیستم جامع تجارت است بنابراین می‌توان به کیلو گرم مشخص کرد که در کدام انبار و چه زمانی محموله وجود دارد ونحوه فروش وتوزیع آن چگونه است اما متأسفانه با توجه به اینکه برنج تولید داخل مجوز از مراجع رسمی ندارد به راحتی قابل احتکار است بدون اینکه ردی از کسی جا بماند.
چه عاملی باعث احتکار برنج شد؟
یک عضو کمیسیون کشاورزی مجلس احتکار برنج ایرانی را تأیید کرد و با اشاره به آمار تولید برنج در سال گذشته، گفت که قاعدتا نباید این مشکل را می‌داشتیم. زمزمه حذف ارز ترجیحی که شروع شد، بعضی‌ها دست به احتکار روغن، برنج، و گندم زدند.
ذبیح الله اعظمی در مورد گرانی مجدد برنج ایرانی گفت: بررسی عوامل افزایش قیمت برنج ایرانی و راهکارهای برون‌رفت از وضع موجود در دستور کار کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس قرار داشت تا اینکه سویه جدید بیماری امیکرون شیوع یافت و جلسات این کمیسیون تعطیل شد.
نماینده جیرفت و عنبرآباد در مجلس با اشاره به بازدیدش به همراه رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس از اسکله شهید رجایی بندرعباس گفت: ما از یک کشتی در حال تخلیه برنج بازدید کردیم که فکر می‌کنم این روزها در حال طی کردن قرنطینه و مسائل اداری است،  امیدوارم این محموله به زودی توزیع شود و از التهاب بازار کم کند.
این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس با اشاره به تشکیل شدن سامانه بازرگام برای خرید برنج دولتی گفت: مردم با رجوع به این سامانه می‌توانند خرید اینترنتی کنند و در منزل تحویل بگیرند. زیرساخت‌های این سامانه که واسطه را حذف کرده است، از پیش به‌خاطر التهاب بازار مرغ و تخم‌مرغ تشکیل شده بود.
زمزمه حذف ارز ترجیحی که شروع شد، بعضی‌ها دست به احتکار روغن، برنج، و گندم زدند
اعظمی شائبه احتکار برنج ایرانی را تأیید کرد و گفت: با توجه به آمار تولید برنج در سال گذشته، قاعدتا نباید این مشکل را می‌داشتیم. زمزمه حذف ارز ترجیحی که شروع شد، بعضی‌ها دست به احتکار روغن، برنج، و گندم زدند که دولت باید نظارت بر بازار را افزایش دهد.
۵۰۰ هزار هکتار زمین شالی‌کاری نیازمند زهکشی و هزار کارخانه شالی‌کوبی نیازمند نوسازی
اعظمی با بیان اینکه میزان متوسط عملکرد برنج در کشور پایین است، گفت: ما نیازمند آموزش، تحقیق و ترویج در این زمینه هستیم؛ چیزی نزدیک به ۵۰۰ هزار هکتار زمین در گیلان و مازندران وجود دارد که نیازمند زهکشی است و پس از زهکشی آماده کشت برنج است. کمیسیون کشاورزی پیگیر ماجراست اما هنوز اقدام عملی صورت نگرفته است.
این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس ادامه داد: از هزار و ۴۵۰ کارخانه شالی‌کوبی، هزار کارخانه نیازمند بهسازی و نوسازی است. پرت برنج یا همان از دست رفتن برنج به صورت شکسته زیاد شده است، باید ردیف اعتباری ویژه برای نوسازی این کارخانه‌ها درنظر گرفت. ما در کشور ۲.۲ میلیون تن برنج تولید می‌کنیم و نیازمان ۳ میلیون تن است و اگر اقدامات مذکور صورت بگیرد، می‌توان گفت به خودکفایی در زمینه برنج‌ خواهیم رسید.
عملکرد وزیر جهاد کشاورزی را زود قضاوت نمی‌کنیم
نماینده جیرفت و عنبرآباد در مجلس درباره عملکرد سید جواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی گفت: واقعیت این است که مشکلات قبلی در این دولت ادامه دارد، اما باید بگویم که وزارت جهاد کشاورزی آقای خاوازی بیشتر وزارت مرغ و تخم‌مرغ بود ولی خوشبختانه سید جواد ساداتی‌نژاد ماجرای مرغ و تخم‌مرغ را جمع کرده است و این روزها به مسائل دیگر توجه دارد.
این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس افزود: اکنون برای قضاوت عملکرد سیدجواد سادتی‌نژاد زود است. به نظرم باید بیشتر به او و تیمش زمان بدهیم تا در آینده نزدیک عملکردشان را قضاوت کنیم.
برنامه کنترل قیمت برنج در بازار
وزارت جهاد کشاورزی اقداماتی برای کاهش قیمت برنج را در قرارگاه امنیت غذایی برای اجرا تصوب کرد که عمده آنها توزیع برنج خارجی و توزیع هوشمند برای حذف واسطه ها است و تا پایان ماه مبارک رمضان ادامه دارد.
قیمت برنج داخلی بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران در یکسال گذشته 57 درصد رشد کرده، اما عملا در بازار رقم‌های بیشتری به فروش می‌رسد. مثلا مرکز آمار قیمت برنج داخلی هاشمی درجه یک را در آذر امسال 51 هزار و 500 تومان و برنج طارم را 53 هزار و 260 تومان اعلام کرده، اما قیمت در بازار بسیار بیشتر از اینها است. این قیمت ها برای طبقه متوسط به پایین جامعه بسیار بالاست و مردم انتظار دارند دولت قیمت را مهار کند به ویژه اینکه بخش زیادی از برنج در داخل کشور تولید می‌شود.
  دستور رئیس جمهور به وزارت جهاد کشاورزی برای تعدیل قیمت‌ها
دولت با درک وضعیت گرانی بازار  تصمیماتی برای مقابله با این غول گرانی گرفته است، ستاد هماهنگی اقتصادی دولت هم شامگاه سه شنبه (12 بهمن ماه) به ریاست حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور تشکیل جلسه داد و مهم ترین موضوعات اقتصادی کشور از جمله مدیریت بازار کالاهای اساسی و اقلام خوراکی را مورد بررسی قرار داد.
در این جلسه پس از ارائه گزارشی از وضعیت بازار اقلام خوراکی، رئیس جمهور بار دیگر، رصد هفتگی وضعیت  بازار را مورد تاکید قرار داد و از وزیر جهاد کشاورزی خواست، اقدامات لازم را برای مدیریت قیمت اقلام خوراکی انجام دهد.
 توزیع 200 هزار تن برنج خارجی
 قرارگاه امنیت غذایی وزارت جهاد کشاورزی پیرو دستور ریاست جمهور، نشست فوق العاده ای برگزار کرد و مصوباتی درباره تعدیل قیمت‌ها به ویژه برنج داشت.
آن طور که مشاور وزیر جهاد کشاورزی اعلام کرد: قرارگاه امنیت غذایی تصمیم گرفته برای پایین آوردن قیمت برنج در بازار 200 هزار تن برنج توزیع می‌شود و تا شب عید ادامه خواهد داشت.
به گفته وی، همچنین مقرر شد، فروشگاه‌های زنجیره‌ای‌ و سازمان میادین تره‌بار تهران، برنج خارجی با نرخ تنظیم بازار به مصرف کنندگان عرضه کنند.
مشاور وزیر خاطرنشان کرد: با توجه به عدم کمبود برنج و ذخایر بالای ۳۰۰ هزار تنی برنج ایرانی در مازندران و گیلان، عرضه گسترده برنج ایرانی نیز از هفته آینده توسط اتحادیه فروشگاه‌های زنجیره‌ای و اتحادیه استان‌های مازندران و گیلان انجام می‌شود.
توزیع هوشمند برنج خارجی و تحویل درب منازل
وی با اشاره به توزیع هوشمند برنج تایلندی، هندی و پاکستانی به درب منازل، یادآور شد: این برنج‌ها با تخفیف ویژه توزیع می‌شود.
رضازاده نظارت سازمان تعزیرات حکومتی بر بازار و برخورد جدی با گرانفروشی و احتکار برنج را از دیگر مصوبات این نشست عنوان کرد.
وی در پایان گفت: واردات برنج از پاکستان نیز در دستور کار ستاد تنظیم بازار قرار گرفته است.
تزریق کافی برنج خارجی به بازار تا پایان رمضان ادامه دارد
در دیگر سو شرکت بازرگانی دولتی ایران یکی از شرکت های تابعه وزارت جهاد کشاورزی هم اقداماتی برای کاهش قیمت این محصول راهبردی که در ماههای گذشته بدون حساب و کتاب افزایش  داشته انجام می‌دهد.
یزدان سیف معاون وزیر جهاد کشاورزی گفت: «غیر از برنج بخش خصوصی حدود ۱۵۰ هزار تن برنج وارداتی ذخایر راهبردی از طریق شبکه‌های توزیع از اول بهمن ماه عرضه شده است که ۴۹ هزار تن آن وارد بازار شده است.»
سیف افزود: برنج خارجی تا آرامش بازار و تا پایان ماه مبارک رمضان ادامه خواهد داشت.
مدیر عامل شرکت بازرگانی دولتی گفت: «سه دسته برنج خارجی برنج تایلندی با قیمت کیلویی ۱۲۵۰۰ تومان، برنج پاکستانی با قیمت کیلویی ۲۰۵۰۰ تومان از طریق فروشگاه‌های زنجیره‌ای و برنج هندی از طریق شبکه بازرگام کیلویی ۱۸۵۰۰ عرضه می‌شود؛ لذا قیمت برنج خارجی برای مصرف‌کننده هم اکنون بین ۲۴ هزار تا ۳۱ هزار تومان است.»
هیچ نهادی حق افزایش قیمت را ندارد
در خصوص ورود سازمان تعزیرات به موضوع کمبود اقلام ضروری به ویژه دارو در شرایطی که کشور با کرونا درگیر است، رئیس سازمان تعزیرات گفت: در رابطه با بحث اینکه سازمان تعزیرات در حوزه احتکار مسئولیت دارد تردیدی وجود ندارد و ما با قاطعیت و حساسیت با این موضوع برخورد می‌کنیم.
وی افزود: به گشت‌های تعزیرات و همچنین تمامی مدیران و همکاران در این رابطه تاکید ویژه ای کردیم که با هر گونه تخلف اعلامی، برخورد کنند.
رئیس سازمان تعزیرات به موضوع حذف ارز ترجیحی هم اشاره و تصریح کرد: با فرض گران شدن برخی از اقلام پس از زمان اجرا شدن حذف ارز ترجیحی یا همان ارز ۴۲۰۰ تومانی، تدابیر لازم اندیشیده شده است.
اصانلو در خصوص افزایش قیمت‌ها گفت: بر اساس مصوبه ستاد تنظیم بازار و تاکید رئیس جمهور، هیچ شخصی، نهاد، تولید کننده و وارد کننده‌ای حق افزایش قیمت‌ها را ندارد.
وی با تاکید بر اینکه با احتکار اقلام ضروری به خصوص دارو برخورد جدی می‌شود، افزود: بر این اساس با موضوع گران فروشی، احتکار و افزایش قیمت‌ها به ویژه در بحث اقلام ضروری از جمله دارو برخورد می‌کنیم.
رئیس سازمان تعزیرات حکومتی ادامه داد: اما شرط برخورد تعزیرات بر این است که گزارش‌هایی در رابطه با احتکار، کمبود و یا گران فروشی از سوی مراجع مربوطه از جمله سازمان حمایت یا اتاق اصناف و سایر نهادهای مربوطه به ما اعلام شود. پس از اعلام گزارش از سوی سازمان‌ها و نهادهای مربوطه، تعزیرات ورود کرده، پرونده تشکیل و متخلفان را مجازات خواهد کرد.